Мәдениеттің мақсаты негізінен адамзаттың әр ұрпағының келесі ұрпаққа өлмес те, өшпес мұра қалдыру, олай болса, аталған Батыс п
жүктеу/скачать 3.17 Mb. Pdf көрінісі
|
| Абай
(ИбраҺим) Құнанбаев. Шығармаларының екі томдық толық жинағы. ІІ-том. – Алматы, Жазушы, 2005. – 336 б. ), – деген сөздерде қанша философиялық тұжырым, ой жатыр. Аянбай еңбек етудің арқасында ғана адам дұрыс тұрмыс құра алады, ағайын-туысқа шапағаты тиіп, құрметке бөленеді деп тұжырымдайды. Абайша, сену үшін алдымен түсіну қажет. Оның бұл ойлары Пьер Абеляр, əл-Фарабиге жақын. Абай адам мəселесін оның қайшылыққа толы қоғамдық болмысының аясында қарастырады. Осыдан келіп адамның əлеуметтік белсенділігі, шығармашылық мүмкінділігінің шексіздігі туралы идея туады. Ал Адам – өз тағдырының қожасы жəне құрушысы. Адам тіршілігінің бірегейлігі, жердегі тіршілігінің құндылығы əр адам жанының қайталанбас сонылығы идеялары – Абай тұжырымдамасындағы негізгі идеялар. Өз шығармаларында ол адамға мейірбандық көрсету, сұлулыққа ұмтылу – жоғары имандылық қасиетінің белгісі, көрінісі деп айтудан жалықпайды. Адамдардың əр түрлілігі жайлы айта келіп, Абай əр адамның өмірде өз орнын табуының маңыздылығын атап көрсетеді. Адамның өз орнын, өзін 164 табуына жол сілтеу, бағыт беру – ағартушының, бұқараны тəрбиелеушінің бірінші міндеті осы деп біледі. Осыдан келіп «Адам бол!» деген Абай философиясының негізгі принципінің мағынасы мен мəні ашыла түседі: əр адам өзінің шығармашылық мүмкінділігін іске асырып, өзін жетілдіре алады жəне жетілдіруі тиіс. Абай – ұлы гуманист. Ол құдай идеясын адамнан жоғары сырт күш деп қабылдайды. Өлмес жан туралы, мəңгілік, шексіздік жайлы ой қозғағанмен, бұл ұғымдар діни мағынада емес, əл-Фараби секілді игі істер мен ойдың əлеумет жадындағы мəнгіліктілігі деген түсінікте келтіріледі. Абай əредік «мен» жəне «менікі» деп адамның рухани дүниесіне тəн тіршілігін, биологиялық болмысын қарама-қарсы қояды. Әйтсе де бұл қарама- қарсылықты жан мен тəн дуализміне дейін өрбіте қоймайды. Осылайша Абай адам мəселесін этикалық, қоғамдық-саяси, т.б. қырларда ғана қарастырып қоймай, толық философиялық дəрежеде ұғынуға ұмтылғанын атап өтуіміз қажет. Абайдың «толық адам» мəдени типінің ділдік ерекшеліктерін айқындау үшін шығыстық, батыстық жəне толық адами дүниетанымдар мен дүниелік қатынастардың ерекшеліктерін кестелік тəсілмен келтірейік: жүктеу/скачать 3.17 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|