Оқулық Алматы, 012 ƏӨж ббк ə Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігінің «Оқулық»
жүктеу/скачать 7.14 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- В. Е. Хаин
| стылы жазықтар (қат-қабатты жазықтар) деп аталады. Олар
шөгінді жыныстардың жиналу ерекшелігіне қарай пластылы- аккумуляциялық жəне пластылы-денудациялық деп бөлінеді. Неотектоникалық қозғалыстар əсеріне ұшыраған платформалар қозғалмалы сипат алады. Мəселен, мезозой жəне альпі қатпарлық- тары əсерінен Қытай платформасының тұтастығы бұзылып, бірнеше бөліктерге ажырап кеткен; қазіргі кезде оның аумағында жер сілкіну жиі байқалады. Сондықтан оны параплатформа (қозғалмалы) деп атайды. Ішкі күштердің əсерінен кейбір платформалардың іргетасында терең жарықтар пайда болып, интрузиялы жыныстардың жаппай жоғары көтерілуі жүрген (57-сурет). 138 Соның əсерінен жарылыс күшті жүрген Сібір жəне Үндістан платформаларында бағалы металдар мен асыл тастардың бай кен орындары көптеп түзілген. 57-сурет. Параплатформалық аймақтардағы қозғалыстар: 1-магматизм ошақтары, 2-шөгінді жыныстар, 3-кристалды іргетас Материктер аумағындағы қозғалмалы жерлер В. Е. Хаин бойын- ша геосинклинальдық жəне геоантиклинальдық аудандарға жіктеледі. Олардың барлық аумағында тектоникалық жарықтар жиілігі жоғары болғандықтан ішкі күштердің ықпалы күшті байқалады. Сондықтан магманың жоғары көтерілуі қарқынды жүреді, бұл өз тарапынан жанартау атқылауы, жер сілкіну құбылыстарына себепші болады. Неотектоникалық қозғалыстарға жиі ұшыраған платформалар шегінде эпиплатформалық таулар жүйесі қалыптасады. Геосин- клиналдарда ішкі күштер əсерінен қатпарлану қозғалыстары жүреді. Соның нəтижесінде антиклинорийлер (тау жоталары) мен синкли- норийлер (тау аралық жəне тау алды ойыстары) түзіледі. Кавказ та- улы аймағында Үлкен Кавказ, Кіші Кавказ жоталары антиклинорий- лерге, ал олардың арасындағы Колхида мен Ленкорань ойпаттары синклинорийлерге сəйкес келеді. Мұндай құрылым Гималай тауы мен Үнді-Ганг ойпатына да тəн (58-сурет). Материктердің қозғалмалы зоналарында – ішкі геосинклиналь- ды қатпарлы белдеудер мен эпиплатформалық орогендік белдеудер орналасқан. Ішкі материктік геосинклинальды қатпарлы зоналар өте 139 ауқымды да қарқынды тектоникалық қозғалыстармен, сейсмикалық қарқындылығының биік дəрежесімен, қатпарлар мен үзілмелі кұрылымдарының жаппай етек алуымен ерекшеленеді. жүктеу/скачать 7.14 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|