Н. С. Ахтаева А. И. Абдигапбарова
жүктеу/скачать 1.92 Mb. Pdf көрінісі
|
| тын шешімдер тиімдірек деген пікір де бар.
Соңғы уақытта сипатталған шешімдер сапасының ассим- метрия әсерінің қосжақты байқалысы бар: 1. Топ жетекшінің жеке шешімдері сапасын емес, өз мүше- лерінің жеке шешімдерінің сапасын өзгертуге көп мүмкіндік алады. 2. Топ жетекші топтың сәтсіз шешімдерінің орнын толтыру мүмкіндігіне қарағанда, жетекшінің сәтсіз шешімдерінің орнын толтыру үшін аз мүмкіндікке ие. Бұл топтың ықпалының жеке шешімдерге адамның топтағы жағдайына байланысты тәуелді- лік сипатын көрсетеді. Көрсетілген құбылыстардың барлығы кез келген топтық ше- шімдерде байқалады, ал иерархиялық ұйымдасқан топтарда кол- легиялық шешімдердің феноменологиясы күрделенеді және жаңа құбылыстармен толығады. Көшбасшылық құбылысына байла- нысты құбылыстар атап көрсетіледі. Көшбасшыға иллюзорлық гипертрофикалық сенім. Бұл жер- де жоғарыда сипатталған «ореол әсері» көрініс береді. Бұл құбылыстың өзінің «айналық» варианты бар – көшбасшы мен топ келіспеген кезде көшбасшыға сенбеу көзқарасы қалыпта- сады. 164 «Жалған келісім» құбылысы. Топтың кейбір мүшелерінің бі- ліксіздігі мен жеке көзқарасының әлсіздігі олардың осы бір өзін- дік көзқарасқа өтуін шарттандырады. Адам көпшілікпен немесе көшбасшымен келісетінін атап көрсетеді. Қарама-қайшы мінез- құлық бағдары – өз рөлін атап көрсетуге ұмтылуы, «ерекше- лену» – «бейнелік келіспеушілік» құбылысынан байқалады. Виртуалдық «шешуші» құбылыс – бұл субъектінің, топ бө- лігінің онша негізделмеген пікірі бойынша «байқалуы және проблеманы шешуге тиіс» құбылысы. Бұл – кері құбылыс, бірақ оның да оң жағы бар. «Шешушіні» күту таңдауға дайындықты ұзартады, сөйтіп топ мүмкін жағдайда таңдаудың таралу және негізделу шамасын арттырады. Бұл құбылысқа екі негізгі аспект бар «шешім саласындағы экспансия» құбылысы «айна» тәріздес қарама-қайшы. Мұндағы екі негізгі аспект: 1) топтың өз деңгейі- не кіретін мәселелерді шешудегі рөлі туралы иллюзиялық ұлғай- тылған түсінік; 2) жоғары тұрған инстанция шешімдерін топ шешімдерімен алмастыру, сөйтіп шешілетін мәселелер саласын кеңейту. Иерархиялық ұйымдастырылған топтарда ұйымның «әлеуетін тоқтату» құбылысы ең жалпылама болып табылады. Топтық ұйымдастыру механизмі ретіндегі иерархия оның басқарылуы мен құрылымын қамтамасыз етеді, бірақ бір мезгілде ол өз мүшелерінің креативтік қабілеттерінің байқалуын құрсаулайды. Бұл құбылыс кейде өзіне қарама-қайшы формасын қабылдайды – топ шешімдер процесінде мүшелері әлеуетінің байқалуын жеңілдете алады, бұл өз кезегінде оның әлеуетін «босатуға» алып келеді. Иерархия механизмі нәтижелі құбылыстардың байқалу сипа- тына да ықпал ете алады. Топтар «мүмкіндікті» (ықтималдық, белгісіз) шешімдерге қарағанда нақты қойылған, «жақсы анық- талған», детерменистік мәселелерді табыстырақ шешеді. Пари- теттік топтарда қарама-қайшы арақатынас болады. Иерархия- лық топтар үшін шешімдердің төменірек негізділігі мен үлкен стереотиптілігі тән. Иерархиялық топта жетекші топтың жетекшіге қатысты бі- ліксіздігіне қарағанда, шешімдердегі топ біліксіздігіне қатысты үлкен өтемдік мүмкіндіктерге ие. Бұл заңдылықты «білімділік өтемінің асимметриясы» ретінде белгілейді. 165 Н. Триплетт топтың жеке шешімдер мен іс-әрекеттің орын- далуына ықпалын жеңілдетуден көрінетін «әлеуметтік фасили- тация» құбылысын байқады. Соңынан бұл құбылыстың жеке өндірімділігінің төмендеуіне Рингельман әсеріне соқтыру мүм- кін екені белгілі болды. Фасилитациялық та, құрсаушы да ағым- дардың байқалу шамасы шешімдерді қабылдау процестерінің нақ өзінде өте жоғары. Басқару шешімдері процестерінде топтағы «топтық поля- жүктеу/скачать 1.92 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|