Қостанай, 017 ОӘЖ 005 (075) кбж 65. 292-93 (5Қаз)я73 у-12

113 
Жарғылық капитал 
2800 
15000 
3500 
Қосымша капитал 
206610 
157300 
146510 
Резервті капитал 
0 
3750 
480 
Жинақтау қоры 
20020 
22520 
15900 
Әлеуметтік сала қоры 
400 
0 
6300 
Мақсатты қаржыландыру 
120 
100 
760 
Өткен жылдардағы таратылмаған 
пайда
3020 
750 
7620 
Есепті 
жылдағы 
таратылмаған 
пайда
0 
12100 
980 
«Капитал және резерв» бөлімі 
бойынша қорытынды 
232970 
211520 
182020 
Банктердің ұзақ мерзімді кредиттері 
0 
0 
0 
Басқа да ұзақ мерзімді пассивтер 
0 
0 
0 
«Ұзақмерзімді 
міндеттемелер» 
бөлімі бойынша қорытынды 
0 
0 
0 
Қысқамерзімді кредиттер
0 
1600 
0 
Кредиторлық берешек 
23390 
61300 
58100 
Дивидент бойынша есептесулер 
0 
0 
0 
Болашақ кезеңдердің кірісі 
0 
400 
80 
Тұтынушылар қоры 
0 
9700 
1100 
Болашақ шығындардың резерві 
280 
5470 
1120 
Өзге де қысқа мерзімді пассивтер, 
есепті күннен бастап 12 ай ішінде 
өтелетін 
1020 
520 
0 
«Қысқа мерзімді міндеттемелер» 
бөлімі бойынша қорытынды 
24690 
78990 
60400 
Есеп 8.  № 7 қажетті кестелік деректерді есептеу үшін пайдалана отырып,
Қандай кәсіпорында ең жоғарғы қаржылық тұрақтылығы барын талдау 
(абсолюттік және салыстырмалы көрсеткіштерін анықтау). 
 
Есеп 9. А компаниясы актив пен пассив балансының келесі 
топтастырылуы жайлы мәлімет берді: 
Актив позициясы 
Жыл 
басында 
Жыл 
аяғында 
Пассив 
позициясы 
Жыл 
басында 
Жыл 
аяғында 
Орташа өтімді активтер 
1200 
4700 
Өте жедел 
пассивтер 
1200 
2540 
Жедел өтімді активтер 
3000 
1380 
Қысқа мерзімді 
пассивтер 
40 
20 
Ақырын өтімді активтер 
2500 
2530 
Ұзақ мерзімді 
пассивтер 
110 
90 
Қиын өтімді активтер 
25500 
25570 
Тұрақты 
пассивтер 
30850 
31530 
БАЛАНС 
32200 
34180 
БАЛАНС 
32200 
34180 
Баланс өтімділігін талдаңыз. 

114 
ТАҚЫРЫП 9 КОРПОРАЦИЯНЫҢ ҚАРЖЫЛЫҚ ДӘРМЕНСІЗДІГІ 
ЖӘНЕ ҚАРЖЫЛЫҚ САУЫҚТЫРУ 
 
Осы тақырыптың материалдарын зерделеп, сіз білесіз: 
• корпорациясының банкроттыққа ұшырауының негізгі түрлерін 
сипаттау; 
• сыртқы және ішкі дәрменсіздік себептерін атау; 
• сол немесе өзге банкроттық рәсімін жүргізу қажеттілігін негіздеу; 
• банкроттыққа ұшырау ықтималдығын бағалау. 
 
9.1 Негізгі теориялық жағдайы 
 
Экономикалық 
әдебиеттерде 
банкроттық 
термині 
кеңінен 
пайдаланылады, бірақ, қатаң айтқанда, бұл фактіні тек сот шешіміне ғана 
айтуға мүмкіндік береді.Сондықтан, қаржылық қиындықтар туындаған 
компаниялардың банкроттыққа әкелу мүмкіндігі туралы дұрыс айту керек. 
Ажыратады: 
- экономикалық дәрменсіздік,онда іске асыру және іске асырмау
қызметінен болған кірістер жалпы шығыстарды өтемейді. Жаңа капиталдың 
ағыны және елеулі экономикалық өзгерістерді әрі қарай жүзеге асыруға 
мүмкіндік береді; 
- төлем қабілетсіздігі,онда болған ақшалай қаражат ағымдағы 
төлемдердің келе жатқан уақыты бойынша кредиторлардың талаптарын 
қанағаттандыруға жетіспейді. Жаңа капитал ағыны немесе төлемді кейінге 
қалдыру компанияның аман қалуына мүмкін мүмкіндікті береді; 
- банкрот алдындағы төлем қабілетсіздігі, ол активтерді нарықтық 
бағалау үстінен (теңгерімсіздік) барлық кредиторлық берешекті асыра 
теңгерімдік бағалаумен сипатталады; 
- банкроттық төрелік сотпен танылады. Синонимі -дәрменсіздік термині 
болып табылады. 
Заңда банкрот дегенді (дәрменсіздігіне байланысты) борышкердің 
(кәсіпорынның немесе азаматтың) кредиторлар талаптарын қанағаттандыру 
қабілетсіздігі деп түсінуге болады: 1) ақша міндеттемелері бойынша (тауарлар, 
жұмыстар, қызметтер), 2) бюджетке және бюджеттен тыс қорларға міндетті 
төлемдер бойынша (салықтар, алымдар, жарналар және т. б.). Несие беруші, 
осылайша, не басқа кәсіпорын,не мемлекет (салық органдары)болуы 
мүмкін.Бұл әсіресе өзекті болып отыр, себебі көптеген кәсіпорындар осындай 
ақша ағындарының өту сызбасын пайдаланады және өзара борыштарды бөлу 
кезінде кәсіпорын өз жұмысын жалғастырады, өнімді өткізуге (оның ішінде 
экспортқа), бірақ салық салу базасы нөлге ұмтылады немесе салықтарды төлеу 
үшін ақшалай қаражат жоқ. 
Банкроттық себептері: 
- шаруашылық қызметін қалыпты жүзеге асыруға кедергі келтіретін 
корпорацияның қаржылық тұрақтылығын елеулі бұзу; 

115 
- оның ақша ағындары көлемінің ұзақ уақытқа салыстырмалы түрдегі 
елеулі теңгерімсіздігі; 
- оның активтерінің төлем қабілетсіздігінен корпорацияның ұзақ мерзімді 
төлемсіздгі. 
Банкроттық институт еліміздің экономикасын дамыту үшін тұтастай 
алғанда дәрменсіз қаржылық корпорациялар қызметінің теріс күшінің 
салдарынан мемлекеттік реттеудің ауқымды мәні болып табылады. Бұл теріс 
салдар келесі теріс сәттерімен сипатталады: 
1) 
дәрменсіз қаржы корпорациясы табысты жұмыс істейтін 
корпорациялар үшін – олардың серіктестеріне өз қызметтері барысында елеулі 
экономикалық залал келтірместен елеулі қаржылық қауіптерді жинақтайды; 
2) қаржылай дәрменсіз корпорация мемлекеттік бюджет және бюджеттен 
тыс қорлар кіріс бөлігін қалыптастыруды қиындатады; 
3) қаржылай дәрменсіз корпорация тауарлай және ақшалай түрде оған 
берілген несиелік ресурстарды тиімсіз пайдалана отырып, капиталға 
кәсіпкерлік саласында пайдаланылатын жалпы пайда нормасын төмендетуге 
әсер етеді; 
4) мұндай корпорациялар қаржылық қиындықтарға байланысты,өзінің 
шаруашылық қызметінің көлемін еріксіз қысқарта отырып,елімізде әлеуметтік 
шиеленісті күшейте отырып, сол арқылы жұмыс орындарының санын 
қысқартуды жүргізеді. 
Банкроттық туралы түсінік әр түрлі түрлерімен сипатталады. 
1. Нақты банкроттық. Ол кәсіпорынның алдағы кезеңдегі өзінің 
қаржылық тұрақтылығын қалпына келтіруге толық қабілетсіздігі және 
пайдаланылатын 
капиталдың 
нақты 
шығындарының 
күшіне 
төлем 
қабілеттілігін 
сипаттайды.Капиталдың 
апатты 
шығынының 
деңгейі 
кәсіпорынға алдағы кезеңде тиімді шаруашылық қызметін жүзеге асыруға 
мүмкіндік бермейді, соның салдарынан ол банкрот деп заңды жарияланады. 
2. Техникалық банкроттық. Кәсіпорынның төлеуге қабілетсіздігінің жай-
күйі оның дебиторлық берешегін елеулі кешіктіруіне байланысты 
сипатталады.Бұл ретте ДБ мөлшері ҚТ мөлшерінен асатын болса, ал оның 
активтерінің сомасы қаржылық міндеттемелер көлемінен айтарлықтай асып 
түседі.ТБ- кәсіпорынды басқарудың тиімді дағдарысынан, әдетте оның заңды 
банкроттыққа ұшырауына әкелмейді. 
3. Қасақана банкроттық. Ол кәсіпорын басшысы немесе меншік иелерінің 
оның төлем қабілетсіздігін әдейі құруымен сипатталады;жеке мүддесі үшін 
кәсіпорынға 
экономикалық 
залал 
келтіреді.Қасақана 
банкроттықтың 
анықталған фактілері қылмыстық тәртіпте қудаланады. 
4. Жалған  банкроттық. Ол өзінің міндеттемелерін кейінге қалдыру үшін 
немесе несиелік берешектің сомасына жеңілдіктер алу үшін, несие берушілерді 
адастыру мақсатында,кәсіпорыннан дәрменсіздігі туралы көрінеу жалған 
хабарландыру алуды сипаттайды. Осындай іс-әрекеттер, сондай-ақ қылмыстық 
тәртіпте қудаланады. 

116 
Кәсіпорынды банкрот деп танудың шарттары мен тәртібі белгілі бір 
заңнамалық рәсімдерге негізделеді, 14-суретте көрсетілгендей олар мынадай 
сатыларды қамтиды. 
Сурет 14 –Корпорацияны банкрот деп тану сатылары 

жүктеу/скачать 1.98 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: