Тақырыпты оқуға арналған ұсыныстар

Көшкіндердің классификациясы, олардың пайда болуы үшін негізгі факторлар мен себептері, олармен күресу шаралары туралы түсінік алу қажет. Бұл білімдер жасанды құлама немесе табиғи беткейдің нақты жағдайларында көшкіндердің пайда болу мүмкіндігін дұрыс болжауға көмектеседі.

Суффазия, карст, қарысты және сары топырақ жынысының шөкпе секілді, геологиялық процесстердің пайда болуында жер асты суларының айырықша маңызды рөлін ескерген жөн.

Жер асты сулар ағынының гидродинамикалық қысымы табиғи баурайларға, карьер беткейлеріне және қазаншұңқыр еңістеріне әсері олардың тұрақтылығын азайтып қана қоймай, анықталған жағдайларға суффозияға – ұсақ бөлшектердің жер асты сулар ағынымен механикалық шығуына, қуыстардың пайда болуына әкеп соғады, соның салдарынан баурайдың тұрақтылығы одан әрі бұзылады.

Карст туралы оқыған кезде – тау жыныстарының химиялық еру процессі және қуыстардың пайда болуы – бұл процесстін карбонатты, сульфатты және тұзды жыныстарда дамудың әртүрлі жылдамдығы мен факторларына ерекше көңіл аудару керек.

Карсты аудандарда аймақтың тұрақтылығын бағалау әдістерімен танысқан жөн.

Құмды және сазды топырақтардың қорысты күйінің табиғатын ұғыну қажет. Нағыз (тиксотропты) қорыстардың пайда болуында биогенді фактордың және топырақ құрамының жалған қорыстардың қалыптасуында гидродинамикалық қысымның рөлін түсінген маңызды.

Студент үймереттердің негіздіктерінде топырақты тығыздау, су құбырынан, канализациядан судың ағып кетуі және т.б. салдарынан сары топырақ жыныстарында шөкпе құбылыстары секілді құрылыс кезінде жиі кездесетін инженерлік – геологиялық процесстерді бөлшектеп қарастыруы керек.

Шөкпе сары топырақ жыныстарын оқыған кезде бұл құбылыстың табиғатын анықтаумен қатар олардың аймақтың шаруашылыққа пайдалануы және құрылыс жұмыстары, үймереттерді тұрғызуы, жыныстар су лануының әртүрлі түрлері кезінде олардың дамуына ерекше көңіл бөлу керек. Сары топырақ жыныстарының шөгуіне (алдын ала суға салу, күйдіру, силикаттандыру, механикалық тығыздау және т.б.) қарсы күрестің негізгі бағыттарымен танысу қажет.

Маусымды үсу мен еруге байланысты процесстер қарастыру қажет. Бұл аудандарда құрылыс ерекшеліктерімен танысу қажет.

Үймереттің қалыпты пайдаланылуы мен сақталуы үшін инженерлік – геологиялық процесстердің даму мүмкіндігінің дұрыс мөлшерлік болжамы қажет және бұл процесстердің ескерілмеген әсерлері айтарлықтай қауыпты және өте жиі үймереттердің құлауына әкелетінін нақты түсінген жөн. Студентке әртүрлі үймереттердің пайдаланылуы мен құрылыс кезінде инженерлік– геологиялық процесстердің зиянды әсерін азайтатын немесе шығаратын қазіргі заманғы бар шаралармен танысу қажет.