Оқулық Алматы, 013 Əож кбж қ Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігінің «Оқулық»

376
27-
ке
сте
Қазақст
анның
 та
ул
ы
 об
лыст
арына
 эк
ологиялық
 сипа
тт
ам
а
Тік
-биік
тік
табиғи
б
елде
у-
лер
(
зона
лар
)
Топырақ
жара
ла
-
тын
жыныс
Өсімдік
жамыл
-
ғысы
Клим
ат
э
лементтері
Ор
та
жыл
-дық
t°
К
езең
ұзақтығы
(күндер
)
10°-
та
н 
ж
оғары
t° 
жинағы
Ж
ауын
-шашын
мөл
-шері
, 
мм
аязсыз
10°-
та
н 
ж
оғары
жылда
Жылы
ке
зд
е>10°
Та
у 
етегіндегі
шөл
да
ла
Лөс
, лөсті
құмба
л-
шық
Эфемер
лі
-
жус
анды
7÷12
140-215
170-215
2700-4300
200-400
115-250
Алас
а 
та
ул
ы
да
ла
Лөс
, лөсті
құмба
лшық
, делю
-
вий
, про
лювий
А
стық
тұқымд
ас
ара
лас
шөптер
7÷8
140-180
160-180
2500-3100
460-780
250-550
Ор
таша
та
ул
ы
ша
лғынды
ор
м
ан
Лөсті
ба
лшық
, 
элювий
, делювий
А
стық
тұқымд
ас
ара
лас
шөптер
, 
Ж
апырақты
мен
бүрілі
ор
м
ан
, 
бұт
алар
, арша
2,5÷7
105-145
115-150
860-2000
840-900
430-530
Биік
та
ул
ы
ша
лғын
жəне
алғынды
да
ла
элювий
, делювий
, 
морендік
(мұзар
ттық
)
Алас
а 
шөпті
альпілі
ша
лғын
, 
биік
шөпті
су
ба
льпілі
ша
лғынды
да
ла
лық
көга
л.
0.8
50-80
57
-
730-750
170-230

377
Батыс Тянь-Шань провинциясында (Оңтүстік Қазақстан 
облысының территориясы) мынадай топырақ өңірлері бар: тау 
етегіндегі шөлейт жазықтықта құба топырақ; таудың орта шеніндегі 
шөбі мол орманның күрең топырағы, биік таулы жерлерде шалғындық 
субальпілік жəне альпілік топырақтар тараған.
Солтүстік Тянь-Шань провинциясында (Қырғыз Іле Ала-
тау жоталары жəне Кетмень) мынадай топырақ өңірлері бар: 
тау етегі жазықтығындағы шамалы карбонатты (солтүстік) құба 
топырақпен ашық қара-қоңыр топырақ; аласа таудың күңгірт қара-
қоңыр топырағы жəне таулы жердің қара топырағы; таулы жердің 
сілтісізденген қара топырағы; орташа таулы жердің шалғындық-
ормандық жəне таудың күңгірт түсті ормандық сұр топырағы, 
биік таулы жердің шалғындық субальпілік жəне алпілік топырағы 
тараған. Бұдан жоғары жерде мұзарттармен мəңгі қарлар жатады.
Сауыр-Тарғабатай жəне Оңтүстік Батыс Алтай провинцияла-
рында тау етегімен аласа тауларда қара-қоңыр топырақпен қара 
топырақтың бір ғана өңірі бөлініп шығады. Алғашқы жазықтықтағы 
қуаң даланың нағыз қара қоңыр топырағының тікелей жалғасы бо-
лып табылады. Бұдан жоғары таудың орта шенінде шалғындық қара 
топырақ жəне орманды-даланың сұр топырақты өңірі, сондай-ақ тау-
шалғындық субальпілік жəне алпілік топырақтар өңірі орналасқан. 
Сонымен қатар, Оңтүстік Батыс Алтай провинцияларында қайың 
жəне көктеректі орманның күлгін топырағы, сол сияқты балқараңай, 
майқарағай, самырсын орманының қоңыр топырағы басым; ожан 
жоғары тасты тундраның мүк, қына өсетін биік таулық топырақ 
өңірі орналасқан.
Тау бөктеріндегі облыстар жерінің аумағы 17,4 млн. га, яғни 6,6 
пайыз. Ал тау етегіндегі өңір (Батыс жəне Солтүстік Тянь-Шаньдық) 
-16 млн. га, яғни республикамыздың жер аумағының 6 пайызына 
жуық. Бұл өңірдің топырағы биік тік белдеудің төменгі сатысы бо-
лып табылады.

жүктеу/скачать 5.39 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: