Оқулық Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі жоғары оқу орындарының студенттеріне ұсынады
жүктеу/скачать 2.39 Mb. Pdf көрінісі
|
| Жүргiзушi: «Бес дұшпан» – Абай
айқындап берген адамгершiлiкке жат этикалық әдеп нормалары. Абай «Бес асыл iсiнде» нағыз адам болу үшiн бес нәрсеге асық болу керектiгiн айт- са, «Бес дұшпанда»: Адам болам десеңiз, Оған қайғы жесеңiз, Өсек, өтiрiк, мақтаншақ, Ерiншек, бекер мал шашпақ – Бес дұшпаның бiлсеңiз... – деп адам бойындағы жағымсыз қа- сиеттi сынға алады. Осы жағымсыз қасиеттерден жұртшылықты сақтан- дырмақ болады. 229 3-тарау. Жалпы білім беретін орта мектепте тәрбие сағаттарын ұйымдастырудың әдістемесі Оқушы: «Өсек». Абай заманын- да ел арасында көп тараған, адам- гершiлiкке жат, жаман қылықтардың бiрi – өсек айту, өсекшiлдiк. Осы жайға ренiш бiлдiрген ақын 24-сөзiн- де «Қазақ ортасынан ұрлық, өтiрiк, өсек, қастық қылып, өнердi, малды түздеп, бөтен жақтан түзу жол iздеп, өрiстетерлiк күн болар ма екен» деп армандайды. Оқушы: «Өтiрiк». Ақын өтiрiктi «бес дұшпанның» ең бiр жиiркенiштi түрi ретiнде сипаттап, өз халқын осындай бiр сұм кесапаттан та- зартуды армандайды. Ақты қара деп, я қараны ақ деп, өтiрiктi шын деп ант ететiн кiсiлердi Абай имансыз, азған адамдарға жатқызады. «Расы жоқ сөзiнiң, Ырысы жоқ өзiнiң. Өңкей жалған мақтанмен, Шынның бетiн бояды», – деп өтiрiк пен өтiрiкшiлердiң бет-пер- десiн ашады, сынайды. Оқушы: «Мақтаншақ». Абай сөзiмен айтқанда, мақтаншақтар бiреудi «демесiн» демейді, «дейiн» деп дейдi, азаптанып жүредi. «Бiре- уi» жатқа мақтанарлық мақтанды iздейдi. Ол – надан, надан да бол- са адам. Екiншiсi – өз елiнiң iшiнде мақтанарлық мақтан iздейдi, оның надандығы толық, адамдығы толық емес. Үшiншiсi өз үйiне келiп айтпа- са, я ауылына ғана келiп айтпаса, өзге кiсi қостамайтын мақтанды iздейдi. Ол – наданның наданы. Оқушы: «Ерiншек». Адамдардың бойына бiткен жаман қылықтардың iшiндегi ең жағымсызы – ерiншектiк. Абайдың түсiндiруiнше, ерiншектiк – күллi дүниедегi өнердiң дұшпаны. Оқушы: «Бекер мал шашу». Абай шығармаларында қолда бар қаржы мен мал-мүлкiн дұрыс пайдалана ал- майтын, өз пайдасын бiлмейтiн, сырт көзге жомарт болып көрiнетiн мақтан- шақ адамдарды өлтiре сынаған. Жүргiзушi: Абай адамның адам болу қағидасымен шектелмей, адам- тану туралы ойын әрi дамытып, те- реңдете бердi. Ойшыл ақынды көп толғандыратын ендiгi бiр мәселе – адамның барлық жағынан жан-жақты жетiлiп, «толық адам» болу мәселесi. Толық адам болу үшiн адам бойын- дағы ең негiзгi қасиеттер – қайрат, ақыл, жүрек тең болуы қажет деп тоқтамға келедi. жүктеу/скачать 2.39 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|