«научное наследие заки ахметова и национальные ценности», в честь 95-летнего юбилея Заки Ахметова

234 
қондырғысымен танысып, серпімді және пластикалық деформациялау сынақтарын 
бақылау [5]. Созу диаграммасын компьютерде көріп, қисықтың қай бөлігі серпімді 
және қай бөлігі пластикалық деформацияға сай келетінін анықтаймыз. 
Деформацияны тек металдарды сынау арқылы зерттеумен шектелмейді, адамның 
мысалында деформацияның барлық түрлерін байқауға болады. Сығымдау 
деформациясы омыртқа бағанасында, төменгі аяқтарда, аяқтың бүтінінде кездеседі; 
созылу - жоғарғы аяқ-қолдар, бұлшықеттер, байламдар, сіңірлер; бұралу - басты 
айналдырған кезде мойын, айналу кезінде дене, қол; иілу - омыртқа, жамбас 
сүйектері, аяқ-қолдар. 
II.1.2 Қатты денелер тақырыбында әр түрлі болаттарды дәнекерлеп, бір-
бірімен қосу. Олардың құрылымын, фазалық құрамын, қаттылығын, беріктілігін 
бағалау. 
IІ.1.3 Катон-Қарағайда өсетін балқарағай жаңғақтарын зерттеу, олардан 
әртүрлі өнімді, бұйымдарды алуды қарастыру. 
IІ.1.4 Катон және Саржал қымыздарын салыстыру. Қымыздан құрғақ өнім алу 
технологиясын қарастыру
IІ.2 Физика әлемін ұлттық таным-талғам арқылы тану 
ІI.2.1 Киіз үй тақырыбында жоба жасау. Киіз үйдің конструкциясын сипаттау, 
қасиеттерін зерттеу. Киіздің физикалық қасиеттерін зерттеу. 
III Слайд, бейнероликтер арқылы практикалық мысалдарды көрсетіп, 
теориялық материалды бекіту 
7 СЫНЫПТА:
1.Сабақтың тақырыбы: "Механикалық қозғалыс. Механикалық қозғалыстың 
салыстырмалылығы".
Жаңа материалды түсіндіру кезінде біз бұл қиялдағы жағдай екенін алдын-
ала айтып, мысал келтіреміз. "Сіз Защита станциясының екінші жолында тұрған 
вагонда отырасыз, вокзал ғимараты бірінші жолда тұрған Алматыдағы поезды 
қоршайды. Сіз терезеден қарап, біреудің жүргенін көресіз, бірақ кім қозғалады сіз 
вокзал ғимаратын немесе үшінші жолда тұрған пойызды көргенде ғана білесіз". Бұл 
жағдай балалардың көпшілігіне таныс екендігі белгілі болды және олар бір кездері 
оған назар аударды, бірақ қандай да бір себептермен олар бұл туралы ойламады! Біз 
тағы бірнеше ұқсас мысалдарды келтіреміз және жетінші сынып оқушыларынан 
қозғалыс салыстырмалылығы мен анықтамалық жүйелер туралы тұжырымдаманы 
өз бетінше тұжырымдау сұралады. 
2.Сабақтың тақырыбы:"Масса денелерінің өзара әрекеттесуі" Жаңа 
материалды зерттеген кезде біз мысал келтіреміз: "сіз көк Шығанақтың жағасында 
Қайықта отырасыз. Қайықтың мұрны жағадан жарты метр. Сіз жағаға шыққыңыз 
келеді, жағаға қарай қозғаласыз, бірақ қайық та қозғалады, бірақ жағадан бағытта 
және секіру өте алыс. Сіз орнына ораласыз және қайық орнына оралады. Жағдай 
бірнеше рет қайталануы мүмкін". Сұрақ-неге? Көптеген балалар үшін-бұл жақсы 
үлгі. Біз екі дененің өзара әрекеттесу нәтижесінің олардың массаларына тәуелділігі 
туралы талқылаймыз, талдаймыз және бірлесіп қорытынды жасаймыз. 
3. Сабақтың тақырыбы: «Күштер». Күнделікті өмірден күштердің әрекет 
етуіне мысалдар келтіру.

235 
Б.Александров атындағы спорт сарайындағы мұз айдынында Торпедо 
клубының хокейшісі қандай жылдамдықпен жүгіріп барып сырғанаса да белгілі 
уақыттан кейін тоқтайды. Сұрақ – Қандай күштің әсерінен ол тоқтайды? 
3.Тақырыбы: "Заттың молекулалық құрылымы" Біз демонстрациялық 
экспериментті шармен өткіземіз және қыздырғаннан кейін сақинаға өтпейміз. Біз 
температураны еске түсіреміз трамвай жолдарындағы олқылықтар және аяздан 
жарылған Үлбі көпірін міндетті түрде еске түсіреміз. 
4. Сабақтың тақырыбы: "Қатынас ыдыстар"
Өскемен, Бұқтырма және Шүлбі СЭС шлюздеріне мысал келтірейік 
(соңғысының іске қосу мерзімі – 2004 жылғы қазан) және шлюздеуге кімнің 
қатысқанын міндетті түрде анықтаймыз? Шлюздеу қайда өтті? Өскемен СЭС- на 
кіру сәті кімге түсті? Су шлюзге қайдан келеді? Және әрқашан қойылған сұрақтарға 
жауап бергісі келетіндер табылады. 
8 сыныпта
1. Тақырыбы: "Заттың агрегаттық күйлері. Балқу және кристалдану. Ішкі 
энергия" Жаңа материалды түсіндіру барысында үш су қоймасын: Өскемен, 
Бұқтырма және Шүлбі су қоймаларын толтырумен байланысты өңір климатының 
елеулі өзгеруіне мысал келтіреміз. Қыста температураның жоғарылауы және жазда 
төмендеу. Біз 1968 жылдың қысында, аяз – 430

С онкүндікке дейін созылған кезде 
өте төмен температура туралы тарихи мысалдар келтіреміз. "Востокмашзавод" 
цехтарында станоктардың жанында кокс жағылды. Біз қыс мезгілінде осы су 
қоймаларынан бөлінетін орташа жылу мөлшерін анықтау мәселелерін шешеміз. 
2. "Ауа ылғалдылығы"тақырыбы Мәселелерді шешу кезінде біз өсімдіктер 
әлемін ауадағы су буының конденсациясы кезінде пайда болатын жылумен қорғау 
мәселесін қарастырамыз. Көктемде түнде салқындаған кезде бөлінетін жылу 
мөлшерін анықтау үшін мәселелерді шешуді ұмытпаңыз + 100

С - ден-30

С-ге 
дейін 1 м2 ауа үшін. Ауаның салыстырмалы ылғалдылығы 75%. Бұл мәселені 
оныншы сынып оқушылары да шешеді. Алынған нәтижелер бірдей. 
3.Тақырып: "Электр заряды. Электр күштері" Жаңа материалды түсіндіру 
кезінде біз "Қазмырыш"ААҚ БК МК Шығатын газдарды шаңнан тазарту үшін 
статикалық электр энергиясын пайдалану мысалын келтіреміз. Шаңды кейіннен 
өңдеу одан бай кен сияқты алуға мүмкіндік береді: кадмий, талий, индий, селен, 
теллур, мышьяк, мырыш, қорғасын 
4.Тақырыбы: "Сұйықтықтағы электр тогы" Жаңа материалды түсіндіру және 
мәселелерді шешу кезінде біз "Қазмырыш" АҚ БК МК мыс пен мырыш 
электролизінің мысалын келтіреміз және оны күкірт қышқылды мыс арқылы 
токтың өтуін көрсетумен және мырыш электролизі туралы әңгімемен бірге жүреміз. 
Жұмысшы мамандығы-катодшы 
5.Тақырыбы: "Жылу беру түрлері. Техника мен тұрмыстағы жылу берудің 
мысалдары" Материалды түсіндіру барысында термос пен қазақ киіз үйінің үлгісі 
келтірілген. Жалпы талқылау өткіземіз және тілек білдірушілерге Қазақ киіз үйінің 
құрылымы туралы баяндама жасауды ұсынамыз. 
Сөйтіп бұл жұмыста физиканы зерттеу процесінде аймақтық компонентті 
қолданудың үш негізгі әдістер берілген (экскурсия, жобалау және практикалық 
тапсырмалар), бірақ бағдарламамыз онымен шектелмейді. Қосымша мектепке 
сабақтан тыс уақытта аймақтың белгілі ғалымдарын, мамандарын шақырып, 

236 
кездесу өткізуге болады, өлкемен физиканы байланыстыратын ойын түрде сабақ 
өткізуге болады және т.б. 
Қазір сабақта ұлттық аймақтық компонентті қолдануға көп көңіл бөлінуде. 
Физика оқу пәні ретінде түлекті күнделікті өмірде физикалық құбылыстар мен 
процестерді сауатты пайдалану үшін қажетті білім мен дағдылармен" 
қаруландыруы" керек. Физика табиғатты зерттеумен айналысатын ғылымдардың 
бірі ретінде оқушыларға білімнің ғылыми әдістерін ашуы керек, бұл оған қандай 
салада болмасын, өзінің практикалық қызметін сауатты және дербес жүргізуге және 
жаңа білім мен іс-әрекеттерді сәтті игеруге мүмкіндік береді. Жүргізілген 
бақылаулар тіпті аймақтық компонентті ішінара енгізу физика білімінің деңгейін 
көтеруге ықпал етіп қана қоймай, сонымен қатар оқушыларға болашақ мамандығын 
таңдауға, таңдаған мамандығын алу үшін ЖОО таңдауға, болашақ кәсіби 
қызметінің бағытына көмектеседі, бұл қазақстандық мектептің алдына 2030 
бағдарламасымен қойылған міндеттерге сәйкес келеді. 
Адам терең тамырымен өз жерімен, туған, өмір сүрген, оқыған жерімен 
байланысты. Көптеген жылдар бойы адамның жадында туған жерлерінің суреттері 
сақталған. Олар әркімнің жүрегінде өмір сүреді, уақыт өте келе тартымды 
балғындық пен түстердің жарықтығын жоғалтпайды. Біздің өлкеміз- үлкен және 
әдемі елдің бөлшегі. Туған жерге деген қамқорлық- бұл Отанға деген қамқорлық. 

жүктеу/скачать 5.2 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: