ОқУ-Әдістемелік қҰрал
жүктеу/скачать 1.54 Mb. Pdf көрінісі
|
|
2.2 Әлеуметтану ғылымының даму тарихы Сабақтың мақсаты: әлеуметтанушылық ойдың даму тарихын зерделеу, кӛрнекті әлеуметтанушылардың қоғамдық ойларымен танысу: О. Конт, Г. Спенсер, Э. Дюркгейм, М. Вебер және т.б. Негізгі түсініктер: позитивизм, эволюционизм, әлеуметтік динамика, социал-дарвинизм, түсіндіруші әлеуметтану, парадигма, интеракционизм, феноменология, этнометодология. Огюст Конт (1798-1857) – корнекті француз философы, ол социологияның позитивизмі және философия негізін қалаушы. Негізгі еңбектері: «Позитивті философияның курсы» - 6 томдық, "Позитивті саясат жүйесі немесе трактат". Конттың позитивті идеясы бойынша метофизика және теологияның ғылымнан бӛлінуі еді. Оның түсінуі бойынша «позитивті» сӛздің бірнеше мағынасы бар. . Коннтың пікіренше, шындық ғылым шешілмеген сұрақтардан бас тартуы керек, себебі фактілерге сүйене отырып жанағы шешілмеген сұрақтардың тұжырымдау керек. Осындай меселелермен философия пәні айналысады. Қоғам туралы позитивті ғылымды Конт ең алғашында әлеуметтік физика, кейіннен социология деп атады. Бұл терминді түсіндіре отырап арнайы пән, құру үшін керек болады деді. Кейін бұл позитивті зерттеулердің фундаменталды заңдарына арналды. Конт социологияны позитивті ғылым ретінде теологиялық және метафизикалық специкуляцияларға қарама-қарсы қойды. Оның кұрған классификациялық ғалымдағы 93 иерархиясының құрылуы ӛсу мен томендеуінен қиын болды, сондықтан социология соңғы орынға қойылды, ал математика, астрономия, физика, химия және биология алға қойылды. О. Конт социологияны ғылым ретінде қоғам негізінде қарастыру керек деді. О. Конт қоғамды біртұтас жүйе ретінде қарастырып, ал бұл жүйенің бӛлектері бір бірі мен байланысты болды. Ең алдымен ал негізгі әлеуметтік институттарды қарастарды, мемелекет, дін және де олардың функцияларын және әлеуметтік рӛлін қарастырды. Ол мемлекетті әлеуметтік ынтымақтастық орган ретінде анықтады, ал оған бағынғандарды - әрбір жеке тұлғаның парызы деп есептеді. Конттың пікірінше социологияның міндеті жаңа заңдардың ашылуы, ал бұл заңдар қалыпты, қайталанушы арасындағы кӛріністердің байланысы. О. Конттың ең негізгі жұмысы тәсілдередің құрылуы болды. Бұл тәсілдер қоғамды зерттеу үшін қолданылды . Бақылау – бұл тәсілді Конт социологияның ең негізгісі деп санады. Себебі бұл тәсіл арқылы ол нақты мәліметтерді алуға мүмкіндік берді. Бірақ бұл тәсілді нақты дұрыс екенін дәлелдеу үшін оған қандай талаптармен қанағаттандыруын ол нақты анықтай алмады. Эксперимент – бұл тәсілді Конт екінші кезектегі әдіс деп санады. Мұндағы эксперемент әдейі» жасалған зерттеулер шарттарының әсерінен кӛрініс терді байқау үшін қолданды. Салыстырмалы тәсіл - жер шарындағы әртүрлі аймақтарда қоғам ӛмірінің жағдайын зерттеу. Тарихи тәсіл – бойынша Конт адамзаттың жағдайын салыстырды негізгі ғылым қорытындысын айту барысында физикалық, моралдік, интелектуалдық, саяси тенденцияларды жеуметтік кӛріністерге салыстырып байқау мүмкін. Әлеуметтік тәсілдер туралы пікірлер О. Коннтың социологиясында үлкен орын алды. О. Конт социологияны негізінен екі үлкен бӛлікке бӛлді: әлеуметтік статика және әлеуметтік динамика. Әлеуметтік статистика -әлеметтік жүйенің ӛмір сүру жағдайын және оның қызмет ету заңдылықтарын зерттейді. Мұнда – отбасы, мемлекет, дін сиқяты институттардың қоғамдық қызметі мен қоғамдағы бірлікті қалыптатырудағы ролі қарастырылады. Әлеуметтік динамика- әлеуметтік жүйедегі заңдардың дамуы мен ӛзгерістерін зерттейді. Қоғам дамуына әсерін тигізетін факторларды Конт біріншілік, екіншілік деп бӛледі: Біріншілік атқаратын фактор бұл – жанды, ой дамулар, яғни интеллектуалдық эволюция. Екіншілік факторға: климат, орташа ӛмір сүру, халықтың ӛсуі жатады, бұл фактор қоғамның прогрессін тездету немесе баяулату мүмкін. Конттің пікірінше әлеуметтік ӛзгерістер қалыпты және ӛзгермейтін заңдармен бірге қалыптасады. Интеллектуалды эволюцияны қарастыра отырып ол адамның ойы 3 сатыдан дамиды деген. Ал бұл үшеуі бірігіп қоғам дамуының негізін құрастырады. 94 Қоғам дамуының біріншісі белгісіне адамның ақыл ойы жатады, бұл табиғаттың және қоғамның жоғары күшінен кӛруге болады. Бұл белгіні теологиялық деп атайды. Метафизикалық белгілер табиғаттың, қоғамның кӛріністері абстрактты принциптер кӛмегі арқылы түсіндіріледі. . Позитивті-ғылымда адамның ойы нақты, шындық факторларды зерттеуге бағытталды. Адам білімнің ӛзгеруі қатар, әлеуметтік қоғамның ӛзгеруі байқалады. Сӛйтіп, Конттың ой дамуы туралы 3 баспалдақты әлеуметтік дамуының теориясы ретінде қалыптасты.Конттың кӛптеген идеялары мен түсініктері батыстың әлеуметтік ойлардың айналуына енді.Мұндай идеяларға Конттың қоғамға деген кӛз-қарасы жатады.Сонымен қатар социологияны ғылым ретінде нақты білім принциптері бойынша даму идеясы үлкен әсерін кӛрсетті. жүктеу/скачать 1.54 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|