Н. Б. Жиен баева Ақажанова А. Т
Тұжырымдаманыңмақсаты
жүктеу/скачать 4.34 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Проблеманыңқазіргіжай-күйінталдау
| Тұжырымдаманыңмақсаты
Тұ жы рым да ма ның мақ са ты – Қа зақ стан Рес пуб ли ка сын да юве наль ды әді лет эле ме нт те рін ке зең-ке зең мен ен гі зу жә не да- мы ту бо лып та бы ла ды, бұл кә ме лет ке тол ма ған дар ға қа тыс ты сот тө ре лі гін оның бар лық ке зе ңін де ат қа ру дың тиім ді лі гі мен са па- сын арт ты ру ға мүм кін дік бе ре ді. Бұл Әді лет, Іш кі іс тер, Бі лім ми- ни стр лік те рін де, сот тар да, про ку ра ту ра лар да жә не ад во ка ту ра да кә ме лет ке тол ма ған дар мен жұ мыс іс теу жө нін де гі ма ман дан ды- рыл ған бө лім ше лер құ ру ды қам ти ды. Проблеманыңқазіргіжай-күйінталдау Қа зір гі уа қыт та Қа зақ стан да ба ла лар мен жа сөс пі рім дер құ- қық бұ зу шы лық та ры ның ал дын алу жө нін де гі қыз мет ке көз қа- рас тү бе гей лі өз гер ді: өс ке лең ұр пақ ты да мы ту үшін жағ дай жа- сал ды, ба ла лар дың құ қық та рын қор ғау, олар дың қа да ға лау сыз қалуын ың жә не құ қық бұ зу шы лық та ры ның ал дын алу жүйесі жұ мыс іс тей ді. Бі рақ оған қа ра мас тан, ба ла лар мен жа сөс пі рім- дер қыл мыс ты лы ғы ахуа лын тал дауды ал дын алу са ла сын да да, олар дың құ қық та ры мен заң ды мүд де ле рін қор ғау жө нін де де қо- сым ша ша ра лар қол да ну қа жет ті гін біл ді ре ді. Заң психологиясы 106 Ба ла лық шақ ая сын да ғы әлеу мет тік сая сат тың не ғұр лым өзек- ті де та лап еті ле тін ба ғыт та ры ның бі рі Қа зақ стан да юве наль ды әді лет жүйе сін қа лып тас ты ру жә не да мы ту бо лып та бы ла ды. Әлеу мет тік жә не пси хо ло гия лық зерт теу лер, заң ға қай шы әре- кет жа саушы кә ме лет ке тол ма ған дар дың көп ші лі гі то лық емес, аз қам тыл ған, көп ба ла лы, кө бі не се қо ғам ға қар сы от ба сы ла ры нан шы ға ты нын көр се те ді. 2007 жыл ішін де рес пуб ли ка бо йын ша кә ме лет ке тол ма ған дар- ға қа тыс ты 6274 қыл мыс, ал 2006 жы лы 6488 қыл мыс тір кел ген. Қа зір гі уа қыт та Қа зақ стан Рес пуб ли ка сын да кә ме лет жа сы на тол ма ған дар ға қа тыс ты жа за лар ды ат қа ру ісі мен 213 қыл мыс тық- ат қа ру инс пек циясы, 4 тәр бие ко ло ниясы, сон дай-ақ ЛА-155/4 жал- пы ре жим де гі тү зеу ме ке ме сі, кә ме лет жа сы на тол ма ған қыз дар ды оқ шаулау ға ар нал ған Ал ма ты аума ғын да ғы ме ке ме айна лы са ды. Пе ни тен циар лық ме ке ме лер дің олар ды тү зе ме ге ні бы лай тұр- сын, тіп ті, өмір, от ба сы лық тәр биеде қа лып тас қан те ріс мі нез- құлық ты одан әрі ушық ты ра тү се ді. Пси хо ло гия лық зерт теу лер, ре жим дік ме ке ме жағ да йын да бір жа рым жыл бол ған нан ке йін тұл ға ның құ ры лы мын да, ере сек адам ның пси хи ка сын да тү зеуге кел мейт ін өз ге ріс тер дің орын ала ты нын көр се те ді, бұл оның ке- йін гі ақ та луы мен қо ғам ға қайта әлеу мет тен уін қиын да туы мүм- кін. Жа сөс пі рім нің то лық қа лып тас па ған пси хи ка сы ның жыл дам өз ге ріс тер ге ұшы райтынын, ал қал пы на кел ті ру үдерісі нің не ғұр- лым қиын да ты лып, көп ең бек те ну ді қа жет ете ті нін жо ра мал дау ға бо ла ды. Заң мен қай шы лық қа тү се тін кә ме лет ке тол ма ған ба ла кө мек ті, әсі ре се іс жүр гі зу үдерісін де ке шен ді сүйе мел деу ді әрі қол дау ды қа жет ете ді. Осы ған қа тыс ты заң на ма ның же тіл ді рі луі Қа зақ стан- да юве наль ды әді лет ті ен гі зу дің бас ты ба ғы ты бо лып та бы ла ды. Әлеу мет тік қыз мет тер дің рө лін елеу лі өз гер ту ді жә не олар дың ке ле сі жағ дай лар ға бел сен ді қа тыс уын бол жайт ын нор ма тив тік- құ қық тық ак ті лер ді қа был дау қа жет: 1) заң ға қай шы лық көр сет кен жа сөс пі рім нің әлеу мет тік ор- та сын зер де лейт ін, сон дай-ақ судьяға бас бос тан ды ғы нан айыру дың ба ла ма тү рін де гі мүм кін нұс қа лар ре тін де ұсы ну 5. Кәмелетке толмағандардың қылмысқа бару себептері 107 үшін әлеу мет тен ді ру ші ше шім дер спект рін әзір лейт ін әлеу- мет тік қыз мет кер ре тін де; 2) екі та рап ты та ту лас ты ру үдерісін ұйым дас ты ра тын жә не жү зе ге асы ра тын ме диатор-бі тіс ті ру ші ре тін де (қал пы на кел ті ру тә сі лі жә не айып та лу шы ның жә бір ле ну ші ге жа са- ған за лал дың ті гі сін жат қы зу мүм кін ді гі деп ата ла тын ды пай да ла на оты рып, заң мен көз дел ген рә сім дер ше гін де жо- ға ры да атал ған іс-әре кет тер ді жү зе ге асы ра тын заң дық тұр- ғы да бе кі тіл ген суб ъект ре тін де); 3) ма ман дан ды рыл ған оқы тып үйре ту ме ке ме ле рі нен не ме се бас бос тан ды ғы нан айыру орын да ры нан орал ған кә ме лет ке тол ма ған жас ты әлеу мет тен ді ру ге ық пал ете тін (әлеу мет тік, тұр мыс тық жә не жұ мыс пен қам ту ға) тұл ға ре тін де. Пи лот ты жо ба ны іс ке асы ру ке ле сі нә ти же лер бер ді: 1) қа мауға алу тү рін де гі бұл тарт пау ша ра сы қол да ныл ған кә- ме лет ке тол ма ған айып та лу шы лар дың са ны азай ды (485 кә- ме лет ке тол ма ған дар дың 68-і ға на қа мауға алын ды); 2) тәу лік бойы кә ме лет ке тол ма ған дар дың іс те рі бо йын ша ма- ман дан ды рыл ған ад во кат-қор ғаушы ның қыз мет көр се ту ле- рі ұсы ныл ды; 3) нақ ты ұс тал ған уа қыт тан бас тап әлеу мет тік пси хо лог қа тыс ты; 4) 345 кә ме лет ке тол ма ған ба ла ға қа тыс ты олар дың 131-іне қыл мыс тық қу да лау Қа зақ стан Рес пуб ли ка сы ның қол да ныс- та ғы заң на ма сы на сәй кес тер геу са ты сын да тоқ та тыл ды; 5) әр бір же ке ле ген қыл мыс тық іс тің мән-жай ла рын мұ қият қа раудың нә ти же сін де айып тауы же ңіл де тіл ген қыл мыс тық іс тер кө бей ді (кә ме лет ке тол ма ған дар дың 34-іне қа тыс ты қыл мыс тық қу да лау тоқ та тыл ды; кә ме лет ке тол ма ған дар- дың 14-іне қа тыс ты Қа зақ стан Рес пуб ли ка сы Қыл мыс- тық ко дек сі нің бап та ры не ғұр лым же ңіл де тіл ген қыл мыс қа қайта са ра лан ды); 6) 91 кә ме лет ке тол ма ған ба ла ның 61-іне қа тыс ты бас бос тан ды- ғы нан айыру ға бай ла ныс ты емес жа за түр ле рі қол да ныл ды. Осы лай ша, юве наль ды әді лет жүйе сін, оның ішін де әлеу мет- тік қыз мет ме ке ме ле рін да мы ту жо лы мен құ ру қо ғам ның тұ рақ- Заң психологиясы 108 ты лы ғын ны ғайтуға, кә ме лет ке тол ма ған дар ара сын да ғы шиеле ніс ті тө мен де ту ге жә не қо ғам да өтіп жат қан үдеріс тер ге бел сен ді әсер ету ге мүм кін дік бе ре ді. жүктеу/скачать 4.34 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|