РАЗДЕЛ 5 Внутригосударственное право

Нельзя не согласиться с И.П. Блищенко и И.В. Фисенко в том, что включение в международное уголовное право норм национального права необоснованно: в этом случае любую отрасль международного права можно отнести к комплексной отрасли, так как «ее принципы и нормы осуществляются на территории государства, с помощью норм национального законодательства» [2]. Тем не менее в дальнейшем мы постараемся обосновать позицию, согласно которой реализация задач международного уголовного права возможна и через национальное уголовное право. Все это позволяет определить международное уголовное право как самостоятельную отрасль, входящую в единую систему международного права, состоящую из международно-правовых норм и решений международных организаций, определяющих преступность деяния и пределы ответственности за его совершение, а также регламентирующих иные уголовно-правовые вопросы в целях охраны мирового правопорядка.

В большинстве анализируемых работ авторы указывают на то, что принципы и нормы международного уголовного права регулируют сотрудничество государств и международных организаций в борьбе с преступностью либо с преступлениями, предусмотренными международными договорами [3]. Действительно, в основополагающих документах международного права прямо говорится о необходимости «поддерживать международный мир и безопасность», для чего необходимо принимать эффективные коллективные меры для предотвращения либо устранения угрозы миру. При этом Устав ООН от 26 июня 1945 года (далее - Устав ООН) прямо говорит о том, что данные цели осуществляются путем развития «международного сотрудничества в разрешении проблем экономического, социального и гуманитарного характера» [4]. При этом рост преступности является одной из главных социальных угроз современности - угрозой, с которой в современном мире вряд ли может справиться одно отдельно взятое государство, даже пусть и наиболее сильное. Глобализация угрозы международной преступности отмечается подавляющим числом авторов, также как и необходимость всемерного сотрудничества государств как субъектов международного права в борьбе с ней [5]. Многочисленные акты международного права также расценивают рост преступности как одну из наиболее значительных угроз международному миру и безопасности. Так, например, в Венской декларации о преступности и правосудии от 20 апреля 2000 года особо отмечалось, что государства-члены ООН, будучи обеспокоены воздействием на общество результатами совершения серьезных преступлений, имеющих глобальный характер, «убеждены в необходимости двустороннего, регионального и международного сотрудничества в области предупреждения преступности и уголовного правосудия» [6]. При этом в новейших международно-правовых актах указывается, что наряду с преступлениями против мира и безопасности всего человечества, государствам необходимо совместно бороться с теми деяниями, казалось бы, традиционно считались преступными в соответствии с национальным законодательством. Так, например, на особую угрозу в развитии международного сотрудничества в экономической сфере в виде коррупции и взяточничества указала Декларация ООН о борьбе с коррупцией и взяточничеством в международных коммерческих операциях [7]. В названном документе указывается на необходимость принимать «эффективные и конкретные меры по борьбе со всеми формами коррупции, взяточничества и связанными с ними противоправными действиями». При этом государства должны, в соответствии со своими международными обязательствами «обеспечивать эффективное применение действующих законов, запрещающих взятки, … содействовать принятию законов в этих целях там, где их не существует» и призывать находящиеся под их юрисдикцией лица «содействовать достижению целей настоящей Декларации» (ст. 1).

Подобные указания, предписывающие государства применять либо изменять собственное национальное уголовное законодательство в силу международных обязательств, можно найти и в иных документах международного права: например, в Единой конвенции о наркотических средствах от 30 марта 1961 года [8]. Подчеркнем при этом еще раз: акты международного права предписывают государствам сотрудничать в предотвращении и наказании не только преступлений против мира и безопасности человечества и преступлений международного характера, но и в борьбе с преступлениями национального характера. При этом в ряде международных договоров прямо указывается на необходимость юридической оценки содеянного «в рамках своего национального законодательства» [9]. Подобные положения международного права позволяют сделать следующие очень важные выводы: 1) международное сотрудничество в борьбе с преступностью (как публично-правовая процедура) является не столько предметом международного уголовного права, сколько средством реализации методов последнего - то есть нормы, регламентирующие подобное сотрудничество составляют одну из юридических основ международного уголовного процесса; 2) исходя из буквального понимания подавляющего большинства действующих международных актов уголовно-правового характера, можно в качестве задачи международного уголовного права считать борьбу с преступностью.

Что означает борьба с преступностью в международном уголовном праве? Во-первых, (и это отмечено большинством ранее цитированных авторов), речь должна идти о борьбе с международными преступлениями и преступлениями, традиционно относимыми к преступлениям международного характера. Однако в настоящее время многие общеуголовные преступления (в традиционном их понимании) приобретают характер вышеназванных - например, преступления, связанные с коррупцией (взяточничество и др.) Поэтому предупреждение преступности в международном уголовном праве скорее должно расцениваться в контексте поддержания мирового правопорядка. Именно если таким образом понимать цель «борьбы с преступностью», становится понятным, почему международное уголовное право применимо не только на международном, но и на внутригосударственном уровне. Дело в том, что деяния, признанные преступлениями по международному уголовному праву вполне могут не носить «классического» международного характера, но угрожать общемировому правопорядку (в первую очередь, в него включается мир и безопасность человечества) как таковому. Также по этой причине столь традиционные преступления против прав и свобод человека как убийство, причинение вреда здоровью различной степени тяжести и т.д. при определенных обстоятельствах приобретают статус преступления по международному праву - ибо главной ценностью в современном мире общепризнанны права и свободы человека.

Более того, именно задачей поддержания мирового правопорядка обусловлена возможность применения норм международного права даже без их имплементации в национальном законодательстве, а также на территории и в отношении граждан тех государств, для которых нормы международного уголовного права по той или иной причине не вступили в силу. Известно, что «мировой правопорядок» - понятие глобальное. В него включаются задачи и обеспечения мира и безопасности человечества в целом, и задачи всемерной охраны прав и свобод личности, и задачи экологической безопасности и т.д. В принципе, мировой правопорядок - это совокупность всех интересов, взятых под защиту всеми отраслями права. Но международное уголовное право ставит в качестве своей цели защиту мирового правопорядка от тех деяний, которые именно рассматриваемой отраслью признаются преступлениями. Данную задачу международного уголовного права можно определить как общепревентивную и ее суть состоит в предупреждении совершения неопределенным кругом субъектов преступлений, предусмотренных международным уголовным правом. Если провести параллель между общепревентивной задачей международного уголовного права и предметом юридического регулирования, то нетрудно заметить, что названная задача достигается путем реализации методов, регулирующих общепредупредительные общественные отношения в международном уголовном праве.

С другой стороны, международное уголовное право, очевидно, преследует решение еще одной задачи - задачи всемерной репрессии лица, совершившего преступление. Действительно, без установления ответственности за совершение преступления само международное уголовное право потеряло бы всякий смысл. При этом, как уже говорилось, большинство международных актов обязывают применять к лицу, виновному в совершении международных преступлений, самые «суровые», «эффективные» или «соответствующие» меры наказания [10]. На наш взгляд, в репрессивную задачу международного уголовного права входит также и частная превенция в отношении совершивших преступление лиц. На самом деле, если под частной превенцией понимать недопущение повторения совершения лицом преступлений посредством применения мер уголовно-правового воздействия [11], то данное положение вполне применимо к международному уголовному праву.

Таким образом, международное уголовное право имеет две основные задачи - общепревентивную (обеспечение мирового правопорядка) и репрессивную (всемерное наказание виновного в совершении преступления лица).

Может возникнуть вопрос об иерархии названных задач. Вполне допустимы доводы за признание той или иной задачи международного уголовного права в качестве приоритетной. Однако, на наш взгляд, в силу понимания комплексного характера предмета и методов юридического регулирования, характерных для рассматриваемой отрасли права, разделить эти обе задачи на «более» или «менее» главную вряд ли целесообразно и возможно. Поэтому представляется, что обе названные задачи преследуются международным уголовным правом в равной степени и, в принципе, равны по своей значимости.

Необходимо определить взаимосвязь международного уголовного права с другими отраслями права. Очевидно, что наиболее тесную связь имеет исследуемая отрасль с национальным уголовным правом. Взять хотя бы тот факт, что национальное уголовное законодательство различных стран в значительной мере формировалось на протяжении второй половины ХХ века под непосредственным воздействием международного уголовного права. Реализация международного уголовного права происходит в рамках международного и национального уголовного процессуального права. Уголовное судопроизводство производится посредством деятельности органов международной уголовной юстиции, осуществляющих на международном и национальном уровнях расследование, рассмотрение и разрешение уголовных дел о преступлениях, регламентированных международным уголовным правом [12]. Международное уголовное право тесно связано с криминологией - в первую очередь, это обусловлено задачей поддержания мирового правопорядка, в которую, безусловно, включается борьба с международной преступностью. По этому поводу в литературе было правильно отмечено, что не случайно основные стандарты, нормы и правила ООН начинаются со слов «предупреждение преступности», а совершенствование международного уголовного права в первую очередь связывается с предупредительной деятельностью государств и международных организаций [13].

И, конечно, в силу того, что международное уголовное право является составной частью единой системы международного права, оно тесно связано с иными отраслями международного права - международным гуманитарным, международным морским, международным воздушным, международным экономическим и другими отраслями. Видимо, именно эта тесная взаимосвязь дает основание для высказанного мнения о том, что международное уголовное право призвано бороться с проявлениями преступности в иных отраслях международного права [14].
_____________________________
1 Карабаева Д.Л. Становление и формирование понятия «геноцид» как преступления в международном праве.//Вестник трудов Университета им. Д.А. Кунаева. – Алматы, 2005, №4(17).

2 См.: Блищенко И.П., Фисенко И.В. Международный уголовный суд. – М., 1998. – С. 11.

3 См., например: Панов В.П. Международное уголовное право. - М., 1997. - С. 15.

4 П.п. 1, 3 Устава Организации Объединенных наций от 26 июня 1945 года // Устав Организации Объединенных наций и Статут Ме­ж­дународного суда: Официальное издание ООН. – Нью-Йорк, 1968. - С. 7.

5 См., например: Богатырев А.Г. Международное сотрудничество государств по борьбе с преступностью. - М., 1989; Галенская Л.Н. Международная борьба с преступностью. - М., 1972; Панов В.П. Сотрудничество государств в борьбе с международными преступлениями. - М., 1993 .

6 A/CONF.187/4/Rev.3.

7 Утверждена резолюцией 51/191 Генеральной Ассамблеи от 16 декабря 1996 года // Официальные отчеты Генеральной Ассамблеи, пятьдесят первая сессия, Дополнение № 49 (А/51/49). - С. 173-174.

8 Ст. 4: "Стороны принимают такие законодательные акты … какие могут быть необходимы для того, чтобы: а) ввести в действие и выполнять постановления настоящей Конвенции в пределах их собственных территорий; b) сотрудничать с другими государствами в выполнении постановления настоящей Конвенции…" Цит. по: Сборник действующих договоров, соглашений и конвенций, заключенных СССР с иностранными государствами. Вып. 23. - М., 1970. - С. 105-106.

9 Подобное указание содержится, например, в ст. 7 Конвенции о физической защите ядерного материала от 3 марта 1980 года // Сборник действующих договоров, соглашений и конвенций, заключенных СССР с иностранными государствами. Вып. 43. - М., 1989. - С. 107-108.

10 Соответственно: ст. 2 Конвенции о борьбе с незаконным захватом воздушных судов (1970 г.), ст. V Конвенции о предупреждении преступления геноцида и наказании за него (1948 г.) и ст. 22 Конвенции о психотропных веществах (1971 г.)

11 См., например: Галиакбаров Р.Р. Уголовное право. Общая часть. - Краснодар, 1999. - С. 8; Наумов А.В. Российское уголовное право. Общая часть. Курс лекций. - М., 1996. - С. 23; Российское уголовное право. Общая часть / Под ред. В.Н. Кудрявцева и А.В. Наумова. - М., 1997. - С. 14 и др.

12 Сходная точка зрения предлагалась применительно к определению уголовного судопроизводства по ряду международных преступлений. См.: Лобанов С.А. Международно-правовые аспекты уголовного судопроизводства по делам о военных преступлениях // Государство и право. - 1998. - № 5. - С. 79.

13 Панов В.П. Международное уголовное право. - М., 1997. - С. 21.

14 Международное уголовное право / Под общ. ред. В.Н. Кудрявцева. 2-е изд. - М., 1999. - С. 13.

Мақалада отандық және шетелдік авторлардың ғылыми әдебиеті мен заңнама актісін қарастыру негізінде, халықаралық қылмыстық іс-әрекетпен күресуді реттеуде кейбір халықаралық қылмыстық құқықтың құрылуы мен жүзеге асырылуының ортақ мәселесіне қатысты: берілген саласының міндеттері, халықаралық және ұлттық қылмыстық құқықтың үйлесімділігі, олардың айырмашылықтарының критериялары сарапталады.

In article the scientific literature of domestic both foreign authors and the acts regulating struggle against the international criminal criminality is studied. The author has analyses some basic theoretical concepts concerning the general questions of working out and formations of the international criminal law: problems of the given branch, a parity of the international and national criminal law, criteria of their distinction, etc.

Жоғарыда аталған анықтамаларды қорытындылай келе, халықаралық салық салуға келесідей анықтама беруге болатын сияқты: халықаралық салық салу болып салықтарды есептеу мен алу бойынша халықаралық салық құқығының нормаларымен реттелетін процес танылады.

Аталған процестің бірнеше ерекшеліктерін бөліп шығуға болады. Біріншіден, ол әрқашан әртүрлі мемлекеттер салықтық юрисдикцияларының өзара қарым-қатынасына негізделген, яғни салық салу процесі кем дегенде екі мемлекеттің заңнамасымен реттеледі.

Екіншіден, салықтың субъектісі немесе объектісі шетел мемлекетімен байланысты – субъект үшін бұл басқа ел резиденттігі, ал объект (табыс, капитал) үшін оның пайда болған жері.

Үшінші ерекшелігі ретінде белгілі бір мемлекетте салық салудың жалпылама белгіленген процедурасына қарағанда құқықтық реттеудегі ерекшеліктерді атап өтуге болады. Негізінен, көпшілік елдер заңнамаларында резидент емес тұлғаның құқықтық мәртебесі резиденттікіне қарағанда ерекшеленеді, резидентпен алынған табыс пен капиталға салық салуды реттейтін және басқа мемлекет юрисдикциясына тиесілі нақтылы нормалар орын алады [3, 93 б.].

Осы тұрғыда, маңызды, өзекті мәселелердің бірі – қос салық салуды болдырмау мәселесі танылады. Мемлекеттер қос салық салуды біржақты мемлекетішілік заңнамамен немесе басқа мемлекеттермен салық салу туралы келісімшарттар жасау арқылы болдырмауға тырысады. Осындай мәселелерге байланысты елдер негізінен халықаралық салық салу ережелерін сақтауға тырысады, ол бойынша алғашқы кезекте территориалдық байланысы бар (яғни, түсім алынған елге) салық салу құқығы, ал қалған салық салу құқықтары азаматтығы немесе тұрғылықты жері бойынша беріледі. Ішкі заңнамада қос салық салу, негізінен, салықтық есепке алу (несие) арқылы жүзеге асады. Сонымен қатар шетелдік көзден түсетін түсім салығы мөлшерін азайтуға болады [4, 127 б.].

Қазақстанның қос салық салуды болдырмау және салық салудан жалтаруға жол бермеуге байланысты екіжақты келісімдерін (конвенцияларын) саралап қарайтын болсақ, олардың реттеу объектілері болып табыс (Италия, Пәкістан, Украина, Түркия), табыс пен мүлік (Ұлыбритания, Өзбекстан, Әзірбайжан, Беларусь, Молдова), табыс пен капитал (Польша, АҚШ, Нидерланд, Венгрия, Ресей, Үндістан, Литва, Канада, Қырғызстан, Болгария, Швеция, Германия) табылатындығын байқауға болады.

Сонымен, халықаралық қос салық салу деп екі ұлттық салық салу жүйелерін бір уақытта пайдалануды айтамыз, яғни бірнеше елде осы елдердің юрисдикциясына салық төлеуші мен салық объектісінің бағыныштылығы нәтижесінде бірдей салық түрлерінің бір уақытта ұсталуы орын алады. Бұл мәселенің орын алуы басқа мемлекеттермен экономикалық байланысты орнатуды қиындатады.

Осындай жағдайларда мемлекеттер қоғамдық мүдделерді көздей отырып, экономикалық дамуды жетілдіре түсу үшін тиімді жағдайлар туғыза отырып және де, әрине, бюджетке қажетті түсімдердің дәрежесін қамтамасыз ете отырып неғұрлым тиімді жолдар іздеуге мәжбүр болады.

Қос салық салуды болдырмау механизмін қалыптастыруда маңызды орынға салықтық жеңілдіктер ие болады. Салықтық жеңілдіктер – салық төлеушіні салықтық ауыртпалықтан босату немесе салықтық ауыртпалық көлемін жеңілдету [2, 77 б.], яғни бұл салық салудың негізгі және жалпыға міндетті режимімен салыстырғанда әлдеқайда жеңілірек болып табылады.

Салықтық жеңілдіктер, негізінен, салықтық заңнамамен бекітіледі, сонымен қатар салық төлеуші мен құзыретті мемлекеттік орган арасында жасалатын келісімшарт негізінде де жүзеге асырылуы мүмкін. Сонымен, бірінші жағдайда жеңілдіктер құқық нормаларымен бекітілген барлық талаптарға жауап беретін барлық салық төлеушілерге берілетін болса, екінші жағдайда нақтылы салық төлеушіге ғана беріледі. Нақтылы салықтық жеңілдіктер беру салық төлеушілердің тобына немесе нақтылы бір жеке салық төлеушіге салық төлеуден толығымен немесе жартылай босауға мүмкіншілік береді.

Жалпы, салықтық жеңілдіктердің мынандай түрлерін атап өтуге болады: алып тастау; жеңілдіктер (скидки); салықтық несиелер.

С. Пепеляевтің пікірінше, салық құқығындағы алып тастау ұғымымен салық салудан оның кейбір объектілерін босатуға бағытталған салықтық жеңілдікті белгілейміз [5, 54 б.]. Мысалға, түсім мен пайдаға салынатын салықтарға қатысты алып тастау деп төлеушінің салық төлейтін түсім немесе пайда көлемінен алуды айтамыз, яғни олар салық салу объектілеріне жатқызылмайды. Алып тастау салықтық жеңілдіктердің бір түрі ретінде жекелеген субъектілерге де берілуі, жалпылама сипатқа да ие болуы мүмкін.

Жеңілдіктер (скидки) – бұл салықтық базаны қысқартуға арналған салықтық жеңілдіктердің бір түрі. Бұл жағдайда жеңілдіктер салық төлеушінің түсімімен емес, оның шығындарымен байланысты. Яғни, салық төлеуші салық салынуға жататын түсім көлемін кетірген шығындар көлеміне азайтуына болады, мысалға, қайырымдылық қорларына, денсаулық сақтау, білім, мәдениет мекемелеріне, табиғат қорғау шараларына аударымдар жасауы мүмкін.

Осы тұрғыда шектелген және шектелмеген жеңілдіктерді қарастырып өтуге болады. Бірінші жағдайда жеңілдіктер көлемі тура немесе жанама түрде шектелген болады, ал екіншіде салықтық сома салық төлеушінің шығындары сомасына толық азайтылуы мүмкін.

Тәжірибеде көп кездесетін салықтық жеңілдіктердің бірі ретінде салықтық несиені атап өтуге болады. Бұл ұғыммен салықтық ставканы немесе окладтық соманы төмендетуге бағытталған салықтық жеңілдіктерді атаймыз. Окладтық сома деп салықтық базаға енетін салық салу бірліктерін салық ставкасына көбейту нәтижесін айтамыз.

Салықтық несиенің екі түрін бөліп көрсете аламыз:

толық несие – түсім қайнар көзі болып табылатын мемлекетте төленген барлық салық сомасын алып тастауға мүмкіншілік беріледі;

жай несие – резиденттік елінде алынуы мүмкін түсім салығынан аспайтын көлемде түсім қайнар көзі болып табылатын мемлекетте төленген салық сомасын алып тастау.

Салықтық несие тәсілін қолданған кезде барлық мемлекеттер шетелде төленген салықтарға қатысты толық несиені пайдалана бермейді. Бұның басты себептерінің бірі, егер резиденттік елінде салық көзі болатын мемлекетке қарағанда салық ставкасы төмен болатын болса, онда шетелдік салықтың барлық сомасынан алып тастауға рұқсат бере отырып, резиденттік елінде алынуға жататын сомадан ала отырып, мемлекет салық көзі болатын мемлекет бюджеті мүддесіне қайта бөлуді жүзеге асырады, ал салық төлеушінің өзі мұндай жағдайда ештеңе ұтпайды.

Тағы да бір айта кететін жағдай, “салықтық несие” ұғымы салық төлеушімен толық түрде қайтарылып берілетін сома деген сөз емес. Негізінен, шартты-қайтарымды және тегін несиелер деген ұғымдар бар. Бұлардың соңғысы көбінесе экономиканың белгілі бір салаларында қызмет ететін шағын кәсіпорындарға беріледі, оларға қойылатын басты талап ретінде белгілі бір қызмет түрімен нақтылы көрсетілген мерзім аралығында айналысу талабы танылады.

А.И Худяковтың пікірінше, “салықтық несие” ұғымын қолдану теріс пікір, себебі, біріншіден, салықтық қатынастар біржақты және міндетті болып келеді; екіншіден, салық төлеудегі уақытша жеңілдік өз табиғаты бойынша салықтық несиеге жатпайды – мұнда ақша қайтарылымы жоқ; салықтық несие болып артық төленген ақша сомасын қайтарып беру де жатпайды – бұл қайтару мүлдем бөлек сипатқа ие [6, 65 б.]. Әрине, бұндай жағдайда салықтық қатынастар несиелік бола алмайды, себебі салықтық төлемдер қайтарымсыз сипатқа ие болады; несиелік қатынастардың субъектілері болып несие беруші мен борышқор танылады, ал ақша сомасы несие берушіден борышқорға, ал одан кейін борышқордан несие берушіге өтеді. Салықтық қарым-қатынастарда басқа жүйе орын алады: оның субъектісі болып мемлекет пен салық төлеуші танылады, ал ақша сомасы тек бір бағытта – салық төлеушіден мемлекетке қарай ғана жылжиды. А.И. Худяковтың пікірінше, салық төлеуді кейінге қалдыруға рұқсат беру өзінің табиғаты бойынша салықтық несие беру болып табылмайды, себебі ақшаның қайтарымы жоқ; салықтық несие болып артық төленген ақша сомасын қайтару да болмайды, себебі бұл қайтару мүлдем басқа сипатқа ие.

Кейбір ғалымдар салықтық несиенің мынандай топтарын атап өтеді: салық ставкаларын төмендету, окладтық соманы қысқарту, салық төлеуді кейінге қалдыру, бұрын төленген салықты қайтарып беру, бұрын төленген салықты есепке алу, салық төлеуді нақтылы орындаумен айырбастау [7, 74 б.].

Мысалға, Ресей Федерациясының салықтық заңнамасында штатының 50 пайызынан астамын зейнеткерлер мен мүгедектер құрайтын кәсіпорын түсіміне салынатын салық ставкасын 50 пайызға азайту қарастырылған [8, 147 б.].

Жеке тұлғаға салықтық органдарға жазбаша өтініші негізінде салық төлеуді кейінге қалдыруға рұқсат берілуі мүмкін, негізінен заңнамамен мұндай кейінге қалдыру мерзімі нақтылы көрсетіледі.

Салықтық несиені қарастыруда ең қызықты болып табылатыны – бұрын төленген салықты есепке алу. Салықтық жеңілдіктердің бұл түрі негізінен қос салық салуды болдырмау кезінде кеңінен пайдаланылады: кәсіпорынның шетелде екі елдің де заңнамасына сәйкес төлеген салық сомасы салық төлеу кезінде есепке алынады.

Қазақстан Республикасынан тыс жерде төленген түсім салығы міндетті түрде түсім салығын Қазақстан территориясында есептеу кезінде басшылыққа алынады. Бұл жерде ескере кететін жайт, есепке алынып жатқан сомалар көлемі Қазақстан Республикасында жүзеге асырылатын ставкалар бойынша есептелінетін сомасынан аспауы тиіс.

Мысалға, Францияда қос салық салуды болдырмау туралы келісімшарттарды ескере отырып, елде және одан тыс алынған түсім үшін түсім салығын осы территорияда тұрып жатқан барлық тұлғалар төлеуге міндетті.

Бұл салық түрін салу қайнар көзден емес, салық төлеушімен жылына бір рет алдыңғы жыл түсімдері бойынша жасалатын декларацияда берілетін ортақ түсім көлеміне байланысты жүзеге асырылады [9, 72 б.].

Бұрын төленген салық сомасын қайтарып беру – бұл мәні бойынша салық төлеуші төлемдерден босатылатын салықтық амнистия.

Салықтық несие салықтық жеңілдіктер түрі ретінде тәжірибеде кең таралып отыр. Ол көбінесе салық төлеушінің қызметі экономиканың нақтылы бір салаларымен байланысты болса немесе салық төлеушінің ерекше салықтық мәртебесін ескере отырып жүзеге асырылады.

Қазақстан Республикасының заңнамасымен салық төлеушілерге қатысты жеңілдіктер жүйесі қарастырылады. Мысалы, 8 қаңтар 2003 жылғы «Инвестициялар туралы» ҚР Заңының 13-бабына сәйкес, салықтық жеңілдіктер түріндегі инвестициялық преференциялар ұсынылады делінген.

Жалпы, салықтық жеңілдіктер ұсыну процесі - өте көлемді және жауапкершілігі мол процесс, сол себепті, барлық мүмкін болатын варианттарды ескере отырып, қателік кету қаупін мүмкіндігінше төмендету міндет. Біздің ойымызша, жеңілдіктер ұсынудың барлық талаптары сақталу үшін және салықтық жеңілдіктерді ұсыну негізді болу үшін бұл процесті заңнамамен нақтылы реттеп алу қажет.

Сонымен, бұл мәселені қорытындылайтын болсақ, салықтық жеңілдіктер мен қос салық салуды болдырмау мәселелерін реттеу, жетілдіре түсу мен қадағалауды жүзеге асыру осы аядағы салық және басқа да міндетті төлемдерді төлеушілер (шетелдік, отандық) үшін де, жалпы мемлекет үшін де неғұрлым тиімді жол болып табылады. Себебі, мұндай жағдайда екі тараптың да мүддесі шектелмей, керісінше, елдің экономикалық жағдайының кең көлемде дамуына мүмкіншілік туады.
_____________________________

1. 
   Мельник Д.Ю. Налоговый менеджмент. - М.: Финансы и статистика, 1999.
   
2. 
   Горбунова О.Н. Финансовое право. - М.: Юрист, 1996.
   
3. 
   Иохин В.Я. Экономическая теория: введение в рынок и макроэкономический анализ. М.: ИНФРА – М, 1997.
   
4. 
   Грачева Е.Ю., Соколова Э.Д. Налоговое право. - М., 2003.
   
5. 
   Пепеляев С.Г. Основы налогового права. - М.: Инвест фонд, 1995.
   
6. 
   Карагусова Г. Налоги: сущность и практика использования. - Алматы, 1994.
   
7. 
   Мельников Д.В. Государственное финансовое регулирование экономики Казахстана. - Алматы, 1995.
   
8. 
   Гуреев В.И. Российское налоговое право. - М., 1997.
   
9. 
   Ержанова С. Налогооблажение юридических лиц в Казахстане. - Алматы, 1997.