Оқулық Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі оқулық ретінде бекіткен Алматы, 2011

47
Диагностикалық қызмет – бұл оқушылардың дамуын, тәрбиелік 
деңгейін зерттеп, анықтауға бағытталады. Мұғалім өзінің жұмысын 
нәтижелі, әрі жүйелі ұйымдастыру үшін психологпен бірлесе 
отырып, оқушыларды әр түрлі әдістемелер бойынша зерттеп, 
бақылау жүргізеді. Бұл жұмысты диагностикалық қызмет деп 
атайды. 
Бағыттаушы-болжаушылық қызмет – мұғалімнің тәрбиелік іс-
әрекеттің бағытын анықтап, олардың дамуын алдын-ала болжауға 
бағытталған іс-әрекеті. Мұғалім өз іс-әрекетінің мақсаттары мен 
міндеттерін алдын-ала болжап, анықтайды.
Конструктивті-жобалаушылық – педагогтың оқушылар 
меңгеретін білім мазмұнын таңдап, ұйымдастыру, оқушылардың 
іс-әрекетін жобалау, өзінің болашақ әрекетін және мінез-құлқын 
жобалауға бағытталған іс-әрекет. Бұл қызмет барысында мұғалім өз 
іс-әрекетіне қажетті әр түрлі жоспарлар мен жобаларды әзірлейді. 
Ұйымдастырушылық – педагогикалық процесті, оқушылар 
іс-әрекетін жүзеге асыруға бағытталған іс-әрекет. Мұғалім 
нақты міндеттерді анықтап, оларды ұйымдастыру формаларын, 
оқушылармен өзара байланыстылықты таңдап, өз іс-әрекетін 
ұйымдастырады. 
Ақпараттық-түсіндірмелік – бұл өз іс-әрекетін қажетті 
ақпараттармен жинақтап, оны оқушыларға түсіндіруіне бағытталған 
іс-әрекет.
Коммуникативті-ынталандырушы 
– 
бұл 
мұғалімнің 
педагогикалық процеске қатысушылармен қарым-қатынас орнатып, 
олардың іс-әрекетін ынталандыруға бағытталған іс-әрекеті. 
Талдау-бағалау – бұл мұғалімнің педагогикалық процестің 
жеткен нәтижелерін мақсатпен салыстыруға, оның деңгейін 
анықтауға бағытталған іс-әрекет. Талдау-бағалау қызмет мұғалімге 
өзінің жіберген кемшіліктерін болашақта болдырмауға, нәтижелі 
жұмыс жүйесін жасауға және т.б мүмкіндік береді.
Зерттеу-шығармашылық - педагогтың өз іс-әрекетін жетілдіре, 
дамыта түсуіне мүмкіндік беретін ізденіс жұмысы. Педагогтың 
зерттеушілік қызметі өзінің жеке зерттеу тақырыбы бойынша 
немесе оқушылардың ғылыми жұмыстарына басшылық жасау 
арқылы жүзеге асуы мүмкін.
Мұғалім тұлғасы - мұғалімнің мәдениеті, өзін-өзі басқару 
шеберлігі моральдік қасиетімен адамгершілік нормасының 

48
күнделікті оқу-тәрбие процесіндегі жаңа сипатқа ие болуда. 
Мұның негізі қоғамдағы үздіксіз дамумен ғылым мен техниканың 
өркендеуінен туындап отыр. А.Байтұрсынұлы «Ең әуелі мектепке 
керегі-білімді, әдістемеден хабары мол, ізгілікті оқыта білетін 
мұғалім» керек деген болатын. Олай болса, адамның жеке басының 
қалыптасуы оны әлеуметтендіруде жүзеге асырылады. Күрделі 
үрдісті жасауда мұғалімге қойылатын талапты бөліп көрсететін 
болсақ, олар мыналар: 
1. Мұғалімнің жеке басының ізгілікті бағыттағы, қоғамдағы 
борыштылығы мен жауапкершілігін сезінуі; 
2. Кәсіптік мамандық бағытында өз білімін тиянақты игеруі оны 
оқыту әдістемесін жасай білуі; сондай-ақ педагогика ғылымына 
салалас психология, философия (адам өмірінің құндылықтық 
дүниетанымы) мен әлеуметтік пәндерді игеруі; 
3. Педагогтық технологияны игеруде іскерлік әрекетті меңгере 
отырып оқушы шығармашылығының пәрменділігін арттыру.
4. Мұғалімнің кәсіби шеберлігін арттыру; мұндағы мұғалім 
шығармашылығын көтеру; кәсіби-біліктілік-кәсіби-шеберлілік-
кәсіби шығармашылық-кәсіби жаңашылдық. 
Міне, осыларды топтастыра келе жатқан педагог қызметіне 
қажетті негізгі дағдылар мен іскерлік қалыптасады: 
- 
оқыту 
мен 
тәрбиелеудің 
тиімді 
әдіс-тәсілдерін 
шығармашылықпен іздестіру; 
- қарым-қатынастық (коммуникативтік) мәдениеттілігі, мұғалім 
мен оқушы жүйесінде қажетті қатынас қалыптасады. 
Ұйымдастырушылық қабілетті әр түрлі іс-әрекетте білім 
тереңдігін сапалы меңгеру.
Мұғалімнің жеке әлеуметтік тұлғасын қалыптастыруда қажетті 
негіздер: 
- даралық-тұлғалық қалыптасу;
- өз мүмкіндігін игеру қажеттілік;
- өзін-өзі іскерлік әдістемелік жетілдіру;
- өзінің кәсіби-пәндік білімін толықтыру;
- кәсіби кемелдену т.б. 
Педагогтың қызметі, оның мектептегі кәсіби педагогикалық 
негізінде жүреді. Ол өз пәні бойынша сабақ беру, әріптестерімен 
кәсіби тығыз қарым-қатынас, өзін-тану, өзін-өзі бағыттау, өз 
мүмкінділік игеру арқылы өзіндік қажеттілік туғызады. 

49
Сондықтан бүгінгі таңдағы мұғалімнің кәсіби санасы мен 
әлеуметтік бейнесі жас жеткіншектерді рухани-адамгершілік 
құндылықтық тәрбие беруде өмір ағымында адам тәрбиелеу де мол 
мүмкіндігі бар екендігі баршаға аян. 
Мұғалім тұлғасының жеке ерекшеліктеріне педагогикалық 
процесте бағынышты. Мұғалімдерді негізінен педагогикалық 
бағытталу ерекшелігі мақсатқа бағытталу педагогикалық қызметке 
бірізділігімен жүйелікті өз еңбек нәтижесінде дұрыс бағалау қабілетін 
талап етеді. Мұғалім баланың шығармашылық мүмкіндігінің 
дамуына сендіру қажет. Сондай-ақ оптимистік көзқараста болу үшін 
гуманистік бағдарлау қажет. Бұл баланың жақсы қасиеттеріне сену 
және сүйену балаға деген сүйіспеншілік балаға тіл тигізуден сақтау 
қажет. Мұғалім мінездері салмақтылық ерекше орынға ие. Ол түрлі 
жағдайға шыдамдылық, жинақылық, төзімділік, бірқалыптылық 
танытуға міндетті. Тағы да маңызды қасиет талап қоя білу 
өзіне және өзгеге қойылатын талап адам басқаратын моральдық 
ерекшеліктерімен нормаларын қалыптастырады. Оқушылардың 
оқуға деген ынтасы анықталады тәрбиенің беделінен танымал, 
мәңділік, ықпал оқытушылардың тәрбиелік әсерлерінің күші. 
Болашақ мұғалімнің ЖОО-да дайындықтың мазмұны 
құрылымы және әдістері біріншіден қоғам дамуының бағыты, 
екіншіден педагогика ғылымының дамуымен, үшіншіден педагог 
мамандығының еркшеліктерімен белгіленеді. Педагогикалық 
білімге ие болу белгілі бір бағыттарды меңгеру жағдайына қол 
жеткізетін түрлі деңгейлі кәсіби
маман ретінде тұрақты байланыс. 

жүктеу/скачать 1.89 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: