Өткенді қастерлеу арқылы, болашағымызды баянды етеміз
жүктеу/скачать 0.5 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- «Қорқыт» күйі
- «Ұшардың ұлуы» күйі
- «Башпай» күйі
| «Қоңыр» күйде қылқобызда орындалатын, ӛзіне ғана тән,
кӛптеген тәсілдер кездеседі. Бір — бірінен желісі ҥзілмей сабақтасып жататын бірнеше сарыннан тҧрады. Қорқыт кҥйлерінің кӛбісі басынан бастап соңына жеткенше екпіні бірнеше рет ӛзгеріп тҧрады. Кҥй шоқтығы биік, парасат пен адамгершілікке, ӛмір жайында толғанысқа толы болып келеді. «Жалпы Қорқыт кҥйлерінің бір ерекшелігі — ол әуендік байланысы мен бір –бірімен сабақтастығында. Бір кҥйдегі нақыш –саз, екіншісінде ашық және жасырын тҥрде де қайталанады»- деп жазады белгілі қылқобызшы М. Жарқынбеков. «Қорқыт» күйі – аса қиын, асқақ кҥй емес, бірақ ол тыңдаушысын әуендік әсемділігімен, шынайлығымен баурайды. Кӛлемі жағынан кішкене, әрі қысқа болғанымен, музыкалық мазмҧны жағынан терең болып келеді. Кҥйінің әуені Желмаяның тҧяғының дыбысын, желе жортып шапқандығын естілгендей әсер қалдырады. Оны қобыздың шанағына керілген теріні сол қол саусақтарымен басып-ашу арқылы әдіс — тәсіл колданса, қобыз ҥнінен бір ерекше тербеліс дыбыс шығады, ал екінші нҧсқада — Желмаяның шабысын тиек арқылы келтіруге болады. Тиекті сол қолдың бас бармағымен сҧқ саусақ арқылы басып ашып ойнаса, (педаль) сияқты дыбысты кӛбейтіп немесе азайтып алуға болады» — деп жазады М. Жарқынбеков. «Ұшардың ұлуы» күйі Баяғы заманда бір шаңырақ астында жалғыз ҧл бала және ата-анасы ӛмір сҥрген. Баланың ӛзінің қатты жақсы кӛрген Ҧшар атты иті болады. Бір кҥні бала ӛліп қалады да ата-анасы баланы жерлейді. Сол кезде Ҧшар жоғалып кетеді. Анасы оны іздеуге барғанда, ол баланың зиратының қасында ҧлып жатқанын кӛреді. Мҥны кӛрген анасы да: Жалғызымнан айрылдым, Қанатымнан кайрылдым, Ҥшар, ҥшар кә, кә... - деп аңырайды. Иен далада жалғызының артында қалған ана мен иесінің айрылған тазы – екеуі қос мҧңлық қосылып кҥңіренеді. Қорқыттың осы оқиғаға байланысты тебіреніп шығарған кҥйі "Ҧшардың ҧлуы" деп аталады. «Башпай» күйі Қорқыт Атаның қарындасы болады. Бірде қарындасы оған тамақ әкелгенде, оның башпайы қарындасына тиіп кетеді. Сонда ол «Мені кӛмгенде, башпайымды сыртқа шығарып кӛміңдер»,дейді. Бҧлай айтқан себебі: ертеде қазақ халқы қызды еркелетіп, оны қҧрметтеген және оған ер адамның кез келген мҥшесі тисе арсыздық деп санап, сол адам ӛмір бақи ҧятта ӛмір сҥрген. |