Мұсаева әлия алтай-қызы көркем жобалау жүйесіндегі костюмнің пішін құру принциптерін зерттеу
Оюдың қисық сызықты симметрия негізінде түрленуі
жүктеу/скачать 3.2 Mb.
|
| Оюдың қисық сызықты симметрия негізінде түрленуі. Қисық сызықты симетрия биологиялық пішіндерге тән болады. Ол тік сызықтардығы қисық сызықтарға айналып, белгілі деформацияға ұшырауы нәтижесінде болады. Негізгі өзгерту операциялары:
берілген симметриялық пішіннің деформациялануы нәтижесінде қисық сызықты оське және жазықтыққа айналуы. деформация жасау нүктесінде пішіннің симметриясының өзгеруі нәтижесінде пішін салмағы сақталып қалады, бірақ икемділігі өзгерістерге ұшрайды. Сыну – берілген симметриялық пішіннің деформациялануы осьтері мен жазықтықтарының сынуына алып келеді. Ось қозғалысына қарай сыну бірнеше болуы мүмкін. Бұрау – симметриялық пішіннің оң немесе сол жаққа қарай деформациялануы. Оның нәтижесінде пішін жаңа кеңістікті орентацияға және соған сәйкес пластикаға ие болады. Бұрау деңгейі оған жұмсалатын күшке байланысты болады. Бұл симметрияның жалпы ғылыми теориясының ұғымдары костюм пішінін топтастыруда кеңінен қолданылады. Сурет 9. Қисық сызықты симметрияның түрленуі. Жеңіл өнеркәсіпте әр түрлі тәсілдердің интеграциялануын жүйелік жобалау қағидасы ғана жүзеге асыра алады. Бұл жол суретші-үлгілеушінің шығармашылық энергиясынын мақсатты пайдалануына мүмкіндік береді. Автоматтандырылған жүйені қолдану жобалау үдерісінің барлық буындарында жақсы нәтижелерге жетудің кепілі болып табылады. Бұл жол суретші-үлгілеушінің, құрылысшының, технологтың және т.б. іс-тажірибелердің тиімді пайдаланатын математикалық үлгілердің қарқынды тәсілдерін жасауға мүмкіндіктер береді. Ою-өрнектің негізгі заңдылығы болып, оның бір ырғақта қайталанып өрнек құрып, эстетикалық әсерді туындатады. Өрнектік композицияда оюдың эелементтерінің бірдей арақашықтықта қайталануын раппорттық деп аталады. Өрнекті ұйымдастыруда бірден-бір тәсіл ретінде симметрия қолданылады, ою-өрнек құрылымында оған ерекше үлес берілген. Симметрия арқасында алуан түрлі шығарылатын өрнектерді бір негізгі топқа бөліп қарастыра аламыз. Қазіргі таңда киімді жасау индустриясында безендіру классиқалық өрнектермен ешкімді де таң қалдырмайды. Ұлттық өрнектер болса, тек салтанатты, не болмаса арнайы костюмдерде ғана қолданады. Ал күнделікті немесе кеңселік костюмдерде еуропалық немесе шығыс өрнектері сән тенденциасында беделді орын алды. Сол костюмдерге жаңа дем беру үшін, біз стилизацияланған ұлттық өрнектерді сәндік-құрылыстық сызық ретінде қолдануды ұсынамыз. Мұндай қадам ұлттық патриоттық сезімін оятуға ат салысады. Өткені кеңселік қызметкерлік шет елдік әріптестерімен халық-аралық форумдарда кездескенде өздерінің қазақстандық екенін көрсете алады. Мысалы, шығыс елдерінде классиқалық костюмдерге өздерінің ұлттық элементтерін қосуға тырысады, ол өзінше сол жердің белгі таңбасы болып қабылданады. Жоғарыда айтылған ұсыныстарды жүзеге асыру үшін, күнделікті және кеңселік костюмдердің безендіруін қарастыру үшін, безендіру тәсілдерінің классикалық орналасуын топтастырып талдаданды. Берілген жұмыста оюдың классикалық симметрия негізінде құрылып, оның өрнектік мәтінінің түрленуін қарастыру барысында жазықтық симметриясы алында, ол елестету жазықтығы негізінде денені екі теңдей етіп, жазықтық бетінде дене трансляциясы құралды. Сызық бойымен жүргізілетін дене алмасуының осьін, трансляция осьі немесе алмасу осьі деп атайды. Аталған ось бойымен дененің ең аз алмасып, оның денелер аралық бірігуін трансляция кезеңі, ал мата мен тоқыма маталарындағы өрнектердің орналасуын – раппорт деп атайды. Мұнда шағылысқан дене өз бетінше жаңа пішін бола тұра, өзінің негізгі оюдан шағылысып бірегейлікті құралуын автоматты түрде жасаймыз (сур.10). Сурет 10. Ұлттық өрнектің симметриялық түрленуін компьютерлік бағдарлама негізінде жасау. Берілген топтастыруда өрнектің костюм бетінде орналасу келесі тәртіппен орналасқан, шеңбер ішінде қолданатын өрнек берілген, екінші шеңберде үлгілерді шартты түрде араб санымен белгіледік, ал үінші шеңберде екінші шеңбер үлгілерінен құралған өрнек орналасуы көрсетілген. Мысалы, (сур.11) 3 үлгі мен 4 үлгі бірігуінен – 34 шартты белгімен үлгінің түрі пайда болады. Мұнда сәндік безендіру сызықтарының топтастырылуымен қатар олардың классикалық орналасу заңдылықтары анықталды. Сурет 11. Құрама үлгінің автоматты түрде жасалуы. Пішін құрудың түрлерінің бірі ішкі мүшелеу сызықтарының негізінде құрылуы. Ол құрылыстық, сәнді құрылыстық, сәнді болып үшке бөлінеді. активті үйкеліс аймағы – тізе аймағы, бұйым етегінің аймағы, өңір жиегі, ұзын жең ұшы; аз үйкеліс аймағы – кеуде сызығы, жаға, қысқа жең ұшы; орташа үйкеліс аймағы – бел сызығы, бөксе сызығы; Үлгі 1, 2, 4, 6. – мұнда өрнек ең қарапайым түрінде жасалынған, ол өрнектің классикалық орналасу жері жең ұшында, мойын ойындысында, кеуде шеңберінде, кеудешенің жоғарғы жақ иініш сызығында орындалған. Бірақ бұл шешімнің ұтымды жағына келетін болсақ, өрнек костюмнің ең аз үйкеліс аймағында орналасқан (сур.12). Үлгі 12, 61 – екі үлгіден алынған құрама орындалған өрнек сәнді утилитарлы талап пен қатар киімнің жоғарғы бөлігінің ішкі мүшелену сызығының қанықтылығын арттырып, төменгі бөлікке қараған үйлесімді салмақ қосып тұр. Үлгі 3, 23, 34 – өрнек алдыңғы бойдың орта сызығында, мойын ойындысы мен орта сызығында, кеуде шеңбері мен орта сызығында сәнді утилитарлы түрде орындалған. Бұл шешімде өрнек кішкене болса да, активті үйкеліс аймағына түсті, бірақ өрнек бұйымның алдыңғы бойында ғана орналасқанынан, оның үйкеліс мөлшері аз деңгейде болады. Үлгі 5, 45, 56 – бұйымның етек сызығында, кеуде мен етек сызықтарында, кеудешенің жоғарғы жақ иініш пен етек сызықтарында орналасқан. Бұл өрнектер үйкелістің активті аймағында орналасқан. Сондықтан да бұл шешімнің оңтайлы жолы ретінде, бұйымның тізе аумағынан сәл жоғары болуы талаптанады. Костюмде симметрия мен асимметриялық өрнектердің орналасуы киімнің мақсаты мен талабына байланысты қолданыс табады. Сәндік сызықтар сәндік-құрылыстық сызықтарға қарағанда орналасу жерімен алуан түрлі болып келеді. Сәндік симметрия және ассиметриялы сызықтарда бекіту, ұстап тұру талаптары болмағандықтан, олар тек эстетикалық талаптарды орындайды. Қазіргі тәжірибеде, симметрия топтарының құрылысы заңдылықтары костюмді жобалауда жаңа пішіндер конструкциялар жасауда кеңінен қолданылады. Ою-өрнек теориясында симметрияның кристаллографиялық топтары толық зерттелген. Теорияның бұл жағдайында костюм пішінінің оң мен сол жақтарын өзгеріссіз қатып қалған қағида ретінде қарастырмайды, элементтердің белгілі кеңістік бағытындағы қозғалысын көрсететін, белгілі қозғалыс заңдарының қасиеті ретінде қарастырылады. Осындай қозғалыстар нәтижесінде пішін элементтері теңдік, ұқсастық қатынастарын сақтаумен қатар, өзгерістерге де ұшырайды. Автоматтық жобалаудың артықшылығы болып бір бөлік немесе өрнек негізінен алуан түрлі суреттердің жасалып шығарылуында. Мұндай жұмыс суретшінің дәстүрлі арқылы жұмыс істерінен жаңа инновациялық әдісті қолдануы шығармашылық ойының іске асыруына мүмкіндік береді. Бірақ костюм суретін жобалау үрдісі біріншіден шығармашылық жұмыс болып қала бермек, өйткені бұл жұмысқа суретшінің қиялы, сезімі, жиналған тәжірибесі автоматтық жүйеге ендіріле алмайды, ол тек нәтижелі өрнекті өңдеуде адам-машина, қауым-қатынасының арасында шешуші рольді атқарады. Костюмді жобалаудың бірінші сатысы суретші-үлгілеуші үлесіне тиеді. Онда алуан түрлі киім пішіндері мен оны безендіру тәсілдері қолданады. Барлық тәсілдерді бір жүйеге салып топтастыру, үлгілеушінің жұмысын жеңілдетіп, жаңа костюмнің пішін құру үлгілеріне қол жеткізеді. Инновациялық технологиялар көмегімен пішін құру тәсілдерінің түрлері еселене түседі. Ал өз тарапынан киім ассортиментінің ұлғаюына өз септігін тигізеді. Бұйымның арналуына байланысты өрнектің жеке мінездемесі және оның эстетикалық функциясы өзгереді. Ал осының негізінде костюмнің пішін құру үрдісі өзгеріп, киімнің ассортименттік түрленуі және оның көркемдік қанықтығы арттыруға мүмкіндік береді. Ұлттық өрнек нұсқасынының түрленуін Corel Drow, Paint компьтерлік жүйе негізінде жүзеге асырылды. Сурет 12. Костюмнің симметриялы сәндік-құрылыстық ішкі мүшелену сызықтарының автоматты түрде орналастыру. Жеңіл өнеркәсіпте әр түрлі тәсілдердің интеграциялануын жүйелік жобалау қағидасы ғана жүзеге асыра алады. Автоматтандырылған жүйені қолдану жобалау үдерісінің барлық буындарында жақсы нәтижелерге жетудің кепілі болып табылады. Сонымен, сәндік-құрылыстық симметриялы және асимметриялы құралуы, қазіргі заманғы тәжірибеде тек пішіннің сырт бейнесін ұйымдастыратын құрал ретінде ғана емес, онымен қатар, пішіннің жеке құбылыстың, тіптен үдерістің морфологиялық құрылымын анықтайтын тәсіл немесе қағида ретінде де қарастырылады. жүктеу/скачать 3.2 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|