Ґмірге ќажетті тілдіѕ функционалды жїйелерін сай сґз саптауєа машыќтандыру їстінде ќазаќ тілініѕ грамматикалыќ негіздері тур
Оқу пәнінің 11-сыныптағы базалық мазмұны
жүктеу/скачать 1.22 Mb.
|
| 3. Оқу пәнінің 11-сыныптағы базалық мазмұны
15. Шешендік өнер. 1) кіріспе. Сөз мәдениеті және шешендік өнер - 1 сағат (Курстың мақсаты. Сөз мәдениетінің шарттары. Шешендік – сөз мәдениетінің жоғары формасы. Шешендіктану мен шешендік сөз. Шешендік сөз: дәстүр мен жаңашылдық. Шешендік сөздің монологтік, диалогтік,полилогтік түрлері); 2) шешендік және сөз мәдениеті - 2 сағат (Шешендік өнер туралы ұғым-түсінік. Шешендік өнер – сөз мәдениетінің жоғарғы сатысы. Шешендік өнер және шешендік сөз анықтамалары. Гректердің шешендік өнері мен білімін аранйы оқып-үйреніп, шешендік өнердің теориясын жасаған Марк Туллий Цицерон, орыс шешендік өнерінің теориялық негізін салушы М.В. Ломоносов, қазақтың ғұлама ғалымы А. Байтұрсыновтың шешендік өнер туралы пікірлеріндегі ортақ ойлар. Шешендік өнер туралы ой-пікірлер. Ұлттық шешендік өнер туралы түсінік. Ұлттық шешендік өнерінің негізі–түркі халықтарына ортақ мұраларда); 3) қазақ шешендік өнерінің тарихы - 9 сағат (Қазақ шешендік өнерінің бірінші кезеңі. Майқы би мен Аяз би. Қазақ шешендік өнерінің екінші кезеңі. Асан қайғы мен Жиренше шешен. Қазақ шешендік өнерінің үшінші кезеңі. Билер кеңесі. «Жеті жарғы». Төле би, Қазыбек би, Әйтеке би. Қазақ шешендік өнерінің төртінші және бесінші кезеңі. Хан-сұлтандарға қарсы шешендер. Бек-болыстарға қарсы шешендер. Қазіргі шешендіктің түрлері. Білім-ғылымдық мазмұндағы шешендік. Әлеуметтік-саяси мазмұнды шешендік. Әлеуметтік-тұрмыстық мазмұнды шешендік. Діни мазмұнды шешендік. Сотта қолданылатын шешендік); 4) шешендік өнердің дамуына қажетті алғышарттар - 1 сағат (Римдіктердің сөз зергерлерін төрт топқа бөлуі. Көне Грекиядағы шешендік өнердің дамуы. «Жеті жарғы». Анақарыс); 5) шешендік сөздің сапалары - 9 сағат (Шешендік сөздің мазмұндылығы. Цицерон. Мазмұнды сөз. Сөздің дәлдігі-ойдың айқындылығы. Сөздердің табиғи мүмкіншіліктерін – тура мағынасын, көп мағыналылығын, синонимдік, антонимдік, омонимдік қасиеттерін кең түрде пайдалану. Сөздерді ауыспалы мағынада, тұрақты тіркестер мен мақал-мәтелдерді дәлдікпен қолдану. Тіл тазалығы. Таза сөйлеу – ой айқындылығының белгісі. Варваризмдер. Варваризмдерді қолданудың түрлі жолдары. Тіл сақтаушылық. Тіл –және әдебиет. Тіл көрнектілігі. Көркем сөз – көрікті ойдың көрінісі. Троп және оның түрлері. Метафора. Кейіптеу. Метонимия. Синегдоха. Эпитет. Теңеу. Фигураның түрлері. Айшықтау (фигура). Қайталау, аллитерация, ассонанс, шендестіру, синтаксистік параллелизм, дамыту. Риторикалық сұрақтар); 6) шешенге қойылатын талаптар - 8 сағат (Көпшілік алдында сөйлеуге дайындық. Сөйлеуге дайындық шарттары. Білімін көтеру. Кітап оқуға құмарлық. Ауызша және жазбаша сөйлеу мәдениетін көтеру. Шешендердің сөйлеу әрекетіне талдау жасай білу. Көпшілік алдында сөйлеу әдістері. Көпшілік алдында сөйленетін сөздің құрылымы. Кіріспе сөз, негізгі бөлім, қорытынды, олардың ерекшеліктері мен міндеттері); 7) пікірталастың түрлері - 4 сағат (Пікір алмасу. Ойталқы. Пікірсайыс. Ойбөліс. Сөзталас. Айтыс. Пікірталас мәдениеті. Пікірталас тақырыбы. Пікірталастағы ой мен сөздің бірлігі. Пікірталас мәдниетінде қарсыласыңды құрметтеу, пікірін сыйлау, оны сабырлылықпен тыңдай білу. Пікірталасқа түсу тәсілдері. Қарсыласына тойтарыс беру шарттары мен тәсілдері. Сайысшының міндеті. Пікірді бекерге шығарудың үш түрлі тәсілі. Монолог пен диалог. Пікірталас шеберлігіне үйренудің жолдары. Пікірталас тақырыбына қажетті ақпараттарды тауып, іріктеу, өңдеп қолдану – сөйлеу шеберлігіне апаратын жол. Ойды анық жеткізудің басты тәсілі. Ойбөліс пен пікірталас. Пікірталасты жоспарлау сатылары. Тақырып анықтау. Мақсатын тұжырымдау. Материал таңдау. Дағды қалыптастыру. Іріктелген әдебиеттерді оқып білу. Оқығанды ұғыну. Қосымша. Шешендер өмірінен. Қорқыт. Әбу Насыр әл-Фараби. Жүсіп Баласағұн. Махмұт Қашқари. Едіге би-шешен. Асан қайғы би-шешен. Жиренше шешен. Әнет би-шешен. Төле би-шешен. Қаз дауысты Қазыбек. Әйтеке би-шешен. Мөңке би-шешен. Сырым батыр - әрі шешен, әрі би. Байдалы би-шешен. Есет би-шешен. Сыпыра жырау. Қазтуған жырау. Бұқар жырау. Махамбет жырау. Абай шешен. Айтыс ақындары); 16. Бағдарлама бойынша ұсынылатын практикалық жұмыстар, 10-сынып (оқушылардың, сыныптың ерекшеліктеріне қарай жүргізілетін жұмыстар): 1) қазақ жазба тілінің тарихына қатысты рефераттар дайындату; 2) әлеуметтік-тұрмыстық өмірдегі әртүрлі жағдайлардың ерекшелігіне байланысты тіл жұмсау дағдыларын жетілдіретін тапсырмалар бойынша өздік жұмыстарын орындату; 3) ұлттық салт-дәстүрлерге байланысты сөз орамдарын, тұрақты тіркестерді тауып, оларды қатыстырып сөйлеуге дағдыландыру; 4) мәтіндерді ұсынып, ондағы ұлттық таным мен жаңашылдық сипаттарды ажыратқызу; 5) этнолингвистикалық атаулардың тарихын, мәнін танытатын шығармашылық жұмыстар ұйымдастыру; 6) ата-анасының мүшелтойларына сөз дайындату; 7) досының туған күніне (дастарқан басында сөйлейтін) сөз дайындату; 8) әртүрлі тілдік жағдайларда қажетті сөз орамдарын қолдануға рөлдік ойындар арқылы дағдыландыру; 9) әлеуметтік-тұрмыстық қатынас пен іскерлік қатынастың айырмашылығын сезіндіретіндей нақты тақырыптар бойынша диалог құрғызу; 10) тұрмыстық және ресми қатынастардағы кешірім сұрау, өтініш білдіру, сәлемдесу, қоштасу рәсімдеріне байланысты шағын қойылымдар әзірлету; 11) телефонмен сөйлесу мәдениетін қалыптастыратын жаттығу жұмыстарын жүргізу; 12) жазба тіл мәдениетіне қатысты белгілі адамдардың ой-тұжырымдарына талдау жасату, жазба тілге қойылатын талаптарды анықтату; 13) жеке адам өміріне қатысты ісқағаздар жазуға төселдіретін тапсырмалар бойынша жұмыс жасату; 14) белгілі бір мәселе бойынша жиындар өткізіп, мәжілісхат, оның көшірмелерін жасату, т.б. 15) оқыған көркем әдеби немесе ғылыми-көпшілік әдебиеттер бойынша реферат жаздыру; 16) әркімге қалаған тақырыбы бойынша эссе, очерк жаздыру, баспасөз материалдарынан осы жанрдағы шығармаларға талдау жасату; 17) интервью жүргізудің жолдарын саралату, нақты тапсырма бойынша өздері қалаған мамандардан, көз көргендерден интервью жасату. 17. Бағдарлама бойынша ұсынылатын практикалық жұмыстар, 11-сынып: 1) шешендік сөз бен айтыстың айырмашылығын айтқызу (мәтін негізінде); 2) «Қандай полемикалық тәсілдер бар?» деген сұраққа жауап жаздыру; 3) баспасөз материалдарындағы ұнаған шешен сөздерді («Қазақ әдебиеті», «Егемен Қазақстан», «Жас алаш», «Ана тілі», «Парасат», «Зерде», «Қазақстан әйелдері» т.б.) теріп жаздыру; 4) шешендік туралы берілген сөздерден (ой-пікірлерден) негізгі талаптарды түйіндеп айтқызу; 5) «Қазақ шешендіктану ғылымы», «Ежелгі Грекия шешендері», «Қазіргі шешендер», т.б. тақырыптарда хабарлама, реферат жаздырту; 6) өздеріне мәтіндерді оқытып, оны үнтаспадан қайта тыңдату арқылы мәнерлі сөйлеуге, оқуға жаттықтыру; 7) сөздерді орфоэпиялық нормаға сай айтуға жаттықтыру; 8) термин сөздерді (халықаралық) қатыстырып сөйлеуге жаттықтыру; 9) жеке тұрған синоним сөздерді қажетті сөздермен тіркестіріп, мағыналық реңктеріне түсінік бергізу; 10) басқа тілден енген сөздерді ана тіліндегі баламасын тапқызу, оларды қатыстырып мәтін құрату; 11) антоним жұптарды пайдаланып, мақал мәнді сөйлемдер құрату, оларды өз сөздерінде пайдаландыру. 12) қате құрылған сөйлемдерге түзету жасату; 13) мәтіндерді оқып, олардағы сөздердің қай стильге сәйкестігін анықтау; 14) сөздердің түсініктемесін жасату, өз жазғандарын «Түсіндірме сөздіктегі» материалдармен салыстыру; 15) пікірталастың әр түріне қатысты дағдыландыру жұмыстарын жүргізу; 16) мамандық таңдау бойынша сөз дайындап, сөйлеушіні тыңдарманмен байланыс жасауға үйрету. 17) төмендегі тақырыптар бойынша хабарлама жасату: ғылым мен техника жаңалықтары; мәдени жаңалықтар; жаңа әдебиеттер; бүгінгі айтыстың дүлдүлі; пікірталастың қоғамдағы орны. 18) сөйлеушінің пікірлерін негізгі бөліктер бойынша талдау; 19) шешендік туралы берілген мәтіндерден автордың жеке көзқарасын өз пікірімен сабақтастыра айтқызу; 20) «Жаңа қазақ деген кім?», «Мектеп киімі қандай болуы керек?», «Демография деген не?», «Мұғалім қандай болуы тиіс?», «Егер сабаққа ерікті қатыссам...», «Адалдық деген не?», «Достық пен махаббат» тақырыптары бойынша пікірталас түрлерін ұйымдастыру; 21) курста өткен тақырыптар бойынша тірек ұғымдардың түсіндірме сөздігін құрату. жүктеу/скачать 1.22 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|