Мектепте 9 сынып геометриясын зерттеп оқыту технологиясы әдістемелік құрал
Мектепте 9 сыныпта Геометрия пәнін зерттеп оқыту технологиясын қолдану әдістемесі
жүктеу/скачать 1.58 Mb.
|
| 2. Мектепте 9 сыныпта Геометрия пәнін зерттеп оқыту технологиясын қолдану әдістемесі
2.1 Негізгі мектепте геометрия курсын оқытуда оқушыларды зерттеу іс-әрекетіне баулу PISA-2015 халықаралық салыстырмалы зерттеуінің қорытындысы бойынша еліміз Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымының елдеріндегі қатарластарынан әлі де болса математикадан және жаратылыстанудан 1 жылға артта қалып отыр. Мұндағы, артта қалушылыққа себепші факторлар: негізгі мектеп оқушыларының функционалды математикалық сауаттылық деңгейінің төмендігі; оқушыларға берілетін қосымша білімнің жетіспеушілігі; фундаменталды математикалық идеялардың бірден-бір саласы болып табылатын кеңістік пен пішіннің, графиктердің жалпылай айтқанда, геометриялық білімнің жеткіліксіздігі болып отыр. Сол секілді геометрия пәнін оқытудың өзінде де кемшіліктерді байқауға болады: сабақта пәннің ескірген әдіснамаларының әлі күнге дейін көрініс табуы; жаңартылған оқыту әдістері мен мазмұнындағы оқыту технологияларының тек қағаз жүзінде ғана іске асуы. Сонымен қатар, сыни көзқараспен талданбаған ақпараттың шамадан тыс көп болуы, оқушылардың оқуға деген ынтасының және пәнге деген қызығушылығының төмендеуіне, денсаулығының нашарлауына әкеліп соғады. Бұл мәселені шешуде оқушылардың іс-әрекетіндегі белсенділігі мен білім жетістіктерін арттыруға, оқыту үдерісін тиімді ұйымдастыру мен қолдану аясынан жаңартылған білім беру технологияларының ішіндегі зерттеушілік технологиясының басымдылығы өзге технологиялармен тығыз байланыстылығында болып отыр. Тұлғаның өзбеттілік танымының басты атрибуты болып табылатын оқушының өз бетімен танымдық әрекетті жүргізу тәжірибесінің қалыптасуына оқытуды ізгілендіруде зерттеп оқыту технологиясын қолдану ерекше ықпал етеді. Оны іске асырудың жолы оқыту үдерісіндегі оқушылардың танымдық қызметін арттыруға яғни, есепті мұғалімнің басқаруымен ғана шығара алатын репродуктивті (төменгі) деңгейден ішінара іздеу (орта) деңгейіне және шығармашылық, зерттеушілік (жоғарғы) деңгейге дейінгі жолдарды игертуге, баулуға бағытталған. Алдын-ала шешімі белгісіз шығармашыл, зерттеушілік тапсырманы оқушылардың жауабын іздеумен түсіндірілетін зерттеу іс-әрекетін геометрия сабағында ұйымдастыру бойынша жұмыс жүйесіне енетіндер: оқу сабақтарында стандартты емес геометриялық есептерді шешу мен зерттеушілік әрекетті күшейтуге жол ашатын проблемалық жағдаяттарды жасау, геометриялық білімді өзектендіру мен болжамды жүйелі құрастыру үшін күрделі сұрақтарды іздеу мен шешуде оқушылардың танымдық әрекеттерін белсендендіру; экспериментті моделдеу, болжамды ұсыну, тәжірибеден өткізу, бақылау, талқылаулар, шығармашылық жұмыстар; сыныптан тыс іс-әрекетте зерттеушілік және шығармашыл жобалар, олимпиадалар, конференциялар, байқауларды ұйымдастыру және өткізу. Мұндағы оқытушы тарапынан туындайтын қиындық: оқушылардың жұмыстары олардың өздеріне білімді меңгеруде қызықты етіп ұйымдастырылуында жатыр. Негізгі мектепте геометрия курсын оқытудағы оқушылардың ізденіс белсенділігі мен зерттеу іс-әрекетіне қызығушылығын күшейтуде танымдық қызметті дамытуға арналған есептерді: алгоритмдік, жартылай эвристикалық және эвристикалық есептер деп бөлуге болады [9]. Алгоритмдік есептерді геометриядан негізгі фундаменті жоғары бала да, орташа бала да шығара алуға шамасы жетеді. Себебі, ол белгілі бір формулаға немесе ережеге сүйеніп шығарылатын есептердің қатарына жатқызылады. Мысалы, берілген суреттен тең немесе бағыттас векторларды табу; арнайы формуланы қойып есептеуге арналған есептер: векторлардың скалярлық көбейтіндісі, вектордың ұзындығы т.с.с. Жартылай эвристикалық есептер зерттеушілік қызметінің ізденіс белсенділігін, дивергентті ойлауды азда болса талап ететін, өтілген тақырыптармен байланыстырылып тәжірибені қажет ететін есептердің тобы. Мысалы, векторлардың теңдігі және екі вектор арасындағы бұрыш, векторларға амалдар қолдану т.с.с. Алгоритмдік және жартылай эвристикалық есептер арнайы алгоритм бойынша шығарылатындықтан оларды жалпылай алғанда стандартты есептермен пара-пар деп қарастыруға болады. Ал қарама-қайшылықты көру арқылы қойылған мәселені шешуде өздігінен болжам жасауға бағытталған эвристикалық есептердің шешімдерін іздеу үдерісінде жекелеген алгоритмдерді ажыратып көрсету қажет болады. Мысалы, нөлдік векторды кез-келген векторға коллинеар деуге бола ма? Жазықтықтағы берілген нүктеден бастап берілген векторға тең қанша вектор салуға болады? Осы сияқты сұрақтарды қою арқылы оқушының ойлануына жағдай жасаумен қатар, дайын формула мен стандартты есептерге үйреніп қалған оқушы үшін бұл әлбетте қиындық туғызатыны белгілі. Алайда, нөлдік вектордың кез-келген векторға коллинеар болмайтындығын, себебі, векторлар коллинеар болуы үшін оның екі шарты: біріншісі екі вектор нөлдік емес болатын болса, екіншісі олар параллель немесе бір түзудің бойында жатуы қажет. Бірінші шарт орындалмағаннан кейін зейіні терең, ізденісі алғыр оқушы мұндай сұрақтың жауабын сол мезетте береді, тіпті сабаққа араласпай отырған кейбір оқушылардың қызығушылығы артып, қарама-қайшы пікірлерін білдіріп жатады. Мұның өзі зерттеу қызметінің артуына, ізденіске баулудың алғашқы қадамының орындалғандығына дәлел болады. Бірақ мұндай есептермен шектелмей, әрі қарай зерттеу қабілетін дамытуға бағытталған есептерді оңтайлы шешуді ұйымдастыруда ажыратылып көрсетілген жекелеген алгоритмдер арасындағы өзара байланыстарды тағайындайтын эвристикалық ізденіс қажет. Осыдан, эвристикалық есептердің белгілі-бір алгоритм бойынша шешілмейтіндігі, конвергентті ойлау деңгейінде шекараның жоқ екендігі шығады. Зерттеу жұмысын жасауда оқушының мақсаты – теориялық білімдерді тереңдету және ғылыми мәселелердің шешімдерін іздестіру әдістерін игерту. Оқушының бұл оқу-зерттеу жұмысы проблемалық оқумен тығыз байланысты. Оқушылардың ғылыми-зерттеу жұмысы оқушыны ғылыми зерттеуге баулудың неғұрлым жоғары дәрежесімен сипатталады және ол оқу үдерісінің шеңберіне сыймайды [10]. Оқушылардың ғылыми-зерттеу жұмыстарына талдау жасау келесідей кемшіліктердің кездесетінін көрсетті: - оқушылар жалпы міндетті, зерттеуді өткізу мазмұнын және оның мақсатын толық түсінбейді, нысанды анықтауда, ғылыми зерттеу болжамын жасауда қиналады; - жүйелі талдау жүргізе алмайды және материалдарды ғылыми-зерттеу жұмысы барысында қолдана алмайды; - ғылыми-зерттеу әдістерін қолдануда қиналады; - оқушыларда әдебиеттермен жұмыс істеу дағдылары толығымен қалыптаспаған; - зерттеу барысында өзінің әрекетінің тиімді тиімсіз жақтарын көрсете алмайды. Сонымен қатар, оқушыларды зерттеушілік іс-әрекетке баулуда мынадай сипаттамаларға көңіл бөлген жөн: 1. Жұмысты орындауға деген үлкен құлшыныс. 2. Жаңа білім, білік, дағдымен қарулануға деген ұмтылыс. 3. Сыни көзқараспен алынған ақпаратты талдауға, жинақтауға, болжам жасап оны ұсынуға, қорытындылауға және өз зерттеу қызметінде пайдалана отырып нәтиже шығаруға деген қабілеттілік. 4. Өз көзқарасын басқаның пікірімен сәйкес келмесе де дәлелдеуге талпыну [11]. Сонымен, оқушыларды зерттеушілікке үйретуде қолданылатын есептердің шығарылу формасын екі бөлімге бөлуге болады: Алгоритмдік және жартылай эвристикалық типтегі есептерді шығаруға үйрету. Эвристикалық типтегі есепті шығаруға үйрету. Мұндай бөлу шартты екенін есте сақтаған жөн. Өйткені ғалымдардың зерттеулері бойынша кез келген типтегі есепті шығару жолдарын іздеу көп жағдайда бір-біріне ұқсас, «ізденістің, яғни эвристикалық әрекеттің мағынасы бар, егер есеп таныс және оны шешу жалпы жағдайда белгілі болса да» [12]. Осылар арқылы негізгі мектептегі білім берудің оқыту үдерісінде тек жаңа ақпарат іздеу немесе өңдеуден ғана емес, өз ойын жинақтап сол арқылы болжам жасап оны ұсына алу, алынған нәтижесін қорғай білуді талап ететін зерттеушілік әрекетті табысты жүзеге асыру барысында өз бетімен белсенді ізденістің әртүрлі деңгейі және оқушылар үшін қолжетімді зерттеу әдістерін қолдану арқылы оқушылардың танымдық белсенділіктері мен оқуға деген ынтасы артады. жүктеу/скачать 1.58 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|