Микробнология зертханаларьида колданылатын негізгі аспаптар мен жабдыктарды окып, танысу

1. 
   Микробнология зертханаларьида колданылатын негізгі аспаптар мен жабдыктарды окып, танысу.
   

2. 
   Электрлік микроскопты зерттеу.
   

3. 
   Бактериялық дақылдардан бекітілген жағындыларды дайындау және оларды қарапайым әдістермен бояу микробиологиядағы негізгі әдістердің бірі болып табылады. Міне, осы процеске арналған нұсқаулар:
   

4. 
   Кәдімгі және империялық жүйелерді қолдана отырып, боялған препараттардын микроскопиясы
   

5. 
   Бактериялық ілмекпен, инемен, пипеткамен, шпательмен себу техникасын меңгеру.
   

6. 
   Негізгі сұйық және қатты орталарды дайындау
   

Сұйық орта:

Қатты медиа:

Ластануды болдырмау және сенімді нәтижелерді алу үшін тасымалдаушыны дайындау дәлдік пен стерильділікті қажет ететінін есте ұстаған жөн. Хаттамада немесе нұсқаулықта берілген нұсқаулар мен рецепттерді орындаңыз және барлық процедураларды стерильді жағдайларда орындаңыз.

7. 
   Жоқ
   

8. 
   микроскоп
   

9. 
   Иммерсиялық микроскопия – объектив пен шыны слайд арасына батыру сұйықтарын енгізуге негізделген әртүрлі объектілерді микроскопиялық зерттеу әдісі. Бұл иммерсиялық микроскопия әдісі жарықтың қарастырылып отырған объектіден, иммерсиялық сұйықтық арқылы сәуленің сынбай өтуін қамтамасыз ету үшін қолданылады. Осының арқасында жоғары сапалы және рұқсат етілген кескіндер алынады.
   

10. 
    БАКТЕРИЯ МОРФОЛОГИЯСЫ ХХ ғ. бактериялар систематикасы мәселесі бұл оррганизмдер жөнінде білім көлемінің тез арада кеңеюіне және тереңдетілуіне байланысты өрши түсті. Дәстүрлі жүйені «генеологиялық бұтақ» құру үшін алдымен бактериялардың фенотиптік белгілері туралы жиналған мәліметтерді құруды ойластырған. Жүйені құру негізінде дәстүрлі принцип те қолданылды. Бірақ зерттеулер барысында ең басты назар бактериялардың морфологиялық белгілеріне аударылды. Солай 1872ж. Ф.Кон (1828-1898) бактерияларды морфологиялық белгілері бойынша мынадай топтарға бөлді: коккалар, қысқа таяқшалылар, ұзын таяқшалылар. О КОККАЛАР (ГР. KOKKOS - ДӘН) — ДӨҢГЕЛЕК ПІШІНДІ БАКТЕРИЯЛАР. ОЛАР БӨЛІНГЕННЕН КЕЙІНГІ КЛЕТКА ОРНАЛАСУЫНА БАЙЛАНЫСТЫ ӨЗ ІШІНДЕ ТОПҚА БӨЛІНЕДІ. •Микрококкалар — Micrococcus -коктар бір жазықтықта бөлінеді және бөлінгеннен соң клеткалар - Жүктеп алу шашырап орналаса
    

11. 
    Бекітілген боялған клеткалардың препараттары. Бекітілген немесе фиксирленген препараттар микроорганизмдердің бірқатар морфологиялық ерекшеліктерін зерттеуде, клеткаларды санауда және дақыл тазалығын тексеруде қолданылады. 1. Майсызданған заттық шыныға тамшы су тамызып, тұзақпен зерттеу материалын енгізеді. 2. Алынған суспензияны біркелкі, жұқа жұғынды алу үшін тұзақ арқылы жаяды. 3. Жұғындыны бөлме температурасында ауада кептіреді. Егер жұғындының кебуі жай болса, онда жұғындыны от жалынының үстінде жылы ауада ұстайды. 4. Препараттарды бірнеше мақсатпен бекітеді: микроорганизмдердің тіршілігін тоқтату; клеткалардың шыныға жабысуын қамтамасыз ету; жұғындыны бояуға сезімтал ету, себебі тіршілігін жойған клеткалар тірі клеткаға қарағанда жақсы боялады. Бекітудің кең тараған әдісі жылумен өңдеу болып табылады. Ол үшін препаратты жұғындыны жоғары қаратып, оттың жалынының ең ыстық бөлігінен бірнеше рет өткізеді. 5. Микроорганизм клеткаларын бояу үшін, көбінесе фуксин, метиленді көк бояулары пайдаланылады. Жұғындыға бояуды тамызып, 1-3 минут ұстайды. Бояу аяқталғаннан кейін препараттарды ағып жатқан су түссізденгенше шаяды. Одан кейін препаратты кептіріп, микроскоп арқылы бақылайды.
    

12. 
    Қарапайым бояу әдісі - бұл бактерияларды анықтаудың кең таралған әдісі клетка пішіні, өлшемі және орналасуы. Бактериялардың көпшілігінде сфералық пішін (кокк), таяқша пішіні (бацилла) және спираль немесе штопор пішіні (спириллиум) сияқты үш маңызды морфологиялық категорияға жататын ерекше пішін бар.
    

13. 
    Таза егінді бөлу мерзімдері дақыл түріне және өсіру жағдайларына байланысты. Мұнда әртүрлі дақылдар үшін ортақ бөлу кезеңдері берілген:
    

Өсімдіктердің пісіп-жетілуін қадағалап, олардың егін жинауға дайындығын анықтау үшін белгілі бір белгілерді (мысалы, түсі, өлшемі, құрылымы) пайдалану маңызды. Өсімдіктерді үнемі тексеріп, нақты сорттар мен өсіру жағдайлары бойынша ұсыныстарды қарастырыңыз.

14. 
    Аэробты бактериялардың таза дақылын бөліп алу бірнеше кезеңді қамтиды. Мұнда қолдануға болатын кейбір жалпы әдістер берілген:
    

1. Қоректік ортаны дайындау: Аэробты бактериялардың өсуі мен көбеюіне қолайлы қоректік ортаны дайындаңыз. Бұл қажетті қоректік заттар бар агар ортасы болуы мүмкін.

2. Инокуляцияны дайындаңыз: егу ретінде пайдаланылатын бактериялар көзін алыңыз. Бұл алдыңғы культура немесе құрамында аэробты бактериялар бар үлгі болуы мүмкін.

3. Егу: Инокуляцияны пайдаланып, микробтық қоспаны өсетін ортаның бетіне жағыңыз. Мұны егу ілмегі немесе шприц арқылы жасауға болады.

4. Инкубация: егілген бактериялары бар қоректік ортаны аэробты бактериялардың өсуі үшін оңтайлы температура мен жағдайларда инкубаторға салыңыз. Аэробты микроорганизмдер үшін оттегінің қолжетімділігін қамтамасыз ету маңызды.

5. Колонияларды таңдау: Жеткілікті инкубация уақытынан кейін аэробты бактериялар өсіп, қоректік ортада колониялар түзе бастайды. Жеке колонияларды алу және оларды жаңа қоректік ортаға тасымалдау үшін ілмек немесе шприц сияқты стерильді құралдарды пайдаланыңыз.

6. Таза культура: Аэробты бактериялардың таза дақылын алу үшін колонияларды таңдау процесін бірнеше рет қайталаңыз. Таза дақылда басқа микроорганизмдердің қоспалары жоқ бактериялардың тек бір түрі болады.

Ластануды болдырмау және дәл нәтижелерді алу үшін таза культураны оқшаулаудың барлық кезеңдерінде стерильділікті сақтау маңызды.

15. 
    Анаэробты бактериялардың таза дақылын бөліп алу да бірнеше кезеңді қамтиды. Мұнда қолдануға болатын кейбір жалпы әдістер берілген:
    

16. 
    Микробиологиялық зертханада жұмыс істеу ережелері мен техника қауіпсіздігі. 1) Микробиологиялық зертханаға міндетті түрде халатпен кіргізіледі. 2) Бұл жерге бөгде заттарды алып кіруге тыйым салынады. 3) Белгілі бір орында жұмыс істеп, тек қана бекітілген құрал-жабдықтарды қолдану керек. 4) Жұмыс кезінде тазалық сақтаған жөн. 5) Ауруды жұқтырмау үшін үзіліс уақыттарында темекі шегуге, тамақтануға болмайды.
    

17. 
    Жарықтың мол болуы үшін зертханадағы жұмыс үстелдері терезеге жақын орналастырылуы қажет. Үстелдердің беті пластикпен, плексигласпен немесе қалың шынымен жабылып, ортасына шыны түтіктерге арналған штативтер, бояулар құйылған ыдыстар немесе тамызғыштар, спирт шамдары және т.б. қойылады.
    

Ұсақ жануарлардың өлекселерін немесе олардың мүшелерін жарып тексеруге арналған кішірек үстелше болғаны дұрыс. Оқу барысын қамтамасыз ету үшін микроорганизмдер өсінділері, қондырғылар және жуу, стерильдеу, қоректкі орталарды дайындау, бокс, препарат, термостат, жануарларды күтуге арналған виварий және басқа да бөлмелер болуы керек.

18. 
    Микробиологиялық зертханада студенттер микробиологиялық, серологиялық және басқа да зерттеу тәсілдерін меңгеріп, ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізеді, микробиология пәні бағдарламасының мәселелерімен танысады.
    

Жарықтың мол болуы үшін зертханадағы жұмыс үстелдері терезеге жақын орналастырылуы қажет. Үстелдердің беті пластикпен, плексигласпен немесе қалың шынымен жабылып, ортасына шыны түтіктерге арналған штативтер, бояулар құйылған ыдыстар немесе тамызғыштар, спирт шамдары және т.б. қойылады.

Ұсақ жануарлардың өлекселерін немесе олардың мүшелерін жарып тексеруге арналған кішірек үстелше болғаны дұрыс. Оқу барысын қамтамасыз ету үшін микроорганизмдер өсінділері, қондырғылар және жуу, стерильдеу, қоректкі орталарды дайындау, бокс, препарат, термостат, жануарларды күтуге арналған виварий және басқа да бөлмелер болуы керек.

Жуу бөлмесінде үстелдер, раковина, электр немесе газ плиталары, кептіргіш, ауа сорғыш шқаф судың буы мен шыны ыдыстарды жууда қолданылатын реактивтердің иістерін кетіру үшін қажет. Бұл жердің едені мен қабырғалары кафельмен қапталады.

Стерильдеу бөлмесінде бір немесе екі бумен стерилбдейтін қондырғылар мен үстелдер болады. Стерильдеу бөлмесінде стерилизаторларды ашқаннан кейінгі шығатын будың қалдықтарын кетіру үшін бөлме желдеткіштері болуы қажет. Қысымның көтерілуіне дейінгі пайда болатын бу резеңке түтік арқылы сыртқы ортаға шығарылады немесе суы бар шелекке бағытталады. Бұл бөлменің есіктері мен терезелері сыртқа қарай ашылғаны жөн.

Қоректік орталарды дайындау бөлмесінің қабырғалары плитамен қапталған немесе майлы бояумен сырланған, ал еденіне плита немесе линолеум төселеді. Мұнда газ немесе электр плитасы, шыны түтіктерге құйылған қоректік орталарға арналған бөліктері бар жәшіктер, үстелдер, қоректік орта компоненттерін, ет сорпасын және басқа да сұйық орталарды сақтауға арналған мұздатқыш пен шкафтар болады.

Термостат бөлмесінде әр түрлі көлемдегі термостаттар орналастырылады. Зең саңырауқұлақтарды өсіруге арналған термостаттың температурасын 20-25°С, көптеген сапрофитті микроорганизмдерге 25-30°С, жұқпалы аурулардың қоздырғыштарына 35-37°С, ал термофилді микроорганизмдерді өсіру үшін 40-45°С-ге реттелген термостаттар болады.

Препарат бөлмесі – зертханалық-тәжірибе сабақтарына қажетті құралдарды дайындауға арналған жұмыс орны. Бұл жерде оқу барысына керекті барлық жабдықтардың болуы тиіс (мұздатқыш, дистиллятор, таразылар, центрифуга, микроскоп және т.б.).

Бокс бөлмесі – стерильді жағдайда микроорганизмдер дақылдарын себу және қайта себу, сонымен қатар, кейбір ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізуде қолданылатын бөлме. Бокстың жылжымалы есігі бар тамбуры болады. Бокстың терезесі сыртқы ортадан ауа кірмейтіндей әйнектеліп, қабырғалары плиткамен қапталады немесе майлы бояумен сырланады. Еденіне линолеум төселеді. Боксты натрий гидрокарбонатын (ас содасын 2-3%-ы), 3-5%-ды карбол қышқылы және басқа да дезинфекциялағыш заттардың ерітінділерімен ылғалдандырып, жуып тұрады. Бөлмені толқын ұзындығы 254 нм улбтракүлгін сәулелерін тарататын бактерицидті лампалармен (БУВ-15, БУВ-30, т.б.) 30 минуттан бірнеше сағат аралығында стерилдейді. Бактерицидтік лампа іске қосылып тұрған уақытта бөлмеге кірмеген дұрыс, өйткені ультракүлгін сәулелері көздің қасаң қабығын қабындырады.

Вивари – ақ тышқандарды, ақ егеуқұйрықтарды, теңіз шошқаларын, үй қояндарын және басқа зертханалық жануарларды күтуге арналған бөлме. Жануарлар ғылыми-зерттеу жұмыстарында және сабақ өткізу ұшін қолданылады.

19. 
    Жоқ
    
20. 
    Жоқ
    
21. 
    Жоқ
    

22. 
    Вирус (лат. вирус) – жасуша ішінде ғана көбейе алатын жасушалық емес инфекциялық қоздырғыш [комм. 3]. Вирустар өсімдіктер мен жануарлардан бастап бактериялар мен археяларға дейін организмдердің барлық түрлерін зақымдайды[2] (бактериялық вирустар әдетте бактериофагтар деп аталады). Сондай-ақ басқа вирустар (спутниктік вирустар) болғанда ғана репликацияланатын вирустар табылды.
    

Вирустық геномдар ДНҚ-мен де, РНҚ-мен де, екі жағдайда да бір жіпті және қос тізбекті болуы мүмкін. Кейбір вирустар кері транскрипцияға қабілетті. Сонымен қатар, құрамында РНҚ бар кейбір вирустар репликацияға рибозимді қосады, бұл оларды вироидтарға ұқсас етеді. Дегенмен, барлық вирустар, вироидтерден айырмашылығы, олардың генетикалық материалын қоршайтын ақуыз капсидтерін құрайды.

Жануарларда вирустық инфекциялар иммундық реакцияны тудырады, бұл көбінесе патогендік вирустың жойылуына әкеледі. Иммундық жауап белгілі бір вирустық инфекцияға қарсы белсенді жүре пайда болған иммунитетті қамтамасыз ететін вакциналар арқылы да туындауы мүмкін. Дегенмен, кейбір вирустар, соның ішінде адамның иммун тапшылығы вирусы мен вирустық гепатит, созылмалы ауруды тудыратын иммундық жауаптан жалтарады. Антибиотиктер вирустарға қарсы әсер етпейді, бірақ бірнеше вирусқа қарсы препараттар жасалды.

«Вирус» термині жасушалардың ішінде паразиттенуге қабілетті жұқпалы агент үшін жалпы термин. «Вирион» термині жасушадан шыққан және сол типтегі басқа жасушаларды жұқтыруға қабілетті жалғыз тұрақты вирустық бөлшекті белгілеу үшін қолданылады

23. 
    Вирус пен жасушаның әрекеттесу түрлері. Вирус пен жасушаның өзара әрекеттесуінің үш түрі бар: өнімді, абортивті және интегративті.
    

Продуктивті түрі—вирустардың жаңа ұрпағы түзілуімен және жұқтырған жасушалардың өлуімен (лизисі) аяқталады (цитолитикалық түрі). Кейбір вирустар жасушаларды жоймай тастап кетеді (цитолитикалық емес түрі).

Абортивті түрі – жаңа вириондардың пайда болуымен аяқталмайды, өйткені жасушадағы инфекциялық процесс бір сатыда үзіледі.

Интегративті тип немесе вирогенез провирус түріндегі вирустық ДНҚ-ның жасуша хромосомасына енуімен (интеграциясымен) және олардың қатар өмір сүруімен (ко-репликация) сипатталады.

24. 
    .Адсорбция. Вирустың жасушамен әрекеттесуі адсорбция процесінен басталады, яғни вирустардың жасуша бетіне жабысуынан. Бұл өте ерекше процесс. Вирус жасуша мембранасының белгілі бір аймақтарында - рецепторлар деп аталатын жерлерде адсорбцияланады.
    

25. 
    Әсерлесудің интегративті түрі немесе вирогенез вирустық ДНҚ-ның провирус түріндегі жасуша хромосомасына енуімен (интеграциясымен) және олардың бірлескен репликациясымен сипатталады.
    

26. 
    Жануарларда вирусты өсіру бұл вирустар анық және түсінікті клиникалық көріністің немесе патологиялық көріністің пайда болуына әкелсе ғана жүзеге асырылады. Мысалы, тышқандар құтыру вирусын жұқтырғанда, олар сал ауруына ұшырайды. Вирустардың үлкен саны құс эмбриондарында немесе жаңа туған сүтқоректілердің денесінде жақсы өседі. Жыныстық жетілген даралардың денесінде сирек кездеседі.
    

27. 
    Тауық эмбриондары асептикалық жағдайда жұқтырылады. Инфекциядан бұрын эмбрион қабықшаларын 70% этил спиртімен өңдейді, йодпен сүртеді, кейде сонымен бірге жалындырады. Инфекцияланған эмбрион 48-72 сағат инкубациядан кейін, вирустардың максималды жинақталуы кезеңінде ашылады. йодталған алкоголь.
    

28. 
    Биотехнология - адам өмірін жақсарту үшін жаңа өнімдерді, технологияларды немесе процестерді жасау үшін биологиялық жүйелерді, организмдерді немесе олардың компоненттерін қолданатын ғылым мен технология саласы. Биотехнологияның мәні медицина, ауыл шаруашылығы, өнеркәсіп, қоршаған орта және тамақ өңдеу сияқты әртүрлі салаларда инновациялық шешімдерді әзірлеу үшін биология, генетика, молекулалық биология және басқа да ғылыми пәндердің принциптерін қолдану болып табылады.
    

Биотехнологияны қолдану мысалдарына дәрілік заттардың ашылуы, гендік инженерия, биохимиялық өндіріс, жасуша мәдениеті, ауыл шаруашылығындағы генетикалық түрлендірілген организмдер (ГМО) және т.б. жатады. Биотехнологияны қоршаған ортаны қорғау мәселелерін шешу, азық-түлік өндірісін жақсарту және ауруларды диагностикалау мен емдеудің жаңа әдістерін әзірлеу үшін де қолдануға болады.

29. 
    Биотехнология — біологиялық объектілер мен процестерді пайдалана отырып, оларды өндіру, жасау және жауапты мақсаттар үшін қолдануға арналған ғылыми-техникалық әдістер жатпай бірлесіп өндірілетін ғылыми-техникалық ғылымдарды ұстануды мазмұндайтын салалардан бірі.
    

Биотехнологияның басқару орталықтарымен байланысқан мақсаттары мен міндеттері өте көпті. Біздің білімімізді, сонымен қатар, технологияны дамыту мен пайдалану барысында биотехнологияның көмек көрсететін бірнеше мақсаттары бар:

1. **Медициналық өнеркәсіптіктерді өндіру:** Әуелдерді төбе мамандары, ауруханалар мен дайындастыру орталықтарының өнеркәсіптерінде биотехнологияны қолдану артықшылық пен тиімділік көрсетеді. Генетикалық өнеркәсіптер арқылы ауруханалардың тікелей ерекшелігіне байланысты өнеркәсіптіктер жасау және өндіруде жасалатын жағдайларды анықтау және шығару үшін қолданылады.

2. **Қорытындысы және байыту:** Биотехнология мамандары арқылы жеміске, егінге және басқа да ауыл шаруашылықтарға өнеркәсіптерді жасау арқылы туыстарды толтыру және жеміске және тері жеміске жағынан көмір ішіп жатқызу салаларын жасау мақсатында қолданылады.

3. **Энергияның өндірісі:** Биотехнология арқылы микроорганизмтерді пайдалану арқылы биогаздарды, биодизельді жасау мен биоэнергияны өндіру жатпай асатын өндіру жасау үшін пайдаланылады.

4. **Тамақ өнеркәсіптері:** Биотехнологияның дамуы мен тиімділігі арқылы тамақ өнеркәсіптерінді дамыту, арпа мен өнімділікті жатқызуды арттыру, өнеркәсіптерді себептепсіз жатқызу, патшалықпен жатқызу жатпай асатын өндіру мен өнімділікті арттыру мақсатында пайдаланылады.

5. **Аурухана кешеніндіру:** Биотехнология арқылы өнеркәсіптер мен тамақ өнеркәсіптерінің өнімділігін арттыру және аурухана тынысын кешіру мақсатында пайдаланылады.

Сонымен қатар, биотехнологияның өзінің дамуы жатпай асатында қазіргі заманда өзіндікті мақсаттар мен міндеттер арқылы танымайды. Бұл мақсаттар мен міндеттер үлгілерді өзгертетін жөндегі биотехнологияның салаларымен тығызданып, көлемді және тығыздайтындысы меніктігін арттырады.

30. 
    Биотехнологияның даму тарихы бірнеше ғасырларға созылады және бірнеше негізгі кезеңдерден өтті. Міне, қысқаша тарих:
    

1. 
   Ашытудың пайда болуы (17-19 ғасырлар): Сыра, шарап және нан сияқты өнімдерді өндіру үшін микроорганизмдерді пайдалану биотехнологияны қолданудың ең алғашқы мысалдарының бірі болып табылады.
   
2. 
   Жасушалар мен микроорганизмдердің ашылуы (XVII-XIX ғғ.): Микроскопияның дамуы ғалымдарға жасушалар мен микроорганизмдер әлемін ашуға мүмкіндік берді, бұл биологиялық процестерді түсінуге негіз болды.
   
3. 
   ДНҚ және генетиканың ашылуы (19-20 ғасырлар): Грегор Мендель және Джеймс Уотсон сияқты ғалымдардың Фрэнсис Крикпен бірге жасаған жұмыстары генетика саласындағы негізгі жаңалықтарға әкелді, ол биотехнология дамуының негізгі элементіне айналды.
   
4. 
   Ашыту және микробиологияның дамуы (20 ғ.): 20 ғасырдың бірінші жартысында ферментация және микробиология саласында маңызды жаңалықтар ашылды, бұл антибиотиктер мен басқа да химиялық өнімдердің өнеркәсіптік өндірісіне негіз болды.
   
5. 
   Медицинадағы биотехнология (20 ғасыр): 20 ғасырдың екінші жартысы инсулин және вакциналар сияқты биотехнологиялық препараттардың пайда болуымен медицинада революция әкелді.
   
6. 
   Гендік инженерия (1970 ж.): Рекомбинантты ДНҚ технологиясының дамуы организмдердің генетикалық материалына өзгерістер енгізуге мүмкіндік беретін гендік инженерияға жол ашты.
   
7. 
   ГМО-ның пайда болуы (1980 ж.): 1982 жылы алғашқы генетикалық түрлендірілген организм (ГМО) – адам инсулинін шығаратын бактерия жасалды. Бұл сәт биотехнологияның ландшафтын айтарлықтай өзгертті.
   
8. 
   Геномика дәуірі (1990-шы жылдар): Адам геномы жобасының аяқталуы және ДНҚ секвенирлеу технологияларының дамуы геномикалық зерттеулердің жарылуына әкелді.
   
9. 
   Ауыл шаруашылығындағы биотехнология (2000 жылдардан бастап): Ауыл шаруашылығына ГМО енгізу және биотехнологиялық әдістерді дамыту ауыл шаруашылығы дақылдарының өнімділігін арттырады және қасиеттері жақсартылған өсімдіктерді жасайды.
   
10. 
    Терапевтік клондау және дің жасушаларындағы әзірлемелер (2000 жылдардан бастап): Терапиялық клондау және дің жасушаларын зерттеудегі жетістіктер медицинада жаңа перспективаларды ашады.
    

31. 
    Биотехнологияда қолданылатын бірнеше негізгі процестер бар. Бұл процестер адамдардың медицина, аурухана көмекшілігі, энергетика, химия, ауыл шаруашылығы, тамақ өнеркәсіптері мен басқа салаларда пайдаланылады. Маңызды бірнеше биотехнологиялық процестерді көмек көрсету үшін көмекші болатын кейбір процестерлерді талдап берейік:
    

1. **Генетикалық өнеркәсіптер:** Өнеркәсіптердің генетикасын жаңа жасау мен тұрғызу, дайындастыру мен тесттеу, бет-технологиялық ис-өркестерін көмек көрсету жатпай асатында биотехнологиялық өнеркәсіптерге арналған ақпаратты процестерге болатындау.

2. **Микробиологиялық процестер:** Микроорганизмтерді (бактерия, грибтер, вирустар) пайдалану арқылы ауруханаларда фармацевтикалық продукттерді жасау, биодизельді өндіру, аурухана тынысын кешеу мен басқа салаларда пайдаланылатын процестер.

3. **Ферменттік технология:** Ферменттерді пайдалану арқылы миыңдай кіріспе, тамақ өнеркәсіптерінің жасауында, тамақтарды жатқызу, аурухана кешеніндіруде пайдаланылатын процестер.

4. **Генетикалық технология:** Гендіктерді түрлендіру, биоинженериялық өнеркәсіптер мен генетикалық технологияны пайдалану арқылы өнеркәсіптер мен өнеркәсіптіктерді жасау және тікелей жауапты өндіруде пайдаланылатын процестер.

5. **Қайта өңдеу технологиясы:** Жатқызу жатпай асатында, тағамдардың жасауында, ауруханалардың жасауында қолданылатын технологиялық процестер.

6. **Биофармацевтикалық технология:** Ауруханаларда, фармацевтикалық салаларда пайдаланылатын жатпай асатында биотехнологияны қолдану арқылы өнеркәсіптерді жасау мен жауапты өндіруде қолданылатын процестер.

Бұл процестерді пайдалану арқылы биотехнология, жоғары сапасы мен эффективтілігімен бірнеше өнімділік салаларында көмек көрсету үшін пайдаланылады.

32. 
    Гендік инженерия — биологиялық жаңалықтарды, өнеркәсіптерді жасау мен өндіруді жүзеге асыру мақсатында мазмұндайтын биотехнологиялық өнеркәсіптерді пайдалану ғылыми-техникалық әдіс. Гендік инженерия арқылы биоорганизмтердің (көмір, өсімдік, бактериялар, грибтер, животтар және адамдар) генетикасы мен өнеркәсіптері мендеуге болатын өзгерістерді туралы көмек көрсететін биологиялық өнеркәсіптіктер мен технологияны қолдану арқылы өнеркәсіптерді жасау, өндіру мен тікелей жауапты өндіруді орналастыруды көздейді.
    

Гендік инженерияны пайдалану арқылы адамдар таратуында, медициналық салада, ауруханаларда, энергетика саласында, қарулы көмекшілікте, жеміске жатқызу өнеркәсіптерінің жасауында, аурухана тынысын кешеу мен басқа көмекші өнеркәсіптерді қолдануда пайдаланылады.

Гендік инженерияны пайдаланумен жасалатын мақсаттарды арнайы басқару басқару орталығының жасау мен өндірушілік мәселелерін рақметке асыратындығын, біоорганизмтерді жатқызуды, жасау мен өндіруді жатқызуды, гендіктерді түрлендіруді жатқызуды, генетикалық материалды тесттеу мен өңдеу, біоорганизмтердің функционалдылығын жақсарту мен басқа жаңалықтарды тұтыну жатпай асатында көмек көрсететін жасаушыларды жұмыс істеу үшін қолданылады.

33. 
    Генетикалық әдістерді пайдалану арқылы алынған биологиялық препараттардың мәні бірнеше салада көмек көрсетеді. Бұл препараттарды осы көмек көрсету салаларында пайдаланудың бірнеше примерлерімен көрсету мүмкін:
    

1. **Инсулин:** Генетикалық әдістер арқылы өнеркәсіптерде инсулин жасау мен өндіру жатпай асатында пайдаланылады. Инсулинді инсулин өнеркәсіптеріндегі белгілі гендіктер арқылы жасау мен жатқызуды жаңа деңгейде жатқызу жатпай асатында жасау мүмкін.

2. **Химиялық фармакологиялық препараттар:** Гендік инженерияны пайдалана отырып, химиялық фармакологиялық препараттардың өнеркәсіптерін жасау арқылы медициналық салада жатқызу үшін пайдаланылады.

3. **Вакциналар:** Генетикалық әдістермен алынған вакциналар тіпті организмнің өзге биоорганизмтермен өнімділігі мен денсаулығының сақталуы үшін жасалады. Бұл, биологиялық жаңалықтармен өзге микробтерге қарсы өнеркәсіптер мен технологияны қолдану арқылы жасалады.

4. **Гормондар:** Генетикалық әдістер арқылы жасалатын өнеркәсіптерге биологиялық жаңалықтар өнеркәсіптерді жасау мен тікелей жауапты өндіруде пайдаланылады. Мысалы, бүгінгіде химиялық өнеркәсіптері арқылы жасалатын инсулин өнеркәсіптерге тегінгі қозғалыс өнімділігін жаңарту үшін пайдаланылады.

5. **Ферменттік препараттар:** Генетикалық әдістермен жасалатын ферменттік препараттар жатпай асатында тамақ өнеркәсіптеріндегі микроорганизмтерді тізімдетуде, ауруханаларда, химия саласында, фармацевтикалық салаларда, жеміске жатқызу жатпай асатында пайдаланылады.

Генетикалық әдістермен алынған биологиялық препараттар медицина, фармацевтика, биотехнология, химия, ауыл шаруашылық, тамақ өнеркәсіптері мен басқа салаларда пайдаланылады.

34. 
    Бактериялар мен вирустардың генетикасы арасында анық сапасы мен айырмашылықтар бар. Әсілдерінде олар өзге биоорганизмтердін генетикасы мен тиімділігіне байланысты басқа басқару биологиялық жаңалықтардан болатын айырмашылықтарга ие.
    

### Бактериялар:

1. **Ядролы болмау:** Бактерияларда ядро жоқ. Олардың генетикалық материалы бас бетінде жай басқа биоорганизмтерде қолданылатын тұлғалардан өзіндікті.

2. **Қандай бір орта жағдайы:** Бактериялардың генетикасы тіпті бір сапасы болмауы мүмкін. Олардың гендерді тізімдету мен өзге тізімдету өнеркәсіптері толық төзімділігіне ие емес.

3. **Плазмидалар:** Басқару биологиялық факторларды, метаболизмды, өзекті гены басқару жасауында қолданылатын плазмидалар бактерияларда тиімді.

4. **Трансдукция:** Бактерияларда гендерді қайта қолдану жатпай асатында пайдалану арқылы гендерді тасымалдау жүзінде, бір бактериядан басқа бактерияға гендерді қайта тасымалдау мүмкін.

### Вирустар:

1. **Ядролы болмау:** Вирустарда дефинициялықтар болмауы мәселе болмайды. Олар жоқ. Вирусның өзге органеллалары да жоқ.

2. **Геном:** Вирустар үшін геном - бұл қысқару тізімдеу тәсілі бар. Олардың гендерінде төзімділігінің кейбірі болмауына байланысты дайындастыру мен жатқызу жатпай асатында өзге организмтердің өзге биоорганизмтердің геномынан басқа тізімдетуді пайдалануы жүгінген.

3. **Басқару жасауының басқару орталығы:** Вирустардың басқару жасауының басқару орталығы биоорганизмті басқара алмайды. Оларды өз органеллалары жоқ. Вирус басқа организмті тасымалдау жасауы мен дайындастыру жасауындағы өзге организмнің қосымша органеллаларын қолдануы үшін толық төзімділігін атқару арқылы тізімдетеу жасауындағы басқару орталығын пайдаланады.

Вирус мен бактериялардың өзара генетикалық туралы көмек көрсету жатпай асатында жатпай асатында өтінішті байланысты айырмашылықтар бар. Бұл өзге биоорганизмтердің өнеркәсіптерінің жасалатында жатпай асатында өзге биологиялық жаңалықтар қолданылады.

35. 
    Генетикалық рекомбинация — бұл ДНК-ның жасалуында өзгерістерді қамтымас көмек көрсету әдісі. Генетикалық рекомбинацияның үш әсерлі түрі бар: трансформация, трансдукция және конъюгация.
    

1. **Трансформация:** Бұл процесс кеселер мен бактериялы организмдерде оқшау жасау арқылы өтеді. Трансформацияда орташа көмекші бактериялардан ДНК-ны тасымалдау өзгеруінде әсер ететін таралу оқшау қолданылады.

2. **Трансдукция:** Бу трансформациядан тереңген жасау тәсілі. Трансдукция кеселерді кесу кезінде бактериалы организмді бактериялы биіктіктері (вирус) арқылы тасымалдау арқылы жасалады.

3. **Конъюгация:** Бұл процесс бактериялы организмдерді көмекші болатын, басқа бактериялы организмге жасау жасау арқылы жасалады. Осы процестік қазіргі ғасырда жоғары бактериялы организмдерді арасында өзгеріске өткізу үшін өткізгіш басқа кесіпке болатын өзгерістер үшін қолданылады.