Оқулық Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі жоғары оқу орындарының студенттеріне ұсынады
жүктеу/скачать 2.39 Mb. Pdf көрінісі
|
| ХАЛЕЛ
ДОСМҰХАМЕДОВТЫҢ ШЫҒАРМАЛАРЫ Бесік жырының тәрбиелік мәні туралы «Бесік жыры – әр халықтың төл тарихының, дәстүрлі мәдениетінің, ежелгі наным-сенімінің, дүниета- нымының көрінісі, ұлттық тәрбие нің кәусар бұлағы. Оның негізгі қызме- ті – бесік тәрбиесіне ыңғайлы сазды әуен, ырғақты сөзбен баланың жан жүйесі мен санасына ұлттық тәлімді сіңіру». (Жарықбаев Қ., Иманғалиева Н. Х. Досмұхамедов бесік жыры бала жанының қалыптасуындағы басты дәнекер екендігі туралы // Мектептегі психология. 2007, №6, 5-6 бб.) Оқушылардың салауатты өмір салтын қорғау үшін айтылған ойлары Адам ағзасына әсер етуші сырт- қы ортаның факторларын химиялық, физикалық, биологиялық, психоген- дік, қоғамдық, т.б. топтарға бөледі. Химиялық әсерге ауаның, судың, топырақтың, тамақтың құрамындағы 188 2-тарау. Ғұлама ойшылдардың тәрбие туралы тағылымдық мұралары заттар жатады. Олардың көпшілігі адам ағзасының қалыпты тіршілігіне, белгілі мөлшерде ғана денсаулығына қажет. Бірақ ол заттар қажетті мөл- шерден асса не азайса, аурудың пайда болуына себепші болады. Мысалы, тамақтың құрамындағы йод жеткілік- сіз болғанда, Базед ауруының пайда болуы немесе таулы жердегі ауада оттегі аз болғандықтан, биіктік ауруы не ауада көмірқышқыл газы, хлор, т.б. көбейгенде, адамның улануына соқтырады. Физикалық әсерлерге температу- ра, ылғал, ауа қозғалысы, атмосфер- лік қысым, күн радиациясы, шу, элек- тромагнит, т.б. жатады. Бұлардың да көпшілігі ағзаның өмір сүруіне қа- жет. Ал қажетті мөлшерден тыс жағ- дайда адамға жағымсыз әсер етеді. Мысалы, шамадан тыс жоғары тем- пература күннің ағзаға артық өтуі, қатты айқай-шудың есту қабілетін төмендетуі, тіпті саңырау болып қа- луға жеткізеді, т.с.с. Ағзаға биологиялық әсер ететін ауру туғызатын микробтар, вирус тар, құрттар, т.б. бар. Олар түрлі жол- дармен денеге өтсе, жұқпалы, пара- зиттік ауруларды тудыраты ны белгі- лі. Психогендік әсерлерге сөз арқылы немесе ұжымдық қарым-қатынас нәтижесінде туындайтын түрлі жағ- дайлар жатады. Олар адамның жаны жайлы болса – жағымды, ал сүйек- тен өтер сөз қорқыныш, ашу, қайғы, реніш болса, мұның бәрі жағымсыз эмоциялар тудырып, ағзаны түр- лі өзгеріске ұшыратады. Ал еңбек, үй-тұрмыс және саяси-экономикалық жағдайлар – қоғамдық әсер. Ғылыми- зерттеулер арқылы кейбір аурулар- дың халыққа көп таралуы қоғамдық әсердің ықпалынан екені танылып отыр.Экономикалық-әлеуметтік жа- ғынан қамтамасыз етілмеген от- басыларында, жұмысшы-шаруалар арасында туберкулез, нервтік-психи- калық аурулар көп кездеседі. жүктеу/скачать 2.39 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|