Метереологиялық глоссарий: Абсолют максимум
жүктеу/скачать 38.5 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Антарктидалық белдеу
- Арқтикалық белдеу
- Атмосфера
- Атмосфералық қысым
- Ауа массасы
- Ауа райы
- Бағдарлау
- Бергштрих
- Биосфера
- Бриз
- Гигрометр
- Гидрометриялық коэфициент
- Гляциальді-нивальді зона
- Гумидті ландшафт
- Желбағдар
- Жылу белдеулері
- Инсоляциялық беткей
- Климат
- Күннің тік радиациясы
- Метеорология
- Нивальді белдеу
- Су буының сублимациясы
- Тау беткейінің инсоляциялық әрекеті
- Тропосфера
- Шашыранды радиация
| Метереологиялық глоссарий:
Абсолют максимум- көп жыл ішіндегі ең жоғарғы метеорологиялық көрсеткіш (темпиратура, ылғалдық, т.б.) Абсолют минимум - көп жыл ішіндегі ең төменгі метеорологиялық көрсеткіш (темпиратура, ылғалдық, т.б.). Антарктидалық белдеу – оңтүстік полюс төңірегіндегі географиялық белдеу. Антарктида, материк маңындағы аралдар және мұхиттардың оңтүстік шеттері кіреді. Антициклон - атмосферадағы ауа қысымы жоғары аймақ Арқтикалық белдеу – жер шарының ең солтүстігіндегі географиялық белдеу. Солтүстік полюстен шамамен 70*с.е. дейін түседі. Аридті ландшафт – құрғақ жылы немесе ыстық континеттік климат жағдайында қалыптасатын ландшафт. Атмосфера- ( грекше атмос- бу, сфера – шар) – жер шарын айнала қоршаған ауа қабығы. Жермен қоса айналады. Атмосфералық жауын-шашын – жер бетіне атмосферадан сұйық немесе қатты күйіне түсетін ылғал. Бұлттан жаңбыр, қар, бұршақ, қиыршық жауады. Ауаның жер бетіне таяу қабатынан тікелей бөлініп шық, қырау, қылау тұрады. Атмосфералық қысым – бүкіл атмосфера қабатының жер бетіне түсіретін қысымы. Ауа айналымы- жер бетіндегі ауаның әр түрлі қызығуы және ондағы қысым айыпмашылығы салаларынан пайда болатын ауа ағыстарының жүйесі. Ауа массасы - тропосфераның темпиратурасы, ылғалдылығы, мөлдірлігі, т.б. қасиеттері жөнінен біртектес ірі бөлігі. Ауа ылғалдылығы – ауадан су буының мөлшері. Абсолют және салыстырмалы ылғалдылықтар ажыратылады. Ауа райы- атмосфераның қысқа мерзімдегі жпй-күйі. Аэротермикалық градиент- ауа темпиратурасының белгілі бір өлшем айырмасы байқалатын биіктік. Бағдарлау - жергілікті жерде көкжиек тұстарын ажырату. Барометр- ( грекше барос – салмақ, метр- өлшеу) – ауа қысымын өлшейтін құрал. Бедленд – эрозияның әрикеті нәтижесінде құрғақ климат жағдайында пайда болған аласа таулы жер бедерінің күрделі түрі. Бергштрих – ( немісше берг – тау, штрих- сызық)- ылдидың бағытын көрсету үшін горизантальдарға қосымша берілетін косе-көлденен сызықша. Биоклиматтық белгі- белгілі бір климатпен үйлескен биоценоздардың жай-күйі. Биосфера – ( грекше био- тіршілік, сфера- шар)- тірі организмдер таралған жер қабығы. Биіктік белдеу - тауларда биіктік белдеу бойынша бөлінетін табиғат кешенінің бірлігі. Бриз- ( французша бриз- самал жел) – теңіздердің , ірі көлдердің жағасында күндіз құрлықтан суға, түнде судан құрлыққа қарай соғатын желдер. Булану және буланушылық- Булану – судың сұйық күйден газ күйіне, яғни буға айналып, атмосфераға таралуы. Буланушылық- су қоры шексіз болған жағдайда булану мүмкіншілігі. Бұлт- жер бетінің біраз биікте, атмосферада жинақталған ұсақ су тамшылары мен мұз түйіршіктерінің шоғыры. Географиялық қабық атмосфера, гидросфера және литосфераның тоғысып, бір-біріне әсер етуінің және бірімен бірінің зат алмасуының нәтижесінде түзілген ерекше қабығы. Негізінен биосфераға сәйкес келеді. Гигрометр- (грекше гигрос ылғал, метр -өлшеу) – ауа ылғалдылығын өлшейтін құрал. Гидросфера- ( грекше гидро – су, сфера- шар)-Жердің су қабығы. Гидрометриялық коэфициент – ылғал балансын жылу балансына бөлгендегі шама. Территориялық табиғат кешенінің құрамдық бөліктерінің жетіліп кемелденуіне қаншалықты өлшемде ылғалдың немесе жылудың жетіспейтінін, артық екенін көрсететін өлшем. Гляциальді-нивальді зона – көпжылдық омбы қар мен мұздық ландшафтылары тараған жер. Горизонтальдар- (грекше горизон – шектеуші)- картадағы абсолют биіктіктері бірдей нүктелерді қосатын қисық сызықтар. Гумидті ландшафт- климаты жылы және ылғалды жердегі ландшафт. Жел- ауаның жер бетінде горизонталь бағытта қозғалуы. Бір жер мен екінші жердегі атмосфера қысымының айырмашылықтарына байланысты пайда болады. Желбағдар - метеорологиялық станцияда желдің бағыты мен күшін өлшеу үшін қолданылатын құрал. Жел өрнегі – алынған пункттегі білгілі бір мерзімде соғатын желдердің басым бағыттарын көрнекі түрде бейнелетін сызба. Жер қабықтары- Жер шарын сыртынан қоршап, бір-бірінен заттық құрамы жөнінен айырма жасайтын қабықтар. Олар атмосфера, гидросфера, биосфера және литосферадан тұрады. Жылу белдеулері- Жер шарында күннен келетін жылудың таралу мөлшеріне қарай бөлінетін белдеулер. Инсоляция- күн радиациясының жер бетіне сәуле болып түсуі. Инсоляциялық беткей – күнгей беткей. Каппилярлық су- топырақ пен топырақ асты жыныстарының қыл түтікшесінен жер қызған кезде топырақ астынан жер бетіне қарай көтерілген су. Климат- белгілі бір жердегі ауа райының көп жылдық орташа жай-күйі. Конденсация- Су буының сұйық күйге ауысуы. Күн радиациясының интенсивтілігі – күн сәулесіне перпендикуляр қойылған, абсолют қара денеден жасалған, 1 см бетке 1 минут ішінде күннен келетін жылу мөлшері. Күннің тік радиациясы- күннен жер бетіне тік түсетін сәуле. Қар жиегі- таудағы қар жыл бойы ерімейтін биікті көрсететін сызық. Қылау- қыста аязды түндерде ағаштың бұтақтарына, тартылған сымға, тағы басқа желдің өтіндегі заттарға тұрып қалатын, қарға ұқсас, өте майда мұз кристалдары. Қырау- күзгі желсіз түнде, қысқа кейде күндіздің өзінде жер бетіне, шқпке, түрлі заттардың үстіне олрардың темпиратурасы ауаның темпиратурасынан гөрі төмендеп кеткен жағдайда тұратын ақ ұлпа кристалл мұз қабаты. Метеорология- ( грекше метеор- аспан құбылысы, логос – ғылым) - атмосфералық құбылыстар жайындағы ғылым. Муссон- (арабша –маусым) – қыста құрлықтан теңізге, жазда теңізден құрлыққа қарай соғатын желдер бағыты. Нивальді белдеу – таудағы мәңгі қар басқан белдеу. Промилле- ( латынша мыңға шаққанда) - қандай болмасын шамамен мыңнан бір бөлігі. Мұхзиттар мен теңіздерде 1000г суда неше г тұз бар екендігін көрсетеді. Су буының сублимациясы- ауадағы су буының төмен темпиратуралық ортада мұз кристалдарына айналуы. Су тасу- жыл сайын белгілі бір мерзімде өзен суының арасынан шығып жайылуы. Тау беткейінің инсоляциялық әрекеті – тау беткейінің ауа ағысын тосып қалу әрикеті. Тау беткейінің айналымдық әрекеті – тау беткейінің ауа ағысын тосып қалу әрикеті. Тропосфера- атмосфераның жер бетіне таяу, төменгі қабаты. Тұман- ауаның жер бетіне іргелес қабатында өте майда су тамшыларының жинақталуы. Үсік- тәуліктік орташа темпиратура тұрақты оң болып тұрған кезде ауа темпиратурасының кенет 0*С –тан төмен түсіп кетуі. Шашыранды радиация – күн сәулесінің ауа қабатынан өткенде ауаны құрайтын зат түйіршіктеріне шағылысып шашырауынан түзілген радиация жиынтығы. Шық нүктесі- ауадағы су буының су тамшысына айналатын темпиратура шегі. Ылғалдану коэфициенті- нақтылы жердің жылдық жауын-шашын мөлшерінің буланушылық мөлшеріне қатынасы. жүктеу/скачать 38.5 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|