Научные работы
жүктеу/скачать 447.47 Kb. Pdf көрінісі
|
| Кey words:. intellectual, intellectuals, national intellectuals, the party leader, revo-
lutionary, elite, personality, activist, politician, leader of Alash, nationality, Nazi historiography, colonization, the Soviet government, Kazakhstan. 1. Кіріспе. Қазақ зиялыларының қоғамдық-саяси қызметінің тарихын зерттеуді олардың өздері бастап берген болатын. Бұл ретте Ә. Бөкейхановтың, М. Дулатовтың, М. Тынышпаевтың жә- не Е. Омаровтың өз замандастырының өмірі мен қызметіне байланысты түрлі басылымдарда жариаланған еңбектерін айтқан жөн. Қазақ зиялылары кім туралы жазбасын, уақыт рухына сай қайраткердің ұстанған айқындамасы мен атқарған еңбегін бірінші кезекке қойды. Кеңес үкіметі тұсында қазақ зиялыларының тарихын жасау ісі ресми саясатқа тікелей тәуелді болды, соған сай өзгеріп отырды. Мұндай саясаттың астары түсінікті болатын. Қазақ бұқарасының санасын өзіне қаратып алуды көздеген большевиктер, өзінің негізгі қарсыласы ұлттық тәуелсіздік тұғырнамасында тұрған қазақ демократиялық интеллигенциясын күрес аренасынан біржола ығыстыруды алдына мақсат етіп қойған еді. 1922 жылдан бастап жоғары билікте жүрген Алаш қайраткерлері ығыстырыла бастайды. Қазақтың демократиялық интеллигенциясының қоғамдық – саяси қызметін бағалау алғашқы кезде екіге жарылып, кейін жоғарыдан берілген нұсқаумен біржақты зиянды жағы- нан көрсететін еңбектер шыға бастады. 1937–1938 жылдардағы интеллигенцияға қарсы жүр- гізілген жаппай жазалау саясаты бұл мәселені 1980 жылдарға дейін жауып қойды. Қазақ зиялылары өмірі совет дәуірінде халқымыздың тарихында аракідік зерттелді. Көбіне ол революцияларға, шаруалар көтерілісіне, Қазан төңкерісінен кейінгі қайраткерлерге бағышталды. (Козыбаев М. Алиби Жангелдин – первый военный комиссар Степного края. Кустанай 1957, Жангелдин Т. Сакен Сейфуллин. Революционная и обшественно-государст- венная деятельность. А., 1965; Сулейменов Р. Темирбек Жургенов.А., 1968; Герои Социа- листического Труда-казахстанцы. А., 1969; Зиманов С.З. Ленин и советская национальная го- сударственность в Казахстане. Алма-Ата, 1970; Амангельды Иманов: статьи, документы, ма- териалы (сост. М.К. Козыбаев, П.М. Пахмурный). Под. ред. С.Б. Бейсенбаева. Алма-Ата, 1974;) Бейсембаев С., Кулбаев С. Турар Рыскулов.А., 1974; Сулейменов Б.С. Революционное |