Методические указания по лабораторным работам Мамандық: 6М071200 «Машинажасау» Мамандандырылуы «Машинажасау технологиясы»



Дата16.07.2016
өлшемі418.78 Kb.
#203811
түріМетодические указания


Қазақстан Республикасының Министерство

Білім және ғылым образования и науки

министрлігі Республики Казахстан


Д. Серікбаев атындағы ВКГТУ

ШҚМТУ им. Д. Серикбаева


БЕКІТЕМІН

МЖжК факультет деканы

___________М.В.Дудкин

___________________2014 ж.

МАШИНАЖАСАУДАҒЫ ҚАЗІРГІ ЗАМАНҒЫ ҚҰРЫЛЫМДЫҚ МАТЕРИАЛДАР

Зертханалық жұмысқа арналған әдістемелік нұсқау


Современные конструкционные материалы в машиностроении

Методические указания по лабораторным работам


Мамандық: 6М071200 «Машинажасау»

Мамандандырылуы «Машинажасау технологиясы»

Академиялық дәрежесі Магистр

Оқыту түрі күндізгі

Өскемен

Усть-Каменогорск



2014

Зертханалық жұмысқа арналған әдістемелік нұсқау «Машина жасау және құрылымдық материалдар технологиясы» кафедрасында Мемлекеттік жалпыға міндетті білім стандарты негізінде 6М071200 «Машинажасау» мамандығының магистрлеріне жасалынған.


«Машина жасау және ҚМТ» кафедрасы отырысында қарастырылған


Кафедра меңгерушісі Қ. Комбаев

Дайындаған Г. Бицоев


профессор

Нормоконтролер Т. Тютюнькова


МАЗМҰНЫ
1 Қысым кезінде металл деформациясын зерттеу......................................4


2 Қолмен доғалы пісірудің технологиялық үрдісін жасау.........................5

3 Газдық пісірудің құрылымы мен технологиясы……………………….11


4 Электрлік байланыстық пісіру..................................................................21
5 Жону білдегін өңдеу.................................................................................25
6 Ажарлау білдегінде өңдеу.........................................................................31
Әдебиеттер ………………………………………………………………..39

1 ҚЫСЫМ КЕЗІНДЕ МЕТАЛЛ ДЕФОРМАЦИЯСЫН ЗЕРТТЕУ



1.1 Жұмыстың мақсаты





  • қысым арқылы бөлшектерді алу үрдісін зерттеу;

  • сынақ әдісімен танысу;

  • сынақты тәжірибе түрінде өткізу;

  • жұмыс нәтижесі.



1.2 Құрылғылар, айлабұйым, құралдар





  • Гидравликалық пресс, қуаты 10 т;

  • контейнер;

  • матрицалар;

  • пуансондар;

  • құйылған дайындамалар;

  • сызғыш;

  • арнайы киім.



1.3 Жұмыстың мазмұны



Пресстеу – матрица тесігі арқылы бітеу қуыстан (контейнердің) металды қысып шығаруға негізделген металды қысыммен өңдеу әдістерінің бірі (4 сурет).


а – тік; б – кері.

4 Сурет – Пресстеу сұлбалары.


Бұл үрдіс металды қысыммен өңдейтін басқа үрдіс түрлерінен көптеген артықшылықтарға ие. Металл контейнерде жан-жақты қысымға ұшырайтындықтан, қысымдау әдісімен иілгіштігі аз металдардан да бұйымдар жасауға болады.



5 Сурет – Пресстеу арқылы алынатын бұйымдар профильдері.

Үрдістің кемшілік жақтарына периодтылығы мен қатысты жоғары пайыз қалдық қалуын (слитоктың қысым қалдығы) жатқызамыз. Қысымдау екі әдіспен жүргізіледі: тура және кері (1 сурет).

1.4 Жұмысты орындау

1) Свинецтен диаметрі мен биіктігі ≈ 30 мм болатын екі жарты цилиндр түріндегі бұйымдар жасайды.

2) Бір жарты цилиндрдің жеймін жазықтығына квадрат қыры 4 мм (6 сурет) болатын чертилкамен тор жүргізеді.


а – координаталы тор, б – слитоктың макроқұрылымды сұлбасы.

6 Сурет – Престеуге арналған дайындамалар.

3) Екі жартыны бірінің үстіне бірін қойып, контейнерге орналастырады.

4) Тура және кері қысымдауды диаметрі 15 және 20 мм шығыс тесікті матрицаны қолданып екі рет жасайды.

5) Төрт жағдайдың әрқайсысында қысымды манометр (Р) арқылы анықтайды.

6) Қысымдалған профильді жеймін жазықтығы бойынша ажыратады және координаталық тор өзгерісі бойынша металл ағысының сипатын анықтайды. Координаталық тор иілуін өлшейді (а), (7 сурет).

7 Сурет – Пресстеу кезіндегі металл ағымының сипаты.

7) Пресстеу кезіндегі металл деформациясының дәрежесін мына формуламен есептейді:


, (1)

Мұнда D –контейнер диаметрі, мм;



d –матрица тесігінің диаметрі, мм.
8) Пресстеу күші мына формуламен есептеледі:
, (2)

мұнда Р – манометрдегі қысым, кг/см2 (н/м2);



S – пресс поршенінің ауданы, см22).

Пресс поршенінің диаметрі Dпор. = 90 мм.


9) Өлшеу және есептеу нәтижелерін 3 кестеге енгізеді.

3 Кесте – Пресс күшінің деформация әдісі мен дәрежесіне байланысы.




п/п


Контей-нер диаметрі,

D, мм


Матрица диаметрі, d, мм

Дефор-

мация дәрежесі, φ, %



Манометрдегі қысым,

Р, (Па)


Пресстеу күші,

F, н


Тордың иілуі

а, мм

Пресстеу әдісі

1

30

15













Тік

2

30

20













Тік

3

30

15













Кері

4

30

20













Кері

10) Тәжірибе нәтижелері бойынша тура және кері әдістер үшін қысымдау күшінің (F) деформация дәрежесіне (φ) байланысын және де деформация дәрежесінен (φ) координаталық тордың (а) иілу өлшемінің графигін тұрғызу.

11) Алынған байланыстарды сипаттайтын шешімдер құру.



1.5 Есеп беру мазмұны





  1. Негізгі түсініктер, терминдер мен теория орналасуы.

  2. Пресстеу әдісінің эскиздері (сурет 1).

  3. Тәжірибе нәтижесі енгізілген кесте.

  4. Графиктер: тік және кері пресстеу үшін.

тік және кері пресстеу үшін.

  1. Шешімдер.



1.6 Бақылау сұрақтары

1) Пресстеудің мәні, артықшылықтары мен кемшіліктері.



  1. Пресстеу әдісінің үрдістің (пресстеу күші, құралдың құрылымдық өзгешеліктері, жабдықтау және бас профильдердың) технико-экономикалық көрсеткіштерге әсері қандай.

  2. Металдың деформациялау дәрежесінің пресстеу күшіне әсері.

  3. Пресстеу күші тағы неге байланысты.

2 ҚОЛМЕН ДОҒАЛЫ ПІСІРУДІҢ ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ ҮРДІСІН ЖАСАУ




2.1 Жұмыстың мақсаты

- қолмен доғалы электрлі пісірудің технологиялық үрдісінің есептеу тізбегін зерттеу.

- жеке тапсырма бойынша тәжірибелі есептеулер жүргізу;

2.2 Жұмыстың мақсаты

Барлық орындаушыларға ортақ тапсырма: қолдық доғалы әдіспен қақпақсыз тікбұрышты форма сыйымдылығын пісіру. Құрылым алдын-ала прихваткаларда жиналады (қысқа тігістер ұзындығы 30 – 40 мм ара қашықтығы 200-300 мм), содан кейін барлық тігістер сыйымдылықты алдын-ала қажетті жағдайға бұрған кезде астынғы жағынан пісіріледі. Әр орындаушының сыйымдылықтың геометриялық өлшемдері, металл қалыңдығы, металл маркасымен өзгешеленетін өз нұсқалары болады.

Сондықтан «Алғашқы мәліметтер»: - ұзындығы, мм; -ені, мм; -биіктігі, мм; -қалыңдығы, мм; -болат типі.

Тапсырма нұсқалары 6 кестеде көрсетілген.


6 Кесте – Тапсырма нұсқалары (оқытушымен беріледі).


Тапсырма №

Жәшік өлшемі, мм


Бет қалыңдығы, мм

Болат типі

ұзындығы

ені

биіктігі

1

2

3

4

5

6

1

600

500

600

4

а/к

2

650

500

65

4

т/л

3

1000

600

600

6

а/к

4

1100

600

600

5

а/к

5

1500

800

800

5

т/л

6

2000

800

800

6

о/к

7

2100

600

600

5

л

8

2100

850

800

6

л

9

2500

600

500

5

т/л

10

800

500

700

4

о/к

11

500

300

300

4

л

12

550

450

400

5

а/у

13

2200

900

850

7

л

14

2500

800

900

8

т/л

15

2700

700

950

9

о/к

16

300

1000

1000

10

а/к

а/к – аз көміртекті; о/к – орташа көміртекті; т/к – төмен көміртекті; л – легірленген.

7 Кесте – 5-терде анықтамалық әдебиеттердегі қажетті мәліметтер көрсетілген.


Технологиялық үрдіс келесі ретпен өңделеді:

1) Пісіру тігістерінің типін (кесте 2), қимасын (F) және ұзындығын (L) анықтайды.


Кесте 7 – Пісіріп байланыстыру тігістерінің типтері.

2) Сыйымдылық материалына байланысты электрод типін, маркасын (кесте 8) таңдайды, металл қалыңдығына байланысты олардың диаметрін (кесте 9) орнатады.

3) Таңдалған электрод маркасына байланысты ток родын (тұрақты немесе ауыспалы) анықтайды, егер пісіру тұрақты токпен жүргізілсе – полярлығын (кесте 3) көрсетеді.

4) Электрод диаметріне байланысты пісіретін ток күшін (4 кесте) таңдайды.

5) Жеке тігіс аудандарының пісіру тізбегін көрсетеді.

6) Электрод қажеттілігін, уақыт нормасын, электр энергия шығынын анықтайды.
8 Кесте – Қолмен электрлі доғалы пісіруге арналған металл электродтар.


Элект-

род типі




Электрод маркасы

Еріту коэффициенті

г/А-ч


Электродтың тағайындалуы

Пісіру кезіндегі ұсынылатын ток түрі

Э34

МТ

7 – 8

Аз көміртекті және төменлегірленген болаттарды пісіруге арналған,

қалыңдығы 0,5-5мм



Тұрақты

ауыспалы


Э42

ЦМ-7

7 – 8

Аз көміртекті және төменлегірленген болаттарды пісіруге арналған

Тұрақты

ауыспалы


Э42

СМ-11

7 – 8

Орташа көміртекті және төменлегірленген болаттарды пісіруге арналған

Тұрақты

полярлы


тік

Э42А

УОНИ-13/45

9 - 9,5

Орташакөміртекті және төменлегірленген болаттарды пісіруге арналған

Тұрақты

полярлы


кері

Э50А

УОНИ-13/85

9 – 10

Жоғары беріктікке ие легірленген болаттарды пісіруге арналған

Тұрақты

полярлы


кері

9 Кесте – Бұрыштық тігістерді қолмен доғалы пісірудің мысалдық режимдері.




Металл қалыңдығы, мм

Электрод диаметрі, мм

Пісіру тогы, А

1

2

40

2

3

100

3

4

160

4-5

4

160

6 және одан жоғары

5

230

Негізгі есептеулерге кіреді:

Көлденең қима ауданын (F) есептеген кезде қимадағы бұрыштық тігіс, катеті (К) пісірілетін металл қалыңдығына тең тікбұрышты теңбүйірлі ұшбұрышты көрсетеді деп есептеуге болады.
, мм2; (1)

Тігіс ұзындығы екі ұзындық, екі ен және төрт биіктік болатын пісірілетін кромок ұзындықтарының қосындысына тең.

Электрод диаметрін (d) тігіс типі мен бұйым қалыңдығын (4 кесте) ескере таңдайды.

Сол кесте бойынша электрод диаметріне байланысты пісіретін ток (J) өлшемін анықтайды.

Ерітілген металл салмағын (G) тігіс көлемі мен металдың меншікті салмағы арқылы табуға болады.
кг (2)
мұнда F – тігістің көлденең қимасының ауданы, см2;

L – тігістің жалпы ұзындығы, см;

γ – ерітілген болаттың меншікті салмағы (7,8 г/см3).

Электродтардың металл стерженьдерінің шығынын (Q) ерітілген металл салмағы (G) мен электродты огаркы салмағының (10%) және шашыратуға кететін жоғалтулар (15%) қосындылары арқылы анықтайды.
кг (3)
Электродтардағы жалпы қажеттілік (Н) электродтағы арнайы жақпа металл стержень салмағының 40%-ын құрау есебінен анықталады.
кг (4)
Электр энергия шығыны ерітілген металл салмағы килограмм бойынша және 1кг-ды ерітуге кететін элект энергия шығынының көрсеткіші бойынша анықталады: ауыспалы токпен пісіргенде 3 … 4 кВт · сағ/кг, тұрақты токпен пісіргенде 6 … 8 кВт · сағ/кг.
кВт · сағ; кВт · сағ.

Бұйымды пісірудің негізгі уақыты мына формуламен анықталады:


, сағ (5)
мұнда G – ерітілген металл салмағы, г;

α н - еріту коэффициенті, г/А сағ (кесте 3);



J – ампер бойынша пісіру тогы.

Бұл үшін пісіру постының қолдану коэффициенті () алынады. Цехта ; монтаждау жұмыстарында . Онда уақыттың техникалық нормалары:



, сағ (6)
2.3 Жұмысты орындау


  1. 2 бөлімде көрсетілген анықтамалар мен есептеулерді жүргізу.

  2. Алынған мәндерді 10 кестеге енгізу.

10 Кесте – Есептеу нәтижелері.


Тігіс типі

Электродтың маркасы

мен типі


Электрод диаметрі,

мм


Ток роды

Ток күші, А

Электрод салмағы, кг

Уақыт нормасы, сағ

Энергия шығыны, кВт/сағ


























2.4 Есеп беру мазмұны
- Өлшемдер, бет қалыңдығы мен болат типі белгіленген сыйымдылық эскизі (бастапқы мәліметтер).

- Толық түсінікті есептеулер.

- Шешімдер.
2.5 Өзін-өзі тексеру сұрақтары
- Электрод типі мен салмағын неге негізделе таңдайды.

- Ток роды, пісіру тогының күші мен электрод диаметрі немен анықталады?

- Уақыт нормасы мен электрэнергия шығынын анықтау.

3 ГАЗДЫҚ ПІСІРУДІҢ ҚҰРЫЛЫМЫ МЕН ТЕХНОЛОГИЯСЫ



3.1 Жұмыстың мақсаты

Зертханалық жұмыстың мақсаты төмендегілерді зерттеу болып табылады:



  • пісіру үрдісін;

  • пісіру техникасын;

  • пісіру постының құрылғысын;

  • пісіру құралдары мен құрылғыларын тағайындау.



3.2 Құрылғылар, айлабұйым, құралдар





  • присадкалы сым;

  • газ баллондар;

  • редукторлар;

  • шлангтар;

  • газды генератор;

  • газды жанарғы;

  • газды кескіш;

  • арнайы киім.



3.3 Жұмыстың мазмұны

Байланыстыратын бөлшектердің кромоктарын еріту және енгізілетін присадкалы материал үшін газды пісіру кезінде жану кезіндегі техникалық таза кислородтағы жанғыш газдардан (ацетилен, пропан, бутан, керосин буы, сутегі және т.б.) шығатын жылуды қолданады. Және де жалынның максималды температурасы сәйкесінше 3100, 2750, 2500, 2400, 21000С-қа тең.


3.3.1 Кислород

Пісіру жұмыстары үшін ауадан терең салқындату (төмендету) әдісі арқылы алынатын газ тәрізді кислородты қолданады. Кислородты қолдану орнына көгілдір түсті 15МПа қысымды болат баллондармен немесе сұйық күйінде – жақсы жылуоқшаулағыш арнайы сосудтарда жеткізеді.

3.3.2 Ацетилен (С2Н2)

Ацетилен газды пісіру мен металды кесу үшін негізгі жанғыш газ боп табылады, таза техникалық оттегімен қоспасында оның жану температурасы 31500С-қа (оттегі 34500С жоғалтқанда) жетеді.

Ацетиленді кальций карбидін (СаС2) сумен араластырғанда мына реакция бойынша алады


Газосварщиктің жұмыс орнында аустилен немесе ақ түсті баллонда болады, немесе газогенераторда кальций карбидінен алады.

3.3.3 Оттекті-ацетиленді жалын

Аустиленді-оттекті жалынның құрылымы 14 суретте көрсетілген. Ол сонымен қатар көптеген газ-оттекті қоспалар үшін сәйкестендіріледі.

1 – ядро; 2 – қалыпқа келтіретін зона; 3 – жалын факелі
14 Сурет – Газ-оттекті жалын құрылымының сұлбасы.
Ядро 1 жалыны нақты көрсетілген шеттері бар суық газдар қоспасынан тұрады. Аймақ 2-де ацетилен 1:1 қатынасында таза оттегіде мына реакциямен жанады
(1)
Бұл аймақ СО мен Н2 бар болуына және максималды температураға 31500С байланысты қалыпқа келетін атмосферамен сипатталады.

Толық жанбаған өнімдер сыртқы аймақта қоршаған ауаның оттегісі есебіне байланысты мына реакциямен жанады


(2)
Сонымен қатар пісірілетін кромок пен тігістерді қосалқы жағу үшін қолданылатын жалын факелі 3 қалыптасады.

Қоспадағы газдар қатынасына байланысты жалын дұрыс (14 сурет), науглераживалы (ацетиленді) және тотықтырғыш (15 сурет) болуы мүмкін.


а) – дұрыс; б – науглероживалайтың; в - тотықтырғыш


15 Сурет –Ацетиленді-оттекті жалын түрлері.

Ацетилен біткенде (2.б сурет) ядро үлкейеді, балқыған күйге енеді және коптить етеді. Ондай жалын жоғары көміртекті болаттар мен чугундарды пісіру кезінде қолданады.

3.3.4 Пісіру әдістері

Горелканың орын ауыстыру бағыты мен тігіс бойынша присадкалы прутокқа байланысты пісірудің сол жақ және оң жақ әдістерін айыруға болады. Сол жақ пісіруде (сурет 3.а) алдында присадкалы пруток, ал артынан горелка орналасады. Сол жақ әдіс неғұрлым оңай және қалыңдығы аз 3 мм-ге дейінгі пісірулер үшін қолданылады.



а – сол жақ; б – оң жақ; 1 – присадкалы пруток; 2 – газды жанарғы
16 Сурет – Газды пісіру әдістері
Оң жақ әдісінде алдында жанарғы, ал артында присадкалы пруток (16.б сурет) орналасады. Оң жақ әдіс қиынырақ, бірақ өнімділігі жоғары және сұйық металл ваннаға (араластыруға, қолдауға, орын ауыстыруға) тиімді әсер етеді.
3.3.5 Пісіргіш пост құрылғылары

Пісіргіш пост құрылғысы тек ацетиленді жеткізу әдісімен ерекшеленуі мүмкін:



  • ацетиленді баллонмен жеткізу;

  • ацетиленді пісіру орнында газогенераторда жасау.

17 Суретте пісіргіш пост сұлбасының бірінші нұсқасы бейнеленген.

1 –жанарғы; 2 – шланг; 3 – шұра; 4 – оттекті баллон; 5 – ацетиленді редуктор; 6 – ацетилені бар баллон


17 Сурет – Баллоннан қоректенетін газды пісіргіш посттың сұлбасы.
3.3.6 Қысылған газдарға арналған баллондар

Қысымы атмосфералықтан жоғары қысылған, қысылған және ерітілген газдарды тасымалдауға және сақтауға әртүрлі сыйымдылықты болат баллондарды (18 сурет, 19 сурет) қолданады.

Оттекті баллондар көк түске боялады және «Оттегі» деген жазу қара бояумен жазылады. Ацетиленді баллондар ақ түске боялады және «Ацетилен» деген жазу қызыл бояумен жазылады.


1 – тіреу кебіс; 2 – корпус; 3 – сақина; 4 – тиектің шұрасы; 5 – сақтандырғыш колпак

18 Сурет – Оттекті баллон.



а – тігіссіз; б – пісіргіш БАС – 1 –58; 1 – корпус; 2 – тиектің шұрасы; 3 – сақтандырғыш қалпақ; 4 – газовды жастық; 5 – ацетоны бар кеуекті масса; 6 – тіреу кебіс


19 Сурет – Ацетиленді баллондар.
3.3.7 Жұмыс орнында ацетиленді алуға арналған ацетиленді генераторлар

Ацетиленді баллондар жоқ болған кезде ацетиленді кесекті кальций карбидін (СаС2) сумен араластырып алатын ацетиленді газды генераторларды қолданады:


(3)
ГОСТ5190-67 сәйкес газды генераторларды төмен (0,1 кг/см2-ге дейін), орташа (0,1 – 1,5 кг/см2) және жоғары (1,5 кг/см2-ден жоғары) қысымды, стационарлы және қозғалмалы (сурет 20) типті түрде шығарады.

20 Сурет – Ацетиленді генераторлар жүйесінің сұлбасы.


Карбид кальциі мен судың әсерлесу әдісі мен генератор ацетиленінің шығаруын реттеуі бойынша мына жүйелерге бөлінеді:

  1. «Суға карбид» (сурет 20.а);

  2. «Карбидке су» (сурет 20.б);

  3. «Карбидке су және суды шығару» (сурет 20.в);

  4. «Байланыстық жүйе» (сурет 20.г).

Монтаждау жағдайында және қысқы уақытта ашық аймақта қолдануға ең ыңғайлы қозғалмалы аппарат генератор АСМ-1-58 (сурет 21) болып табылады.


21 сурет – Ацетиленді генератор АСМ-1-58.
3.3.8 Сақтандырғыштың затворлары

Сақтандырғыштың затворлары құбыр жолдары мен ацетиленді генераторларды сіңбіріктің (кескіштің) жанарғысынан кері соққы кезінде оттекті-ацетилен жалынының толқынынан қорғауға арналған. Олар сулы (сұйықтықты) немесе құрғақ болуы мүмкін.




а – сыртқы түрі; б – жұмыс сұлбасы; в – құрылғы; 1 – құбыр – ниппель; 2 – жамылғының сомны; 3 – корпус; 4 – бақылаушы кран; 5 – қақпақ; 6 – сливты штуцер; 7 – бобышка; 8 – шарикті кері клапан; 9 – тұғыр; 10 – седло; 11 – тор; 12 – газ жеткізетін құбыр; 13 – вентиль; 14 – диск – бейнелегіш; 15 – су құятын штуцер
22 сурет – Орташа қысымды мембранасыз сұйықтықты сақтандырғыштың затворы ЗСП-7-67
3.3.9 Газды редукторлар

Редукторлар баллоннан немесе шашыратқыш құбыр жүргізуден келетін газ қысымын төмендету үшін және берілген қысымды автоматты түрде тұрақты сақтап қалу. Редукторларды тағайындалуы бойынша бөлінеді: Б – баллонды; Р – рамповые; С – сетевые. Типі бойынша: А – ацетиленді; К – оттекті; В – сутекті; М – метанды; П – пропан-бутанды. Реттеу сұлбасы бойынша: О – бір сатылы; Д – екі сатылы.

Оттекті редукторлар газ қысымын 15-тен 0,3 МПа-ға дейін (150-ден 3 кг/см2-қа дейін), ацетиленді 1,6-дан 0,03 МПа-ға дейін (16-дан 0,3 кг/см2-қа дейін) түсіреді.

Балонды бір сатылы оттекті редуктор сурет 23-те көрсетілген.



а – сыртқы түр, б – ішкі құрылымдар; 1 – жамылғының сомны, 2, 13 – фильтрлер, 3, 8 – манометрлер, 4 – реттегіш винт, 5 – қысқыш серіппе, 6 – итергіш, 7 – мембрана, 9 – ниппель, 10 – сақтандырғыш клапан, 11 – тиек серіппе, 12 – редуцирулярлы клапан, 14 – седло; А – жоғары қысымды камера, Б – жұмыс камерасы


23 сурет – Баллонды бірсатылы оттекті редуктор.

3.3.10 Шлангтер

Шлангтер горелкаға (резакқа) газдарды жеткізу үшін қолданылады.

3.3.11 Пісіргіш жанарғылар

Пісіргіш жанарғы газды сварщиктің негізгі құралы болып саналады. Бұл құрылғы жанғыш газды оттекпен араластыруға және тұрақты жоғары температуралы жалынды алуға арналған.

Мұндай жанарғы құрылғысы сурет 24-те, ал инжекторлы құрылғы қимасы сурет 25-те көрсетілген.



1 – оттекті ниппель, 2 – сап, 3 – оттекті құбыр, 4 – корпус, 5 – реттегіш оттекті шұра, 6 – сүңгінің ниппельсі, 7 – ацетиленді-оттекті жанарғы мундштугы, 8 – пропан-бутан-оттекті горелки мундштугы, 9 – штуцер, 10 – қыздырғыш, 11 – жанғыш қоспа трубкасы, 12 – араластырғыш камера трубкасы, 13 – инжектор, 14 – жанғыш газдың реттегіш вентилі, 15 – жанғыш газ трубкасы, 16 – жанғыш газ ниппелі; а – аз қиманың каналы, б – араластырғыш камера каналы, в – араластырғыш камера мен инжектор корпусының арасындағы қуыс, г – штуцердегі бүйір саңылаулар; I – ацетиленді-оттекті горелкаға арналған ауысымды сүңгі, II – пропан-бутан-оттекті горелкаға арналған ауысымды сүңгі


24 сурет – Инжекторлы пісіргіш горелканың құрылымы мен жұмыс істеу принципі.

1 – араластырғыш камера, 2 – жамылғының сомны, 3 – жанарғы корпусы , 4 – инжектор


25 сурет – Инжекторлы құрылымның қимасы.

3.4 Жұмысты орындау реті





  • Пісіру үрдісінің технологиясымен танысу;

  • Газды пісіру құрылғысының жұмыс істеу принципін зерттеу;

  • Қолданылған құрылғыларда өз білімдерін тексеру: газогенератор, баллондар, редуктор, шанғыш, кескіш;

  • Отчет құру және қорғау.

3.5 Есеп беру мазмұны





  • жұмыстың мақсаты;

  • қысқаша теориялық бөлім;

  • құрылғының принципті сұлбасын келтіру: газогенератор, сақтандырғыштың затворы, редуктор, шанғыш;

  • жұмыс бойынша шешімдер.

3.6 Өзін-өзі тексеру сұрақтары





  • пісіру жалынын реттеу;

  • газды пісіру әдістері;

  • шанғыш газдар және олардың сипаттамалары;

  • жұмыс істеу принципі мен тағайындалуы: газогенератордың, баллонның, редуктордың, шлангтардың, сақтандырғыштың затворы, шанғыштың.

4 ЭЛЕКТРЛІ БАЙЛАНЫСТЫҚ ПІСІРУ



4.1 Жұмыстың мақсаты





  • электрлі байланыстық пісірудің принципін зерттеу;

  • пісіру әдістерімен танысу;

  • нүктелік пісіруге арналған машина құрылысын зерттеу;

  • нүктелік және тігісті машиналарда пісіру жүргізу.



4.2 Құрылғы, айлабұйым, құралдар





  • нүктелік электрлі байланыстық пісіруге арналған машина;

  • тігісті электрлі байланыстық пісіруге арналған машина;

  • пісіру үлгілері;

  • арнайы киім;

  • қорғағыш көзәйнектер.



4.3 Жұмыстың мазмұны

Контактілі дәнекерлеуші қысыммен жердің өткінші контактілі қызбасымен құралым өткінші нүктелерге дәнекерлеушінің әдіс-айлаларына деген қарайды және разогретых дайындаманың шөгуімен. Бұл үрдістің сипаттық ерекшелігі – соңында пісіргіштік байланыс орнайтын пластикалық деформация тезділігі. Пісіріп байланыстыру типтері сурет 1-де көрсетілген.


4.3.1 Түйіс пісіру

Түйіс пісіру (сурет 1.а) – байланыстырылатын бөлшектер жанасатын жерінің бүкіл жазықтығы бойымен пісіріледі.


1 сурет – Байланыстың негізгі типтері.


Түйіс байланыстық электрлі пісірудің принципиалды сұлбасы сурет 2-де көрсетілген.

1 – пісіру бөлшектері; 2 – ток жүргізгіштер; 3 – пісіру трансформаторы; 4 – сатының айырып-қосқышы.
2 сурет – Стыкты пісіру сұлбасы.
4.3.2 Ерітіп пісіру

Ерітіп пісіруді үздікті және үздіксіз үрдіс арқылы жүргізеді.

Үздіксіз ерітіп пісіру үрдісінің басында пісіргіш цепьтің кернеу әсеріндегі пісірілетін бөлшектер соңдары жеңіл жанасуға әкеледі. Сурет 3-те түйіс қимасы бойынша еріту үрдісінің дамуы сұлба түрінде көрсетілген.

3 сурет – стык ерітіп пісіру үрдісінің даму сұлбасы.

8.3.3 Нүктелік пісіру

Нүктелік пісіру (сурет 1.б) – дайындамалар жеке нүктелерде байланысатын байланыстық пісіру түрі. Нүктелік пісіру кезінде дайындамаларды нахлесткаға жиналады және пісіру орнына ток жеткізетін екі сым электродтар арасында біраз күшпен Р (сурет 4) қысады. вид контактной сварки, при которой заготовки соединяются в отдельных точках.


4 сурет – Нүктелік байланыстық пісіру принципиалды сұлбасы.


Пісіру нүктелік диаметрі dя (ядро диаметрі) пісіргіш машинаның электрод жұмыс жазықтығының диаметріне жетеді.

Электродтың жұмыс (байланыстық) беткейінің диаметрін (dэ) пісірілетін парақ қалыңдығына байланысты таңдайды:



  • лист қалыңдығы S 3 мм-ге дейін dэ = 2S + 3, мм;

  • лист қалыңдығы S 3 мм-ден астам dэ = 1,5S + 5 мм.

4.3.4 Роликті (тігісті) байланыстық пісіру

Роликті (тігісті) байланыстық пісіру қалыңдығы 3 мм-ге дейінгі листік металдарды нүктелермен жабылған тегіс герметикалық тігіспен байланыстыру үшін (сурет 5) қолданылады.


5 сурет – Роликті (тігісті) пісірудің принципиалды сұлбасы.
Роликтерге ток пісіргіш трансформатордың екінші тогынан жүргізіледі.

Роликті пісіруді штампталған екі бак дайындамаларын және листік металдан жасалған басқа герметикалық сыйымдылықтарды жинау кезінде (сурет 6) жиі қолданады.



6 сурет – Роликті пісіру кезіндегі байланысу типтері.
4.3.5 Электрлі байланыстық пісіру

Электрлі байланыстық пісірудің барлық әдістері келесі жағымды қасиеттермен сипатталады:



  • пісіріп байланыстырудың жеткілікті жоғары беріктігі;

  • пісіру үрдісін максималды автоматтандыру мүмкіндігі.



4.4 Жұмысты орындау реті





  • әдістемелік нұсқауларда берілген материалдарды зерттеу;

  • техникалық есеп беру құру;

  • қолданылатын контакты машиналар құрылымын зерттеу және екі пластинаны нүктелік пен тігісті машиналарда пісіру.

4.5 Есеп беру мазмұны





  • жұмыстың мақсаты;

  • негізгі анықтамалары бар қысқаша теориялық бөлім;

  • пісіру әдістерінің сұлбасы (сурет 2, 4, 5);

  • параметрлері көрсетілген қысқаша теориялық кіріспе;

  • жұмсақ және қатты режимдердегі нұктелік байланыстық пісіруі бар машинаның принципті электрлі сұлбасы (сурет 7);

  • тәжірибе сипаттамалары;

  • жұмыс бойынша шешімдер.

4.6 Өзін-өзі тексеру сұрақтары





  • байланыстық электрлі пісірудің негізгі әдістері;

  • пісіріп байланыстырудың құралым аумағындағы термофизикалық үрдістер;

  • пісіру әдістерін қолдану аясы;

  • пісіру құрылғыларының принципті құрылымы.

5 ТОКАРЛЫ СТАНОКТАРДА ӨҢДЕУ


5.1 Жұмыстың мақсаты


  • токарлы-винторезді станок құрылымын зерттеу;

  • қозғалыс түрлері мен олардың өлшемділігін зерттеу;

  • инструментті зерттеу;

  • бейімдемелер мен жаблықтауды зерттеу.



5.2 Құрылғы, айлабұйым, құралдар





  • токарлы станоктар;

  • станок құрылғылары бойынша плакаттар;

  • патрондар; орталықтар; ауыспалы төлкелер;

  • люнеттер;

  • кескіштердің негізгі типтері бар стенд.



5.3 Жұмыстың мазмұны




5.3.1 Токарлы топ станоктары


Токарлы станок топтарына токарлы-винторезді, токарлы-револьверлі, көпкескішті токарлы, карусельді-токарлы, лобовойлы, токарлы автоматтар мен жартылай автоматтар, бұрғыла--кесілетін (бұралмалы дайындамалар кезінде) және арнайы токарлы станоктар.
5.3.1.1 Токарлы-винторезді станоктар

Токарлы-винторезді станкоктар универсалды, олармен көптеген әртүрлі бөлшектерді дайындайды. Бұл станоктарды бірегей, аз сериялы өндірісте және машиналарды жөндеуде, зауыттардың тәжірибелік цехтарында, агроөнеркәсіптік кешеннің бөлімшелерінде, оқу және ауыспалы мастерскойларда қолданады.


1 – беріс қорабы; 2 – алдыңғы бабка; 3 – суппорт; 4 – артқы бабка; 5 – бағыттауышы бар станина; 6 – фартук; 7 – жүріс валигі; 8 – жүріс винты.


Сурет 1 – Токарлы-винторезді станок
Сурет 1-де 16К20 модельді орташа токарлы-винторезді станок көрсетілген. Токарлы-винторезді станоктың басты түйіндері станина 5, жылдамдық қорабы бар алдыңғы бабка 2, фартугы бар 6 суппорт 3, артқы бабка 4 және құрамына беріс қорабы 1, жүріс винты 8, жүріс валигі 7 кіретін қозғалысты шпиндельден суппортқа жіберетін механизм болып табылады.


Сурет 2 – Шпиндель.
Шпиндельдің оң жағында (сурет 2) патрондарды бұрамдау және арнайы құрылымдарға арналған резьба 3 кескіленген.
5.3.1.2 Токарлы-винторезді станоктарға арналған құрылғылар

Орталықтары шпиндель мен артқы бабканың пинольюсының арасында дайындамалар орнату (базирлеу) үшін қызмет етеді. Орталықта дайындамаларды орнату үшін оның қырында алдын-ала орталық тесіктерді (сурет 3,а) атқылайды.

Сурет 3 – Құрылғылар.
Өздігінен орталықтандыратың патрондар дайындамаларды орталықтандырумен қатар бекіту үшін қолданады. Патрондардың орталықтандырғыш механизмдерінің бірнеше түрлері болады: екімәндімен винтпен, спиральды, рейкалы және жұдырықша саны 2-ден 4-ке дейінгі басқалар.

Сурет 5 – Патрондар.


Төрт жұдырықша патрондарда (сурет 5,б) әр жұдырықша өз винтынан қозғалады, ол онда симметриялы емес және дөңгелек емес дайындамаларды бекітуге мүмкіндік береді.

Патрондарда дайындамаларды бекіту мүмкін емес болғанда, планшайба 5 (сурет 5, в) қолданады. Планшайбада диск формалы дайындамаларды прихватамен бекітеді; келтеқұбыр 6 (сурет 5, г) бекіту үшін бұрышы 7 қолданады.


Сурет 6 – Люнеттер.

5.3.1.3 Револьверлі станоктар

Револьверлі (токарлы-револьверлі) станоктарды даналы (ковалы, құймалы) дайындамалар мен прутоктан бөлшектер дайындаған кезде сериялы өндірісте қолданады.



Сурет 7 – Токарлы-револьверлі станок 1П365.


Сурет 7-де 1П365 модельді револьверлі басының 2 осі тік болатын револьверлі станок көрсетілген.
Сурет 8 – Токарлы-револьверлі станок 1341.

Сурет 8-де 1341 модельді 16 позициялы револьверлі басының 2 осі көлденең болатын револьверлі станок көрсетілген.

5.3.1.4 Токарлы автоматтар мен жартылай автоматтар

Токарлы автоматтарды домалақ және көп қырлы қималы калибровалды (суық тартылған) жыйындардан жасалған әртүрлі бөлшектерді дайындауға қолданады.



Сурет 9 – Токарлы автомат 1Б140.
5.3.1.5 Каруселді-токарлы станоктар

Каруселді-токарлы станоктарды диаметрі биіктігінен жоғары болатын орташа және үлкен дайындамаларды өңдеу үшін қолданады; өңдеу кезінде дайындаманың айналу осі тік.


Сурет 10 – Токарлы-каруселді станоктар.


5.3.2 Қайрау

«Қайрау» ұғымы келесі негізгі жұмыс түрлерін біріктіреді: цилиндрлі, конустық және фасонды беткейлерді қайрайды; қыр беткейлерді қайралған және кесілген.




Сурет 11 – Кесу сұлбасы.

5.4 Жұмысты орындау





  • токарно-винторезды станоктың құрылымын зерттеу;

  • токарлы топтың басқа станоктарының жалпы құрылымымен танысу;

  • токарлы инструментпен танысу;

  • оснастка мен бейімдемелермен танысу;

  • отчет құру;

  • отчетты ауызша қорғау.



5.5 Отчет мазмұны

- жұмыстың атауы;

- жұмыстың мақсаты;


  • қысқаша теориялық бөлім;

  • эскиз, токарлы-винторезді станоктың блок-сұлбасы (сурет 1);

  • Қайрау кезіңде кесудің сұлба эскиздері (сурет 11, таңдау бойынша жеті сұлба);

  • шешімдер (мақсатты орындау).



5.6 Өзін-өзі тексеру сұрақтары





  • токарлы-винторезді станоктың негізгі түйіндері;

  • негізгі операциялар;

  • негізгі инструмент, типтер;

  • негізгі оснастка;

  • токарлы топ станоктарының негізгі типтерінің ерекшеліктері.

6 ФРЕЗЕРЛІ СТАНОКТА ӨҢДЕУ




6.1 Жұмыстың мақсаты





  • фрезерлі станок типтерімен танысу;

  • универсалды-фрезерлі станокты зерттеу;

  • фрез типтері мен олардың станоктарда бекітілу әдістерін зерттеу;

  • фрезерлі станоктардағы негізгі операциялармен танысу;

  • фрезерлеу кезіндегі негізгі параметрлер есебінің сұлбасын меңгеру.



6.2 Құрылғы, айлабұйым, құралдар





  • универсалды-фрезерлі станок;

  • фрез үлгілері;

  • фрезерлі станоктардың әртүрлі типтері бар плакаттар;

  • фрезерлеу кезіндегі негізгі жаблықтау.



6.3 Жұмыстың мазмұны

6.3.1 Фрезерлі станок типтері

Фрезерлі станоктар консольды, консольсыз, продольные, портальды, карусельді-фрезерлі, барабанды-фрезерлі, көшірмелі және арнайы болып бөлінеді.

6.3.1.1 Көлденең-фрезерлі консольды станоктар (сурет 69).

Бұл станоктарды бірегей және сериялы өндірістерде, сонымен қатар жөндеу цехтарында қолданады. Станокта тік бағытталған станина 10 бойымен көлденең салазокқа арналған бағыттаушымен қамдалған консоль 9 қозғалуы мүмкін.

1 – шпиндель; 2 – оправка; 3 – фреза; 4 – серьга; 5 – хобот; 6 – көлденең үстел; 7 – айналмалы бөлігі; 8 – бойлық бағыттаушы; 9 – консоль; 10 – станина.


6.3.1.2 Тік-фрезерлі консольды станоктар (сурет 2).

Бұл станоктарды қыр фрезді беткейлерді және соңы фрезді әртүрлі формалы паздарды фрезерлеу үшін қолданады.



Сурет 2.
Тік-фрезерлі станоктар көлденең-фрезерлі станоктардан шпиндель осінің орналасу орны мен хоботтың жоқтығымен ерекшеленеді.

6.3.1.3 Бойлық -фрезерлі станоктар (сурет 3).

Көпорынды құрылғыларды қолданып үлкен және үлкен емес дайындамаларды өңдеу үшін бойлық -фрезерлі станоктарды қолданады.


Сурет 3.
1 – бағыттаушы станиналар; 2 – стол; 3 – шпиндельді бабка; 4 – стойка; 5 – поперечина.
6.3.1.4 Көшірмелі-фрезерлі станоктар.

Әртүрлі фасонды полостьтарды және сыртқы беткейлерді, мысалы пресс-формаларды, кокильдерді, штамптарды, отливтердің металл модельдерін дайындау кезінде көшірмелі-фрезерлі станоктарды қолданады. Сурет 4-те электрмеханикалық бақылаушы жүйесі бар станок сұлбасы көрсетілген.



Сурет 4.
1 – модельді бекітуге арналған құрылғы; 2 – бақылаушы құрал (копир); 3 – станина; 4 – шпиндельді түйін; 5 – станина; 6 – стол; 7 – фреза; А – модель (копир); В – дайындама.

6.3.2 Фрезерлеу, фрезлер мен қосалқы құралдар

Фрезерлеу кесіп өңдеудің жоғары өнеркәсіптік және кең таралған әдістерінің бірі болып табылады, оны жалпақ және профильді (фасонды) тегіс, бөлшектердің рифлелды беткейлерін, паздарды, әртүрлі канавкаларды алу үшін қолданады.

Тағайындалуы бойынша фрездерді келесі түрлерге бөледі:

а) жазықтықтарды өңдеу үшін – цилиндрлі және қырлы;

б) паздар мен шлицтерді ойықтар үшін – дискті, пазды, концты, бір бұрышты, екі бұрышты, Т-тәрізді;

в) фасонды беткейлерді алу үшін – фасонды, червяк модульды;

г) металл кесу үшін – кесілетін(аралар домалақ).

Сурет 5.
Қырлық фрездерді тік-, бойлық -фрезерлі және басқа да станоктарда беткейлерді өңдеу үшін қолданады.

Прорезные (шлицті), дискті және соңдық фрездерді (сурет 5, д, е, ж) тіксызықты паздар мен шлицтерді алу үшін қолданады.

Бұрыштық және екібұрышты фрездермен (сурет 5, з, и) кейбір бөлшектерде және кескіш құралдардағы (фрездегі, зенкердегі, разверткаларды) бұрыштық профильдің канавкаларын фрездейді. Т – тәрізді фрездерді (сурет 5, к) металл өңдейтін станоктар столында сәйкестендірілген паздарды алу үшін қолданады. Фасонды фрездер сурет 73,л-де көрсетілген.

Модульді дискті (сурет 5,м) және модульді саусақтармен фрездермен (сурет 5,н) тісті дөңгелектердің тістерін кеседі.

Червячные фрездерді (сурет 5,о) тісті-фрезді станоктарда тісті дөңгелектерді кесу үшін қолданады. Червяк фрездің трапецеидальді формалы тістері болады.


6 сурет
6.3.3 Фрездеу кезінде кесу режимінің элементтері

Басқа да өңдеу әдістеріндегідей фрездеудің кесу режимі кесу жылдамдығымен, берісімен, кесу тереңдігімен, және де фрезедеу енімен сипатталады.

Фрездеу кезіндегі кесу жылдамдығы деп кесу кромкасы нүктесінің фрез осінен ең алыс тоғынды жылдамдығын айтады:
,
мұнда V – кесу жылдамдығы, м/мин;

D – фрез диаметрі, мм;

n – шпиндельдің айналу жиілігі, мин -1;

1000 – метрге айналдыратын коэффициент.

Кесу тереңдігі t деп фрездің бір өтісі кезінде металдың алынатын қабығын айтады. Кесу тереңдігі 5 мм-ден аспау керек.

Беріс деп айналатын фрезге қатысты өңделетін бөлшектің орын ауыстыруын айтады.

Берістің үш өлшемі болады:


  • фрездің бір тісіне беру , мм/зуб;

  • фрездің бір айналымына беру , мм/об,


,

мұнда - фрез тістерінің саны;



бір минут ішіндегі беріс (минуттық беріс) , мм/мин,
мм/мин.
Фрездеу ені В – фрездің бір өтісіндегі алынатын қабат ені фрездеу түріне байланысты болады. Мысалы, дискті және модульді фрездер үшін фрездеу ені В фрез дискісінің еніне тең.

Белгілі бір станокта (оның электрқозғалтқыш қуаттылығы бойынша) есептелінген режимді іске асыру мүмкіндігін тексеру үшін анықтайтын кесу қуаттылығын мына формуламен есептейді:


,
мұнда Ne – кесу қуаттылығы, кВт;

РZ – кесу күшінің басты құрамы – тоғынды күш, Н;

V – кесу жылдамдығы, м/мин.

Негізгі (машиналық) уақыт, яғни кесу үрдісіне жұмсалатын уақыт, мына формуламен анықталады:



,
мұнда То – негізгі уақыт, мин;

L - бөлшектің фрездеу кезіндегі жүретін жолы, мм;

Sм – минуттық беріс, мм/мин.

Өз кезегінде



мұнда - бағытталған берістегі өңделетін беткейдің өлшемі, мм;

У1 – кірекесулер өлшемі (яғни, фрез кесу алдында дайындамадан белгілі бір ара қашықтықта орналасу керек), мм;

У2 – өңдеу аймағынан шыққан фрездің өлшемі, мм.
,
мұнда Тшт – даналық уақыт, мин.;

То – негізгі уақыт, мин.;

Тв – қосалқы уақыт (бөлшекті орнату және алу, станокты басқару, өлшемдер және т.б.), мин.;

Тобсл. – жұмыс уақыты мен станокты қолдану уақыты, мин.;

Тотд. – демалысқа кететін үзіліс уақыты, мин.

То есеппен анықталады, ал даналық уақыттың қалған құрамалары технолог-машинақұрастырушының анықтамасына сәйкестендірілген нормативтері бойынша таңдалады.

Кесу жылдамдығын мына формуламен анықтайды:


мұнда CV – өңделетін материалға, фрез типіне және өңдеудің басқа шарттарына байланысты коэффициент;



D – фрез диаметрі, мм;

Т – фрез тұрақтылығы, мин. (орташа шарттар үшін Т-ны 120 мин деп алуға болады);

t – кесу тереңдігі, мм;

Sz – фрездің бір тісіне беруі, мм;

Z – фрез тістерінің саны;

В – фрездеу ені, мм;

К – өңдеудің нақты шарттарын ескеретін жалпы түзету коэффициенті;

д, т, х, у, р, и – анықтаманың сәйкес кестесінен алынатын дәреже көрсеткіштері.

6.4 Жұмысты орындау





  • фрезерлі топ станоктарын зерттеу;

  • горизонтальды-фрезерлі станоктың нақты құрылымы, қозғалыс түрлері, негізгі операциялары;

  • фрез типтері, олардың конструкциясы;

  • фрезерлі станоктарға арналған құрылымдармен танысу;

  • жұмыс бойынша отчет құру;

  • отчетты ауызша қорғау.



6.5 Отчет мазмұны


  • атауы;

  • жұмыс мақсаты;

  • қысқаша теориялық бөлім;

  • станоктың бір типін сипаттау эскизі;

  • приспособленияның біреуін сипаттау эскизі;

  • екі-үш фрезді сипаттау эскизі;

  • шешімдер.

6.6 Өзін-өзі тексеру сұрақтары





  • әртүрлі фрезерлі станоктардың принципиальды ерекшеліктері;

  • фрез типтері, олардың тағайындалуы;

  • фрезерлеудің негізгі параметрлерін есептеу әдістері;

  • фрезерлік станоктарға арналған оснастка.


ӘДЕБИЕТТЕР

1 Технология конструкционных материалов./Под ред. А.М. Дальского – М.: Машиностроение, 1990. – 448 стр. с ил. (и другие издания).


2 Казаков Н.Ф. и др. Технология металлов и других конструкционных материалов. – М.: Машиностроение, 1976. – 688 стр. с ил.
3 Технология металлов./Под ред. Б.В. Кнорозова. – М.: Металлургия, 1978.- 903 стр. с ил.
4 Технология металлов и других конструкционных материалов./Под ред. Г.А. Глазова. – М.: Машиностроение, 1973. – 528 стр. с ил.
5 Бицоев Г.Д. Технологические процессы машиностроительного производства./ Программа, методические указания и контрольные задания для студентов заочной формы обучения. – Усть-Каменогорск, 2002.
6 Усачев Ю.Д. Методические указания к лабораторным работам по курсу «Технологические процессы машиностроительного производства» Часть 2. – Усть-Каменогорск, 1999.
7 Горбачев Л.А. Методические указания к лабораторным работам по курсу «Технологические процессы машиностроительного производства» Часть 3. – Усть-Каменогорск, 1999.




Достарыңызбен бөлісу:




©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет