Н. С. Ахтаева А. И. Абдигапбарова

401 
С. «Уайымдамаңыз, сіз ақшаңызды аласыз. Өз қарсылығыңызды 
жазбаша түрде менің атыма жіберіңіз».
Д. Шындықты орнатуды уәде етіп, дереу бригадирмен кеңесем, 
жазылғанның растығын білген соң, ЕҚК-ін қайта түзуді брига-
дирге тапсырам.
 
19. Сіз үлкен өндірістік мекеменің жаңа цехына басқа зауыт-
тан бастық болып жақында ауыстыңыз. Әлі көпшілік сізді тани 
бермейді. Түскі ас уақытына дейін екі сағат бар. Дәліз бойында 
сіздің цехыңыздағы үш жұмысшы әлдебір нәрсені талқылап тұр-
ғанын көресіз және олар сізге көңіл аудармайды. 20 минуттан 
соң қайтып келе жатып, сол көріністі тағы көресіз.
Сіз өзіңізді қалай ұстайсыз?
А. Тоқтап, оларға өзімнің жаңа бастық екенімді түсіндірем. 
Әңгіме ұзаққа созылғанын және жұмысты жалғастырылуын 
ескертемін.
В. Олардың топ бастығының кім екенін сұраймын. Оны өз 
кабинетіме шақырамын.
С. Алдымен әңгіме не туралы болып жатқанын білем, кейін 
өзімді таныстырып, содан соң цехтағы жұмыс орындарына 
баруларын өтінемін.
Д. Алдымен өзімді таныстырам, бригада жұмыс қалай жүк-
телгенін, тұрақты жұмыс істеуге не кедергі болып жатқанын 
анықтаймын. Бұл жұмысшыларды есепке алып қоямын.
Басқару шешімдері белгілі тізімі бойынша ерекшеленуі мүм-
кін. Олардың негізінде шешімнің классификациясының нұсқа-
ларын құрайды.
Солардың бірін келесі белгілер бойынша құрамыз:
– Аумақ дәрежесі және нысананың күрделілігі бойынша.
– Қабылданған шешімнің әрекет ету уақытының ұзақтығы 
бойынша. Бұл байланыста шешім ұзақ мерзімді, қысқа мерзімді 
және шұғыл болуы мүмкін. Қойылған мақсатының ерекшелігі 
басқармалық тактикалық және стратегиялық бағытын шарттай-
тынын айтуға болады.
– Шешімнің қоғам өміріндегі мағынасы, орны және рөлі 
бойынша. Бір шешімдер барлық қоғамның түпкілікті проблема-

402 
сына (мысалы, биліктің өзін-өзі басқару ұйымдарына берілуі), 
басқалары – аймақтардың өмірінің қандай да бір жеке жақтары-
на қатысты.
– Көлем және шешімнің бағыты бойынша, біреулері жалпы 
мақсатты қамтиды, басқалары көбірек нақты және жүйелендір-
ген болады.
Кез келген басқарушы шешімді орындау кезінде, қабылдау 
және орындауға жіберу кезінде жетекші есепке алатын кейбір 
маңызды талаптарға жауап беруі керек. Негізгілерін алып қа-
райық. Ең алдымен басқарушы шешім нақты бір нәрсеге бағыт-
талған және ғылыми негізделген болуы керек. Бұл байланыста 
ой қозғалысы терең жұмыстың шынайы жағдайымен үздіксіз 
байланыста болу өте маңызды, ол ақпарат моделінің бетпердесі 
болып табылады.
Алдында атап өткендей, басқару шешімінің белгісі болып 
оның толықтығы орын алады. Ол шешімнің қабылдануы қан-
шалықты кең жайылғанын, талданғанын және жағдайдың басты 
элементтері есепке алынғанын анықтайды. Таңдаудың толық 
болмауы жағдай барысында соның дамуына кенеттен жоспар-
ланбаған факторлар әсер етуі мүмкін. Дәл осы аралықта басқа-
руда ұсақ-түйектер болуы мүмкін емес деп айтуға болады. Бірақ 
мұндай шешім қабылдаудың тоқтамы екі бірдей фактор бір 
деңгейде есепке қабылданбағанымен, бекітіледі және талдаудың 
басқа сатыларына көңіл бөлмеуге болмайды.
Шешім қабылдауда маңызды талап оның жаңашылдығында 
болып табылады.
Еңбекті басқару мәдениеті билік субъектісіне қатысты талапты 
қалыптастырады. Ол шешім кімге жіберілетіні, мекен-жайлық 
және орындалу мерзімі, созылған және мерзімсіз шешімдер, көл-
денең қарым-қатынас жүйесіндегідей жалпы ұйғарымдар секілді 
жемісті өнім болуы күмәнді. Басқару қарым-қатынасындағы диа-
лог мәдениеті монологтық мәдениеттілігін теріске шығарады, ол 
бұл талаптардың орындалуы міндетті түрде деп санайды.
Шешім қабылдау өзіндік көп сатылы процесті көрсетеді. Бұл 
процестің негізгі сатыларын немесе қадамдарын белгілейік:

Шешімнің мақсатын қою.

Шешімнің белгілерін тағайындау.

403 

Белгілердің жіктелуі. 

Баламаны өңдеу.

Баламаны салыстыру.

Тәуекелді анықтау.

Тәуекелді бағалау.

Шешім қабылдау.
Олардың қысқаша сипаттамасына тоқтала кетейік. Сонымен 
бірінші қадам жағдай мен алдағы шешім арасындағы тығыз бай-
ланысымен анықталады. Ол қабылдануға тура келетін таңдау 
туралы сұрақ қояды және балама іздеуде бағдар береді. Соны-
мен қатар мақсат қоюдың өзі шешім қабылдау кезіндегі бірінші 
қадам секілді, ол іздеу аймағын анықтай отырып, шетте жатқан 
баламаларды өшіреді.
Шетел мамандарының пікірінше, шешімнің мақсаттарын қояр 
алдында, әрбір жетекші мына үш сұраққа жауап беруі керек деп 
есептейді:

жүктеу/скачать 1.92 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: