Оқулық алматы, 2012 ӘӨЖ 373. Ббк 74. 102 А 75 Қазақстан
жүктеу/скачать 1.6 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Төртінші деңгей.
| Үшінші деңгей. Рөлдің негізгі мазмұны рөлді және содан туындай- тын амалдарды орындау болады, олардың ішінен басқа ойыншылармен қарым-қатынас сипатын беретін арнайы амалдар бөлініп шыға бастай- ды.
Рөлдер айқын кезекке қойылған және анықталған. Балалар өздерінің рөлдерін ойын басталғанға дейін атайды және іс-қимылын бағыттайды. Амалдардың логикасы мен сипаты өзіне алған роліне қарай анықталады. Амалдар әртүрлі болады. Өзінің және жолдасының ойындағы роліне байланысты жолдасына қаратып рөлдік сөз сөйлеу, бірақ кейде кәдімгі ойыннан тыс қарым-қатынас та үзіледі. Төртінші деңгей. Ойынның негізгі мазмұны рөлде басқа балалар орындайтын басқа адамдарға қарым-қатынаспен байланысты амалдар- ды орындау болады. Рөлдер нақты белгіленген және айқындалған. Балалардың рөлдік функциялары өзара байланысты. Сөйлеушінің сөзі оның өзі мен ой- найтын адамның ролімен анықталатын рөлдік сипатта болады. Балалар сюжеттік-рөлдік ойынын қалыптастырудың жоғары деңгейіне қол жеткізу үшін балалардың ойын білігі мен дағдыларын, білімін және үлкендер тарапынан алатын әсерін дамыту қажет. Т. А. Куликова, П. Г. Саморукова атап көрсеткендей, сюжеттік- рөлдік ойындарды дамыту екі бағытта жүреді: ойынды әрекет ретінде қалыптастыру; ойынды балаларды тәрбиелеу және балалар ұжымын қалыптастыру құралы ретінде пайдалану. Бірінші бағытты кеңірек қарастырайық.Мектепке дейінгі педагогикада балалар ойынын басқарудың бай тәжірибесі бар (Р. И. Жуковская, Н. Ф. Комарова, Д. В. Менджерицкая, Н. Я. Михайленко, П. Г. Саморукова және т.б.). Қазіргі кезде «ойын- ды басқару» термині мектеп жасына дейінгі балалар ойынын «дамы- ту» ұғымымен ауыстырылған. Ойын – балалардың шығармашылық және өзіндік әрекеті екендігін түсіне отырып, педагогтар үлкендердің қатысуымен балалардың ойын білігін дамыту қажеттілігін түсінеді. Осы жағдайда ғана балалар ойыны қызықты, әр алуан, ал ойын әрекеті осы жас кезеңінде балаларды дамытуда жетекші әрекет ролін орын- дайды. Сонымен бірге үлкендердің әсері балаларда жағымды эмоция туғызатындай әдепті, сыпайы болуы тиіс. Ойынды дамытудың авторлар ұсынған тәсілдерін шартты түрде екі топқа бөлуге болады: қосалқы әсер тәсілдері және ойын білігі мен дағдыларын дамытуға тура басшылық тәсілдері. Тура педагогикалық тәсілдер: ойынға рөлдік қатысу, балалар келісіміне қатысу, ойын амалының үлгісін көрсету, ойынның дайын сюжетін ұсыну, ойынның дайын тақырыбын ұсыну, ойын барысында кеңес беру, түсіндіру, алдағы ойын мазмұны, ондағы рөлдерді бөлу жөнінде әңгімелесу, көмектесу, ойыншықтар, атрибуттар таңдауға көмектесу, рөлдік істерге үйрету. Басқарудың аталған тәсілдері мақсатты бағытты түрде ойынның мазмұнына, балалардың ойындағы қарым-қатынасына, ойыншылардың тәртібіне әсер етуге мүмкіндік береді. Балалар ойындарына тікелей араласпайтын қосалқы әсер тәсілдері сан алуан: сабақта, серуенде, балалармен сөйлескенде, әңгімелескенде, кітап оқығанда, суреттер мен иллюстрацияларды қарағанда балалардың қоғамдық өмір туралы білімін байыту; нақтылы ойын әрекетінің құрылымы, оның мақсаты, құралдары, амалдар реті, нәтиже, еңбек процесінде адамдардың өзара әрекеттері мен қарым-қатынастары, өз араларында міндет бөлу туралы білімді қалыптастыру; ойыншықтарды пайдалану, ойын жағдайын жасау; балалардың өткен ойындардан көргендерін естеріне салу; ойынға ынталандыратын бейнелеу, еңбек, конструктивтік іс-әрекетті ұйымдастыру. Сюжеттік-рөлдік ойынды дамытудың әдістері мен тәсілдерін таңдағанда балалардың белсенділігінің артуына қарай қосалқы тәсілдерді көбірек пайдалану керек екендігін ескеру қажет. Балалар неғұрлым кіші болса, солғұрлым педагог ойынды ұйымдастыруға назар аударуы керек. С. А. Шмаков, педагог ойынды ұйымдастырғанда ұстанатын негізгі принциптерін қарастыра келіп, ойынның өзіне тән функцияларын орындауды қамтамасыз ететін негізгілерін анықтады. Бұл принциптер- ге мыналарды жатқызды: балалар ойынға кіріскенде ешқандай мәжбүрлеудің болмауы; әміршілдік ойынның мәніне қайшы келеді, өзара сыйластықты қолдау маңызды. Балаларды ойынға ерікті түрде ғана қатыстыруды қарастыру керек; ойын динамикасын дамыту принципі ойын ережесі арқылы орындалады, олар сюжеттің дамуына себепші болады; ойынды белсенді ететін ойын бастамасын мадақтау; ойын атмосферасын туғызу принципі, келіспеушілік туғызатын сәттерге жол бермеу, ойын аксессуарларын кеңейту, сәтсіздіктерге тренингілер өткізу, бала ойындарының репертуарын кеңейту; ойын және ойыннан тыс іс-әрекетті өзара байланыстыру принципі (балаларды дамытудың көптеген процестерін тездетуші бола тұрып, ойын құнды әрекеттер – еңбек, эксперименттеу әрекеттеріне қарағанда ойын екінші кезекке қалуы тиіс; мектепке дейінгі мекемеде ойын – басқа әрекетке көшу құралы); қарапайым ойындардан неғұрлым күрделі ойындарға көшу принципі; баланы біржақты, қарапайым ойындар аясында ұстау қауіпті, баланың өзін-өзі көрсете алуына, қарым-қатынас орнатуына көмектесетін ойынның неғұрлым күрделі моделіне қарай ұмтылу қажет. жүктеу/скачать 1.6 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|