Меншіктің мәні мен мазмұны, түрлері мен нысандары, объектілері
Тіпті, ерте дүниенің өзінде-ак үжымдық (қоғамдык), жеке еңбектік
жүктеу/скачать 24.52 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Жеке меншіктін дамуы ХІХ-шы ғасырдыц екінші жартысының ортасына дейін жүзеге асты.
- Қазіргі
- Көптеген әлем елдерінде меншіктің кооперативті түрі жан-жакты дамыған.
- Алғашкы кооперативтер Дания мен Швецияда ауыл шаруашылығы өнімдерін ондеу және өткізу бойынша пайда болды. Яғни, 100 жылдан соң әлемнің он екі елінде олардың үлесіне
| Тіпті, ерте дүниенің өзінде-ак үжымдық (қоғамдык), жеке еңбектік және мемлекетгік (кауымдык меншік иелері) меншіктүрлері қалыптаса бастады. Осылардын ішінен кейінірек жеке және мемлекетгік меншік түрлері көбірек дами түсті. Мемлекеттік меншік өзінін барынша дамуын әкімшілік-әміршілдік экономикалык жүйеде, бүрынғы КСРО-да (1917-1991 жж.) жүзеге асырылып, онын үлесі басқа меншік гүрлерінін жалпы қүрылымында — 88,6% қүрады. АЛайда, нарыктык экономикасы дамыған елдерде мемлекеттік меншіктШ үлесі 5%-дан 30%-ға дейін ауыткиды.
Экономикалық және әлеуметтік кұрылысқа байланысты мемлекеітік меншік баска меншік түрлерімен салыстырғанда тиімді болуы мүмкін. Ол оньщ атқаратын кызметімен: жалпы коғамның экономикалық даму стратегаясының қалыптасуы, экономиканың салалык қүрылымының оңтайландырылуы нәтижесінде адамға бағытталған ең жоғарғы тиімділікке кол жеткізу арқылы сабактастырьиіады. Экономикада бүл меншік түрінің басымдау болуы нақты өмірде жағымсыз түстарға, яғни мемлекеттік монополиялардың пайда болуына алып келді. Ол экономикаіүшін аса қауіпті еді: мемлекетгік ендірушінін түтынушыға үстемдігі пайда болып, арзан тауарлар түрлерін жою жүзеге асты және тапшылық пайда болды. Қанағаттандырылмайтын сүраным калыптасты. Осыдан мынадай түжырым жасауға болады: мұнда мемлекетгік меншікті жою емес, оның монополиялык үстемдігін жою туралы әңгіме болып отыр. Нарыкка өту және ТМД елдерінде, оның ішінде Қазақстан Республикасындағы мемлекетгік меншікті мемлекетсіздендіру мен жекешелендіру процесінін басталуы ~ мемлекеттік меншік үлесін кыскартуға, оның монополилялық үстемдігін жоюға бағытгалған. Сондай-ак. коғамдык өндірістің тиімділігін арттыру үшін бәсекелестік ортаны құрып, оны түрғындардың сүранымын канағаттандыруға бағыттау кажет. Мемлекеттік меншіктің үлесі 30-40% шенберінде бекітіледі. Жеке меншіктін дамуы ХІХ-шы ғасырдыц екінші жартысының ортасына дейін жүзеге асты. Ғылыми-техникалық революцияның әсерінен ХІХ-шы ғасырдың екінші жартысында жедел түрде акционерлік меншік қалыптаса бастады. Акционерлік немесе корпоративтік меншік, басқаша айтар болсақ, топтық немесе үжымдық меншік. Батыстың экономикалық теория мектебі «жеке» термині ретінде кез-келген мемлекеттік емес мүлік, шаруашылық, кәсіпорынды түсінген. Жеке меншік үғымы түрғысынан өз еңбегімен жасалған жеке еңбектік және еңбектік емес меншікке бөліп караймыз. Соңғысында заңды негізде жасалған жер учаскісі табысы мен жалға берілген басқада қозғалмайтьш мүлік, банкке салынған пайыз бойынша және басқа көздер (жәрдем ақы, стипендия, зейнет акы және т.с.с.) есебінен жасалады. Жеке меншікгің даму кезеңінде еркін бәсеке барынша каркындап, жеке кәсіпкерлердің өндіріс тиімділігін кәтеруге және түрғындардын өсіп келе жаткан қажеттіліктерін қанағаттандыруға итермелейді. Сондай-ақ оның теріс түстары байкдлады: артық өндірудін экономикалықдағдарысы, жеке меншік — бүл билеп-төстеушінің, ешкім шектемейтін иегердің (иегердің өз еркі ғана бәрін шешеді) меншііс өнімімен байланысты еді. Сондыкган, мемлекетгін араласуы қажет болады. Қазіргі өркениетті қоғамда меншік иесі мінез-қүлқыньщ белгілі ережелері жасалған, сонымен қатар артық өндіру экономикалық дағдарысын ескертутэдэалы шаралар қараетырылған. Жеке меншік жаңа бағыт алуда және оның келешегі адда. Қазіргі әлемдік қауымдастықта жеке меншіктің, мағынасы өзгерді. Қазіргі уақытта жеке меншік жехеленген (еңбектік және еңбектік емес) ғана емес, сондай-ақ ұжымдық (топтық), акционерлік және кооперативтік түрде — меншік иесі үжымдарын біріктіретін болады. Нарыққа еткенге дейін Қазақстан Республикасында кооперативтік меншік — колхоздың, кооператив меншіктің, түтыну корпорациясы, тұрғын-үй, қүрылыс және басқа да кооперативтік үжымдармен көрсетілді. Қазіргі жағдайда ол акционерлік меншік, біріккен және аралас кәсіпорын меншіктерімен толықтырылды. Көптеген әлем елдерінде меншіктің кооперативті түрі жан-жакты дамыған. Айталық, ендірістік кооперативтер — бүл тауар мен кызмет көрсетуді бірге өндіру мақсаты, азаматтардын өз еркінде. Кооперативтер Англияда ХІХ-шы ғасырдың басында пайда болып, кейінірек мұндай ұжымдар көптеген Батыс Еуропа елдерінде, АҚШ-іа кеңінен тарады, Алғашкы кооперативтер Дания мен Швецияда ауыл шаруашылығы өнімдерін ондеу және өткізу бойынша пайда болды. Яғни, 100 жылдан соң әлемнің он екі елінде олардың үлесіне ауыл шаруашылығы өнімінін 60%-ы келді жүктеу/скачать 24.52 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|