Н. Б. Жиен баева Ақажанова А. Т
жүктеу/скачать 4.34 Mb. Pdf көрінісі
|
| Ғы лы ми (теория лық) құ қық тық са на кә дім гі са лыс тыр ған да,
әл де қай да ау қым ды әрі те рең құ қық тық жал пы лау, әлеу мет тік-құ- қық тық шын дық ты ар найы зерт теу заң ды лық та ры ту ра лы бі лім не гі зін де қа лып та са ды. Ғы лы ми құ қық тық са на ға на құ қық тық шы ғар ма шы лық тың ті ке лей де рек кө зі бо лып, заң тә жі ри бе сі нің ке- мел де не түс уіне қыз мет ете ді. Се бе бі теория дан күш ті еш те ңе жоқ. Кә сі би құ қық тық са на – бұл заң гер лер дің құ қық тық са на сы. Оның маз мұ нын бі лік ті лік пен жа сал ған ғы лы ми не гіз де гі пі кір- пайым дар мен қо са құ қық ты қол да на бі лу қа бі ле ті құ рай ды. Кә сі- би құ қық тық са на мә се ле сі ар найы зерт теу ді қа жет ете ді. Заң гер- дің құ қық тық са на сын да бей не леу пә ні не бай ла ныс ты құ қық тық қа ты нас тар дың түр лі са ла ла ры на сәй кес ая лар пай да бо ла ды. Қо ғам дам уын ың қа зір гі ке зе ңі са на-се зім мен оның құ қық- тық са на сын ды са ла сы рө лі нің ар та тү суімен ерек ше ле не ді. Бұл бар ша аза мат тар ға қа тыс ты. Де ген мен, ең ал ды мен, лауа зым ды тұл ға лар ға, әсі ре се құ қық қор ғау ор ган да ры ның қыз мет кер ле рі не тән қа сиет бо луы тиіс. Заң психологиясы 32 Заң гер лер дің құ қық тық са на сы ның мән-жайы мен өзін дік ерек ше лі гі құ қық тық идеоло гия мен пси хо ло гияны қам туы, осы кә сі би топ қа тән құ қық тық бі лім жүйесі, ұйға рым дар мен құн ды- лық тар бағ да ры ар қы лы си пат та ла ды. Заң гер дің құ қық тық са на сы на теория лық си пат тән. Яғ ни ол заң ұстаным да ры, нор ма ла ры мен са нат та рын, құ қық тық шын дық тың не гіз гі үдеріс те рі мен заң ды лық та рын бі лу ар қы лы кө рі не тін құ- қық тық бі лім жүйесі бо луы қа жет. Құ қық тық теория – құ қық тық са на ның өмір сүр уін ің тұ жы рым да ма лық пі ші ні, құ қық тық бей не- леу ны са нын мей лін ше те рең бе дер леу тә сі лі. Теория лық құ қық- тық са на ға идеоло гиялық дең гей сай ке ле ді: заң гер лер дәс түр бо- йын ша идеоло гиялық қауым өкіл де рі нің қа та ры на кі ре ді. Заң ды мүл тік сіз орын дайт ын түр лі әлеу мет тік-де мог ра фия- лық, жас тық, кә сі би жә не өз ге топ тар мен са ты лар ды, қыл мыс- кер лер мен кә сіп қой заң гер лер са на тын (про ку рор, ад во кат, сот, тер геуші, ІІО қыз мет ке рі, т.б.) соң ғы 15-17 жыл да өза ра са лыс ты- ра зерт теу ар қы лы заң гер лер дің құ қық тық са на сы ту ра лы көз қа- рас ты нақ ты лай түс ті. Заң гер үшін құ қық тық да йын дық та би ғи анық тау шы ма ғы на ға ие. Ол заң ға ба ғы ныш ты аза мат тар дан гө рі әл де қай да биік, ау- қым ды әрі те рең бо луы тиіс. Заң гер құ қық тық бі лім, ұстаным жә- не нор ма ның фор мал ды си па тын иге ріп, ең бас ты сы, олар ды қол- да на бі луі ке рек. Құ қық тық әде биет те гі құ қық тың жү зе ге асуы үде рі сі нің құ ры лы мы на на зар ауда ра тын бол сақ, одан тек заң гер- лер ға на бі лік ті лік пен орын дай ала тын ке зең дер ді кез дес ті ру ге бо ла ды. Олар: іс тің де рек тік жағ да йын анық тау; тиіс ті құ қық тық нор ма ны таң дау (та бу); құ қық тық нор ма ның ма ғы на сын (маз мұ- нын) ай қын дау – ұғы ну; заң нор ма сын не ме се заң ая сын да ғы ак- ті ні қол да ну, құ қық ты қол да ну ак ті ба сы лы мын шы ға ру жө нін де ше шім қа был дау. Кә сіп қой заң гер өзі нің құ қық қа жә не оны қол да ну тә жі ри бе сі- не де ген тұ рақ ты да дұ рыс қа ты на сы мен ерек ше ле не ді. Бұл оның құ қық тық нор ма мен (заң шы ға ру шы мен) жо ға ры дә ре же де гі ке- лі сім де болуын , оны қол да ну дың пай да сын, қа жет ті лі гін жә не әді лет ті лі гін мо йын да уын , заң ды сақ тау әде тін ай қын дайды. 2. Құқықтық психология 33 Құ қық тық ой-са на мен құ қық тық се зім нің ерек ше лік те рі, со ны мен бір ге кә сі би жі ті зер де ар қы лы да кө рі не ді. Ол құ- қық тық рет теу ді же тіл ді ре тү су құ қық ты қол да ну үде рі сін де туын дайтын қай шы лық тар ды жою не бейтарап тан ды ру бо йын- ша ұсы ныс тар дың де рек кө зі бо лып та бы ла ды. Қар қын ды лық, ай қын ды лық, құ қық тық бі лім нің, құ қық тық ұйға рым дар мен құн ды лық бағ да ры ның ай қын ды ғы, са йып кел ген де, са па лық сипат та ма кә сі би құ қық тық са на ның заң ға ба ғы ныш ты аза мат- тар мен қыл мыс кер лер ге тән құ қық тық са на дан айыр ма шы лы- ғын аша тү се ді. жүктеу/скачать 4.34 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|