Метрология
Бірліктердің халықаралық жүйесі (СИ)
жүктеу/скачать 454.5 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 3.2 Физикалық мөлшерлер бірліктерінің топтасуы
- 3.3 Материалды меңгеру бақылауы
- 4.2 Материал меңгеру бақылауы
- 5.1 Өлшеу құралдарының топталуы
- 5.2 Өлшеу құралдардың метрологиялық қасиеттері
- 5.3 Көп қолданатын өлшеу құралдарымен танысу
- 5.4 Материал меңгеру бақылауы
- 6.1 Дәлдік классы таңдап қортылған өлшеу құралдардың мінездемесі сияқты
- 6.2 Класс дәлділігімен анықталатын метрологиялық мінездемелердің нормасы
| 3.1 Бірліктердің халықаралық жүйесі (СИ)
Физикалық мөлшердің бірлік өлшеуі – физикалық мөлшердің бекітілген өлшеуі, ол бірлік санын иеленген. Физикалық мөлшердің негізгі және туынды бірліктерінің жиынтығы, принцип сәйкестігіне, физикалық мөлшердің жүйесіне қарай, физикалық мөлшер бірлігінің жүйесі деп аталады. Қазіргі уақытта әлем бойынша Халықаралық бірлік жүйесі (СИ) қабылданған, ол 1960 жылы шыққан. Бұл жүйе арқылы маңызды жеті физикалық мөлшер қабылданған. 3.1 кестеде негізгі Халықаралық жүйе (СИ) бойынша физикалық мөлшерлер және оның өлшемдері берілген. 3.2 Физикалық мөлшерлер бірліктерінің топтасуы 3.1 суретте физикалық мөлшер бірліктерінің топтастырылған белгілері. Тапсырма 1 – Жоғарғы мәліметтер бойынша физикалық мөлшер мағынасын аш және мысал келтір. 9 3.1 кесте – Негізгі физиккалық мөлшер СИ жүйесі және оның өлшемдері
Тапсырма 2 – Берілген физикалық мөлшерлерді еселік және бөліктік арқылы жаз: 3·1012 м; 1,9·106 Па; 18·103 г; 8·10-3 А; 5·10-1 м; 24·10-9 с. Еселік және бөліктік көбейткіштерін және приставкаларын Б қосымшасынан ал. Физикалық мөлшер
3.1 сурет - Физикалық мөлшер бірліктері Тапсырма 3 – Берілген физикалық мөлшерлерді негізгі және туынды бірлік арқылы приставкаларын көбейткішке ауыстырып жаз (Б қосымшасын қара). 7 км, 13 Тс, 19 МН, 2 нм, 4 пФ. 10 3.3 Материалды меңгеру бақылауы Жұмыс нәтижесінде студент тиісті: Анықтамаларды білу: физикалық мөлшердің бірлік өлшемін, физикалық мөлшер бірлік жүйесін, негізгі физикалық мөлшер, қосымша физикалық мөлшер, туынды физикалық мөлшер бірлігі, жүйе физикалық мөлшер бірлігі, жүйеден тыс физикалық мөлшер бірлігі, бөліктік физикалық мөлшер бірлігі, еселі физикалық мөлшер бірлігі, когоренттік физикалық мөлшер бірлігі. Қазіргі уақытта қабылданған жүйе физикалық мөлшер бірліктерін, өлшеулерін және осы жүйедегі қосымша физикалық мөлшерлерді білу; Негізгі және туынды физикалық мөлшер бірліктерін еселі және бөлікті бірліктер арқылы жаза білу. 4 ФИЗИКАЛЫҚ МӨЛШЕРЛЕРДІҢ ТУЫНДЫ БІРЛІКТЕРІНІҢ БЕЛГІЛЕНУЛЕРІ ЖӘНЕ АТАУЛАРДЫ ЖАЗУ ЕРЕЖЕЛЕРІ 4.1 Тапсырма Әдебиет дерекнамаларын қолдана отырып физикалық өлшемдердің туынды бірліктерінің атаулары мен белгілерінің жазылу ережелерімен танысу. Әр бір ережеге екі үлгі құрау. 4.2 Материал меңгеру бақылауы Жұмыс нәтижесінде студент тиісті: Физикалық мөлшер бірліктерінің белгісін және аталуын білу қажет. Бұл ережені практикада қолдана білу керек. 5 ӨЛШЕУ ҚҰРАЛДАРЫ 5.1 Өлшеу құралдарының топталуы Өлшеу құралы – бұл өлшеуге арналған, метрология нормалық мінездеиесі бар, физ. мөлшер бірліктерін сақтайтын, бұл мөлшердің өлшеуі уақыт өтседе сақталатын техникалық құрал. Өлшеу құралдары екі белгімен топталанады: конструктивті атқару мен және метрологиялық тағайым. Конструктивтік атқару арқылы өлшеу құралдары (бірыңғай, көпыңғай) компаратор, өлшеу түрлендіргіш, өлшеу құралдар, өлшеу орнатулар, өлшеу жүйесі, өлшеу кешендерге бөлінеді. Метрологиялық тағайым бойынша екі түрге бөлінеді – жұмыс өлшеу жүйесі және эталон. 11 Тапсырма 1: РМГ 29-99 арқылы өлшеу құралдарының топтануын анық айт, мысал келтір. 5.2 Өлшеу құралдардың метрологиялық қасиеттері Өлшеу құралдардың метрологиялық қасиеттері – бұл өлшеу нәтижелеріне және қателігіне әсер ететін қасиет. Метрологиялық қасиет сандық мінездемлер болып, метрологиялық мінездемелер деп аталынады. Бұл мінездемелер нормативтік құжат арқылы болады және оны метрологиялық норма мінездемесі деп атайды. Өлшеу құралдарының метрологиялық қасиеттері: Қай облысты қолдануын білгіш қасиеті (өлшеу диапазоны және сезгіш порогі). Сапа өлшеу білгіш қасиеті (дәлдік, жинақтылық және өлшеу нәтижесі). Тапсырма 2: РМГ 29-99 арқылы негізгі метрологиялық мінездемелерін айт.
5.3 Көп қолданатын өлшеу құралдарымен танысу Жұмыс нәтижесінде құрылыс облысында және лабаратория кабинеттерінде материал сапасын өлшейтін, бұйымдар, өнім өлшейтін көп құралдармен танысуға болады. Шкала өлшеу құралдары, шкала белгісі, сандық шкала белгісі, шкала бөлігі, диапазон көрсеткіші және диапазон өлшеу құралдары ұғымдарына алдын ала білу керек. Өлшеу құралдарымен танысу клесі шарттар арқылы өтеді: Топтасқан құралдар көрсетіледің (ұзындық өлшеу арқылы, күштену өлшеулері, тем-ны, күш және т.б.). Өлшеу құралы барлық жағынан қаралып шығады, оның қай топқа, группаға жататынын (аталуын, техника және метрология мінездемесі, құралы, жұмыс нәтижесі, қайда және қалай қолданылатыны т.б.). Тапсырма 3 - Студент жұмыс нәтижесін кесте арқылы тапсыру керек.
12
5.4 Материал меңгеру бақылауы Жұмыс нәтижесінде студент тиісті: Өлшеу құралдары, өлшем (бір мағыналы, көп мағыналы), компаратор, өлшеу түрлендіргіш, өлшеу құрал, көрсеткіш және тіркеу, интегралдаушы және қосушы, аналогті және цифрлік, тіркеу - өздігінен жазатын және басушы, өлшеу құруы, өлшеу жүйе, өлшеу комплексі, диапазон өлшеуі және сезгіш порогі, өлшеу құралдары, мықтылық, өлшеу нәтижелерін салыстыру, өлшеу құралдарының шкаласы, шкала көрсеткіші, сандық шкала көрсеткіші, шкаланың бөлінуі, бөліну бағасы, өлшеу құралдарының диапазоны, жоғарғы және төменгі өлшеулердіңшектері ұғымдарының анықтамаларын айт. Физикалық мөлшер өлшеулерін мінездеме бере алу керек, метрологиялық жүйелер негізіне баға беріп, құралдардың бөліну бағаларын анықтап білу қажет. 6 ӨЛШЕУ ҚҰРАЛДАРЫНЫҢ ДӘЛДІК КЛАССТАРЫ 6.1 Дәлдік классы таңдап қортылған өлшеу құралдардың мінездемесі сияқты Метрологиялық өлшеу құралдарының өлшеулері қиын және көп еңбек боп саналады, сондықтан практикада қолданылатын өлшеу құралдарының класс нақтылығы керектеледі. Сонымен қатар, класс нақтылығы негізгі және қосымша қажеттілік өлшеу құралдар мінездемесімен байқалады, және тағы нақты өлшеулерге әсер ететін өлшуе құралдары. Өлшеу құралдарының нақтылық классы мемлекет жасаған нәтижелермен бекітіледі. Класс нақтылық белгілер циферблатқа, щитке және өлшеу құралдарының сыртына жазылып келеді. Класс нақтылығы араб және рим әріптерімен жазылады, класс нақтылығы ГОСТ 8.401-80 негізгі талаптарына сәйкес болу қажет. Класс нақтылығы сондай -ақ метрология мінездемесінің өлшеу құралдарының талаптарына сәйкес келу керек. 6.2 Класс дәлділігімен анықталатын метрологиялық мінездемелердің нормасы Класс дәлділігімен анықталатын метрологиялық мінездемелердің нормасы былай болады. Жіберілетін және қосымша қателіктер шектері, салыстырмалы және абсолюттік қателік формасы жатады. Абсолюттік қателік шектері мына формула арқылы жазылады:
a және b – х бағынбайтын сан. Негізгі қателік шектері:
мұнда γ – негізгі қателік шектері; ℅ - абсолюттік қателік шектері (6.2) формула. xN – бірлігі бойынша болатын норма мағынасы. - 1·10n, 1,5·10n, 1,6·10n, 1·10n, 2·10n, 3·10n, 4·10n, 5·10n, 6·10n (n=1; 0; -1; -2 және т.б.).Тандап алынған дерексіз дұрыс сан. Салыстырмалы қателік шектері:
(6.1) немесе (6.2) формулалар арқылы.
Мұнда - салыстырмалы қателік шектері, ℅ - p - сандарынан алынған дерексіз дұрыс сан. xk - өлшеу шектерінің үлкен модулі. , d - (6.5) және (6.6) формулалар арқылы белгіленеді.
жүктеу/скачать 454.5 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||