ТӘРБИЕНІҢ ҚАҒИДАЛАРЫ:
-
Табиғилылық қағидасы
-
Мәдени сәйкестілік қағидасы
-
Мақсаттылық қағидасы
-
Гуманистік бағыт қағидасы
-
Этникалық қағида
-
Бірлік талабы мен сабақтастықты қамтамасыз ету қағидасы
-
Тәрбиенің үздіксіздік қағидасы
-
Әлеуметтік өзара іс-әрекеттер тиімділігі қағидасы
-
Әлеуметтік барабар қағидасы
-
Демократияландыру қағидасы
-
Вариативтілік қағидасы
ТӘРБИЕНІҢ МАЗМҰНЫ
Білім берудің жаңа моделіне өту жағдайында және тәрбиенің білім беру үрдісіндегі рөлінің өсуіне байланысты тәрбие мазмұнын қайта бағдарлау даму заңдылығы болып табылады.
Қазір білім беру үдерісінде жеке тұлғаның рухани-адамгершілік дамуына үлкен мән беріліп отыруына орай, адамгершілікке тәрбиелеу мен рухани жағынан қалыптасуы барлық тәрбие үдерісінің өзегі болып отыр.
Тәрбиенің мазмұны оның мақсаттары мен міндеттері арқылы анықталады және ол қоғамдық дамудың бағыты мен мазмұнына заңды тұрғыда тәуелді болады.
Тәрбие мазмұны адам тұлғасының гуманистік құндылықтар жүйесін игеру негізінде қалыптасуын, оның барлық мәндік сферасының дамуын қамтамасыз етуге жұмылдырады.
Қазір білім алушыларды сан алуан шығармашылық іс-әрекетке, оның ішінде танымдық, құнды-бағдарлық, көркемдік, қоғамдық, еңбектік, спорттық, еркін қарым-қатынастық іс-әректтерге тарту арқылы, соның нәтижесінде жеке тұлғаның тәрбиесі мен қалыптасуы жүзеге асатын тәрбиенің ерекше құрамын анықтау маңызды.
Сонымен бірге, тәрбиеге әлеуметтік-рөлдік көзқарас тұрғысында адам көптеген әлеуметтік жүйенің компоненті болып саналады: отбасы, ұжым, кәсіби топ, этнос, қоғам және т.б. Сондықтан, тәрбие мазмұны құндылық қарым-қатынас жүйесімен: өзіне, өзінің отбасына, мектепке, қоршаған ортаға, Отанына, Жер әлеміне, сондай-ақ, әлеуметтік рөл жүйесімен де сәйкестенеді: адам, ұл (қыз), аға, немере (немере қыз), туыс, оқушы, ұжым, топ мүшесі, көшбасшы, иегер, көрші, бірлестіктің, топтың, этностың мүшесі, дос, құқық қорғаушы, елжанды азамат, қорғаушы, ұлттық мәдениетті қорғаушы және жасаушы, еңбекші, әлем азаматы, бейбітшілік орнықтырушы, эколог.
ТӘРБИЕНІҢ ДҮНИЕТАНЫМДЫҚ НЕГІЗІ
-
идеология, мақсат, мазмұн, міндеттер, қағидалар
-
тәрбие субъектілерінің тәрбиелік іс-әрекеттерінің негізгі әдістері мен түрлері
-
осы іс-әрекет кезіндегі тәрбиешілер мен тәрбиеленушілердің арасындағы өзара іс-қимыл тәсілдері
ТӘРБИЕНІҢ МӘНІ
-
Қазақстандық қоғамның жеке тұлғаға мүдделілігі және қоятын талаптары
-
Жеке тұлғаның қызығушылықтары және оның қоғам мен мемлекетке қарым-қатынасы
-
Жеке тұлға қоғамнан тыс өмір сүрмейді
-
Қоғам жеке тұлғаға мүдделі
ТӘРБИЕНІҢ ИДЕОЛОГИЯСЫ
-
болашаққа ұмтылудың басты бағыттары ретінде мемлекеті мен қоғамының интеграциялануы мен тұтастығының қайнар бастауы болатын, қазақстандық қоғам мүшелері түгел ұстанатын және қоғамдық даму барысында пікірлер жүйесі арқылы талданатын, заңмен қорғалатын, ресми түрде ұлттық мәртебесі бар әлеуметтік құндылықтар жүйесі.
ТӘРБИЕ ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫ
«Қалай?» тәрбие технологияларының байырғы сұрағы. Нақты мақсатты анықтау: технологиядағы мақсат – технологиялық жобаның болжамдық идеясы. Теориялық негіздемелердің «пакетін» әзірлеу: халықтық дәстүрлер негізінде құрылған көпмәдениетті тұлғаны тәрбиелеудің қазақстандық үлгісін жүзеге асыру.
Тәрбиелеудің қазақстандық үлгісі жергілікті тәрбие жүйесі және балаларды педагогикалық жетелеу жүйесі негізінде құралады.
Іс-әрекеттің кезеңдік, қадамдық құрылымы: кезеңдердің қызметін тәрбиелік (дайындық, қызметтік, бақылау, қорытынды) жағдайлар орындайды.
Қазіргі педагогикалық практикада В.П. Беспалько, М.В. Кларин, Н.Е. Щуркова, Ф.А. Мустаева, Л.Е. Никитина, И.П. Подласый, Г.К. Селевко, М.М.Жанпеисова, Л.В.Занков, Д.Б. Эльконин, В.В.Давыдов, Карл Попер, Н. Нұрахметов сияқты авторлардың тәрбие технологиялары қолданылады.
Қазақстан Республикасының білім беру ұйымдарында тиімді қолданылып жүрген тәрбие технологиялары:
-
Модульдік (М.М. Жанпейісова).
-
Дамыту ( Л.В.Занков, Д.Б.Эльконин, В.В.Давыдов).
-
Дебат (Карл Попер).
-
Төрт деңгейлі саралап жіктеу (Ж. Қараев).
-
Оқытудың ұжымдық жолы (Н. Нұрахметов, В.К.Дьяченко).
-
Оқытудың сигналдық әдісі. Тірек конспектілері (В.Ф. Шаталов).
-
«Табыс жағдайын» ұйымдастыру технологиясы ( Н.Е. Щуркова).
-
Адамгершілік-тұлғалық амалға негізделген жүйе (Ш.А. Амонашвили).
-
Ұжымдық оқыту тәсілі (В.К.Дьяченко).
-
Ұжымдық шығармашылық іс-әрекет әдістемесі (И.П.Иванов).
-
«Дамыту ортасы» бастауыш білім беру үлгісі (И.И.Ильясов).
-
Іс-әрекетті-коммуникативті негізде құрылған жүйе (Л.Ф.Климанова).
-
Тәрбие технологиялары (Н.Е.Щуркова).
-
Вальдорф педагогикасы (Р.Штайнер).
-
Ойын технологиясы (Л.В. Занков, Д.Б. Эльконин, В.В.Давыдов).
Қазіргі педагогикалық технологияларды қолдану тәрбие үрдісінің қызметтерін тиімді жүзеге асыруға ықпал жасайды.
ТӘРБИЕ ҮДЕРІСІНІҢ ҚЫЗМЕТТЕРІ:
-
Талдаушылық
-
Диагностикалық
-
Болжамдық
-
Нәтижелік
-
Рефлексивті
-
Түзетушілік
-
Дамытушылық
-
Қалыптастырушылық
Тәрбие жетістіктері, тәрбие үдерісінің нәтижелілігі көбіне қолданылатын тәрбие әдістері мен тәсілдеріне байланысты болады, олардың ішіндегі ең тиімділері мыналар:
Танымды қалыптастыру әдістері
Сендіру
Әңгімелесу
Түсіндіру
Дәрістер
Баяндама
Этикалық әңгіме
Иландыру
Нұсқау беру
Пікірталас
Үлгі көрсету
Іс-әрекетті ұйымдастыру және мінез-құлық тәжірибесін қалыптастыру әдістері
Жаттығулар
Педагогикалық талап
Қоғамдық талап
Тапсырма беру
Тәрбиелеу жағдайлары
Ынталандыру әдістері
Ынта
Жарыс
Мадақтау
Жазалау
Бұл кезде:
-
тәрбие үрдісінің мазмұны мен ұйымдастыру түрлерінің өзара байланысы
-
тәрбие үрдісіне қатысушылар іс-әрекетінің бірлігі
-
тәрбие үрдісін ұйымдастырудың оқушылардың жас және жеке ерекшеліктеріне тәуелділігінде
-
тәрбиелеу мен оқыту үдерістерінің өзара байланысы
-
тұлғалық және қоғамдық мүдделердің үйлесімділігі
-
тәрбие үдерісі мазмұнының келісілгендігі қамтамасыз етіледі.
ТӘРБИЕ ҮДЕРІСІНІҢ МОНИТОРИНГІСІ
Тәрбие үдерісінің мониторингісі Қазақстан Республикасының азаматын тәрбиелеу моделіне сәйкес, оның күтілетін нәтижесіне немесе алғашқы болжамдар мен зерттеулерге, бағалауға, болжам жасауға, жағымды үдерістердің дамуына және жағымсыз үдерістердің алдын алуға сәйкес болуын анықтау мақсатында жүзеге асырылады.
ТӘРБИЕ МОНИТОРИНГІСІНІҢ ҚҰРЫЛЫМЫ
-
тәрбие үдерісін бақылау бойынша тәрбие жағдайын зерттеу;
-
тәрбие үдерісінің жағдайын бағалау;
-
тәрбие үдерісінің дамуын болжау;
-
жағымды үдерісті дамыту және анықталған келеңсіз әрекеттердің алдын алу бойынша шаралар жасау.
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ АЗАМАТЫН ТӘРБИЕЛЕУ МОНИТОРИНГІСІ ТЕХНОЛОГИЯСЫНЫҢ ҚҰРАУЫШТАРЫ
КЕЗЕҢ
|
ҚАДАМДАР
|
I. Құқықтық-нұсқаушы
| -
Педагогикалық мәселелерді анықтау
-
Шешімді дайындау
-
Мақсат пен міндеттерді белгілеу
-
Объектіні анықтау
-
Мониторингі субъектілерін және олардың дайындықтарын анықтау
-
Өлшемдер мен көрсеткіштер құрылымын жасау
-
Мониторинг аспаптарын таңдау
-
Қолданбалы бағдарламалардың пакеттерін әзірлеу
|
II. Негізгі-диагностикалық
| -
Ақпаратты іріктеп алу
-
Нәтижелерді сандық және сапалық жағынан өңдеу
-
Педагогикалық сараптау
-
Мәселелерді анықтау
-
Мәселелерді себептерді түсіндіру арқылы іріктеу
-
Басқару шешімдерін қабылдау
|
III. Жоспарлы-болжау
| -
Негізгі мақсатты болжау
-
Педагогикалық шаралардың жоспарын әзірлеу
-
Тәрбие үдерісінің қатысушылары іс-әрекетінің құқықтық-зерттеу үлгісін құру
|
IV. Мазмұнды-технологиялық
| -
Педагогикалық және ұйымдастырушылық жұмысты жүргізу
|
V. Қорытынды-аналитикалық
|
1. Қорытынды жасау
2. Атқарылған жұмысты сараптау
|
VI.Ұйымдастырушылық-басқару
| -
Педагогикалық іс-әрекет жүйесін жоспарлау
-
Тәрбие үдерісін жетілдіру бойынша басқару шешімдерін қабылдау
|
Жалпы адамзаттық құндылықтарға негізделген ұстанымы бар, өз Отанын сүйетін, өз жерінің, елінің патриоты болып табылатын ұстаз ғана ақыл-ойы озық, ұлттық рухы күшті жастарды тәрбиелей алады.
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ПЕДАГОГЫНЫҢ ҮЛГІСІ
-
өз халқы, оның дәстүрлері мен мәдениетін мақтаныш тұтатын Қазақстан Республикасының елжанды азаматы;
-
жалпыадамзаттық негіздер мен құндылықтарды құрайтын саналы көзқарастар мен қағидаларды ұстанады;
-
қазіргі білім саласындағы, педагогикадағы, әдістемедегі, философиядағы мақсаттық бағдардың мәнін түсінеді;
-
Қазақстан Республикасы азаматын тәрбиелеудің үлгісіне сәйкес этнопедагогика, этнопсихология, этномәдениет негізінде тәрбие үрдісін ұйымдастырады;
-
әртүрлі технологияларды, оқушыларды оқыту мен тәрбиелеудің әдістері мен тәсілдерін жақсы біледі;
-
білім берудің мақсаттары мен мазмұнына сәйкес оқушы тұлғасын дамытатын оқытудың және тәрбиелеудің тиімді әдістерін қолданады;
-
оқушылардың іс-әрекетін белсенді ету және өмірге әлеуметтік жағынан бейімдеу мақсатымен олардың қызығушылықтарын дамытуда тәрбие әдістерін қолданады;
-
тәрбие үдерісінде тәрбиелеудің белсенді түрлерін қолданудың жолдарын және мәнін біледі;
-
баланың психологиялық-физиологиялық, педагогикалық дамуының ерекшеліктерін біледі;
-
білім берудің мәдени-шығармашылық қызметін түсінеді, қандай да болмасын жағдайларда педагогикалық әдептің ережелерін сақтайды, баланың ар-намысына тимейді;
-
білімдарлығы мен ой-өрісі кең;
-
оқушыларды табысты іс-әрекетке бағыттайды, олардың шығармашылығы мен білімқұмарлығын дамытады және қолдау көрсетеді.
Введение
В целях реализации Концепции воспитания в системе непрерывного образования Республики Казахстан (утверждена приказом Министра образования и науки 16 ноября 2009 года №521) специалистами кафедры воспитания и социализации личности Республиканского института повышения квалификации руководящих и научно-педагогических кадров системы образования (РИПКСО) разработана модель воспитания гражданина Республики Казахстан на основе общечеловеческих и национальных ценностей.
Авторы исходят из идеи наличия единого воспитательного пространства казахстанского общества, что ставит общество перед необходимостью выработки общей модели воспитания гражданина Республики Казахстан. Согласно этой задаче данная модель содержит предельно общие подходы ко всем рассматриваемым в ней вопросам, к пониманию проблемы воспитания в целом и отдельным ее аспектам.
Модель представляет собой совокупность идей и положений, определяющих мировоззренческие основы, идеологию, цель, задачи, содержание, принципы, основные формы и методы воспитательной деятельности субъектов воспитания, мониторинг воспитательного процесса, а также обозначает модели гражданина-воспитанника и педагога-воспитателя РК.
Проект модели воспитания гражданина Республики Казахстан был представлен на обсуждение участникам Международной научно-практической конференции «Воспитание патриотизма и гражданственности: состояние, проблемы и пути решения» (29-30 сентября 2009 г.) и доработан в соответствии с замечаниями и рекомендациями ее участников.
МОДЕЛЬ ГРАЖДАНИНА РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН
- имеет национальное сознание казахстанского гражданина, патриота, борющегося за становление Казахстана, как великой державы, занимающей одно из ведущих мест в мировом сообществе;
- обладает высокой социальной активностью, целеустремленностью и предприимчивостью, стремлением к поиску нового и способностью находить оптимальные решения жизненных проблем в нестандартных ситуациях;
- законопослушный, социально ответственный, обладает развитым чувством внутренней свободы и собственного достоинства, способен к объективной самооценке и конкуренции с другими;
- имеет потребность в жизненных достижениях и успехе, способности к самостоятельному принятию решений, постоянному саморазвитию своего интеллекта и профессиональных качеств;
- умеет ориентироваться в экономической, социально-политической обстановке, сохраняя свою мировоззренческую позицию, гуманистические идеалы и ценности;
- быстро адаптируется к изменяющимся условиям жизни;
- имеет в разумной мере индивидуалистические установки, ориентацию на себя, свои интересы и потребности, владеет навыками самопознания и самовоспитания;
- обладает рациональным, альтернативным мышлением и прагматическим отношением к жизни, толерантностью;
- умеет противостоять различным формам экстремизма и радикализма.
ЦЕЛЬ ВОСПИТАНИЯ ГРАЖДАНИНА РК
Формирование ответственного и социально активного гражданина Республики Казахстан с чувством высокого казахстанского патриотизма, гражданственности, толерантности, разносторонней и гармонично развитой, духовно-нравственной, физически здоровой личности.
Общая цель воспитания достигается посредством решения конкретных задач.
ОСНОВНЫЕ ЗАДАЧИ ВОСПИТАНИЯ ГРАЖДАНИНА РК:
- ориентация личности на гуманистические установки и смысложизненные ценности в новых социально-политических и экономических условиях казахстанского общества, определение своего места и целей жизнедеятельности, формирование гуманистически направленных высших потребностей;
- формирование национального самосознания, гражданственности, казахстанского патриотизма, уважения к законности и правопорядку, внутренней свободы и чувства собственного достоинства;
- воспитание потребности молодежи к освоению ценностей общечеловеческой и национальной культуры, формированию эстетических ценностей и вкуса, стремления к созданию и приумножению ценностей духовной культуры, участию в культурной жизни казахстанского общества;
- приобщение молодежи к общечеловеческим нормам морали, национальным традициям, кодексам профессиональной чести и моральным ценностям соответствующих социальных слоев и групп, воспитание адекватной самооценки результатов своей деятельности;
- выявление и развитие задатков, формирование на их основе общих и специфических способностей, индивидуальности личности, возвышение ее творческого потенциала и способности к саморазвитию;
- создание культурной среды развития личности ребенка и оказание ему помощи в нахождении своего места в ней, включение детей в процессы организации среды своей жизнедеятельности и овладения способами культурной самореализации в ней;
- воспитание потребности к труду как первой жизненной необходимости, высшей жизненной ценности и главному способу достижения жизненного успеха, целеустремленности и предприимчивости, конкурентоспособности во всех сферах жизнедеятельности;
- воспитание потребности к физической культуре и здоровому образу жизни, стремления к созданию семьи, продолжению рода, материальному обеспечению и воспитанию нового поколения в духе гуманизма и демократии.
ВОСПИТАТЕЛЬНОЕ ПРОСТРАНСТВО
Воспитание начинается с создания для растущего человека воспитывающего пространства, целенаправленно позитивно влияющего на процесс развития личности.
Воспитательное пространство включает в себя такие основные составляющие, как социальная среда, культурная среда, природная среда, информационная среда и мир чувств ребенка.
Задача родителей, воспитателей, педагогов, общественности гуманизировать воспитательное пространство, сделать его комфортным для ребенка, благоприятствующим его развитию.
СОЦИАЛЬНАЯ СРЕДА, ВКЛЮЧАЯ СЕМЬЮ
Социальная среда как фактор экономического, политического, социального, культурного развития общества в целом и отдельных его социальных групп: семьи, коллектива, неформальных объединений (политических, культурно-досуговых, социальных и т.д.) создает позитивное пространство для развития ребенка.
Семья
Ведущую роль в воспитании, образовании детей, подготовке их к полноценной жизни в обществе и государстве играет семья.
Семья – основанная на браке или на кровном родстве малая группа, члены которой связаны общностью быта, взаимной моральной ответственностью и взаимопомощью.
Она имеет ряд функций: репродуктивную, экономическую, досуговую и пр. Одна из главных функций семьи воспитательная. Семья имеет приоритет как основной источник социализации и обладает огромными возможностями в формировании личности, особенно в первые пять лет жизни ребенка, сензитивный период, когда формируются психические процессы, эмоции, характер. Поэтому так велика ответственность семьи за воспитание. На социализирующую функцию семьи оказывает влияние ряд факторов: социальное и материальное положение, род занятий и образование родителей, эмоционально-нравственная атмосфера в семье, в том числе мировоззрение, ценности.
Семья традиционно является главным институтом воспитания. То, что ребенок в детские годы приобретает в семье, он сохраняет в течение всей последующей жизни. Важность семьи как института воспитания обусловлена тем, что в ней ребенок находится в течение значительной части своей жизни, и по длительности своего воздействия на личность ни один из институтов общества не может сравниться с семьей. Сила семейного воспитания в его глубокой эмоциональности, кроме того отношения с любимыми и любящими родителями отличаются предельной доверительностью.
Особенностью семейного воспитания является то, что семья представляет собой разновозрастную социальную группу: в ней есть представители двух, трех, а иногда и четырех поколений. А это значит – различные ценностные ориентации, различные критерии оценок жизненных явлений, различные идеалы, точки зрения, убеждения. Своеобразные жизненные позиции воспитателей и воспитуемых в семье: сидят за одним дастарханом, вместе отдыхают, ведут домашнее хозяйство, создают определенные семейные традиции, вступают в самые различные по характеру взаимоотношения.
Характерной особенностью Казахстана является значительное количество многопоколенных и многодетных семей, где ребенка окружает разновозрастная группа людей, в котором каждому члену семьи отведена определенная социальная роль и это благотворно влияет на развитие ребенка.
В семье ребенок включается во все жизненно важные виды деятельности – интеллектуально-познавательную, трудовую, общественную, ценностно-ориентировочную, художественно-творческую, игровую, свободного общения.
Чувство любви сопровождает ребенка в семье, начиная с внутриутробного его существования до взрослости. Это чувство благотворно влияет на развитие и воспитание ребенка: дает ему непреходящее ощущение счастья, надежности существования, защищенности от внешних невзгод, а в лице родителей – авторитетных советчиков, помощников, защитников, старших друзей.
Коллектив
Коллектив – социальная общность людей, объединенная на основе общественно значимых целей, общих ценностных ориентаций, совместной деятельности и общения.
Формирование личности человека-коллективиста требует организации системы многопланового детского коллектива, системы. При этом важно направленное включение каждого ребенка в развернутую социально одобряемую деятельность в системе именно такого специально заданного многопланового коллектива по решению общих социально значимых задач.
Воспитание ребенка в коллективе, основу которого составляет система просоциальной деятельности – это не один из ряда важных воспитательных принципов, а особый, качественно своеобразный подход к формированию растущего человека как личности.
В общении с людьми растущий человек приобретает научные и житейские знания, осваивает навыки и умения в разнообразных видах деятельности, учится понимать окружающих людей и строить нормальные с ними отношения, вырабатывает критерии оценки жизненных явлений.
Ученический коллектив имеет относительно самостоятельную систему целей, деятельности, отношений. Задача педагогов - строить эту жизнь вместе с ними, предоставляя им все больше самостоятельности, расширяя сферу ученического самоуправления, которая вначале будет довольно узкой и заключается в систематической и последовательной подготовке детей к участию в самоуправлении.
Коллективы являются весьма мощным фактором социальной адаптации, а очень часто и социальной реабилитации детей. Именно детские организованные сообщества способны весьма эффективно формировать ответственность детей в условиях свободы выбора и принятия решения по своему участию в жизни государства и общества на общее благо, улучшение окружающей действительности с учётом не только ближней, но и дальней перспективы.
Неформальные объединения
Наряду с официальными структурами существуют неформальные объединения. Неформальные группы детей возникают обычно не в классе, не в деловых отношениях, а наряду с ними и вне школы. Они играют важную роль в жизни детей и подростков, удовлетворяют их информационные, эмоциональные и социальные потребности: дают возможность узнать то, что не говорят взрослые, обеспечивают психологический комфорт, учат выполнению социальных ролей. Замечено, что чем меньше школьник вовлечен в официальные структуры, тем больше он стремится в неформальные объединения, что говорит о потребности в развивающих контактах, признании ценности своей личности. Неформальные группы характеризуются по разным признакам: возрасту, социальной принадлежности, форме организации, по направленности. Согласно последней, группы бывают просоциальными (социально одобряемое направление, например, экология, охрана памятников), асоциальными (в стороне от общественных проблем), антисоциальными (криминальные, агрессивно-националистические). Представителей всех течений отличают особенности одежды, нормы, правила поведения, род занятий, ритуалы. Обычно учащиеся, увлекшиеся своей группой, выпадают из сферы влияния школы и родителей, их социализация и воспитание становятся проблематичными. Родители чаще нетерпимо, агрессивно относятся к детям, чрезмерно ушедшим в свои группы, что затрудняет их контакт с ребенком и правильное его формирование. Учителя имеют привычку быть школоцентричными: видят и оценивают школьника только по его поведению в школе. Учителю следует знать микроокружение ребенка и, если оно мешает правильному формированию, по возможности нейтрализовать его. Вместе с тем надо помнить, что общение и деятельность учеников вне школы - неизбежный и важный фактор в их развитии.
Достарыңызбен бөлісу: |