(«Қазақ халқының философия- лық мұрасы. Жиырма томдық шығармалар жинағы» кітабынан, Т.5., 36-б.) Жеке тұлғаның борыш, жауапкершілігі туралы Қайрат-жігер, ерлік, батырлық Мысалы,
Төрт бұрыштың бәрі дұшпан екен,
Сарбаздармен аттанып,
Төрт бұрыштағы халықты
Көп алған, бәрін бейбіт еткен,
Бастыны еңкейткен,
Тізеліні бүктірген,
Ілгері – Қадырхан қойнауына
дейін,
Кері – Темір қақпаға дейін жай-
лаған.
(Шәкенұлы Ж. «Түркілік сарынды түп тамыр еткен тәуел- сіздік жыры» мақаласынан. 24 желтоқсан, 2010 ж.) Батырдың аңғалдығы, сенгіштігі туралы айтқаны Ат – ер қанаты. Батырдың өз атын өзі таңдауы, өз атының бо- луы Мысалы,
Күлтегін жауға жаяу ұмтылды.
Оңтұтықты қарулы көсемдерімен
Қолға түсірді.
Жарақтыларды қағанға еншіледі,
Бұл әскерді сонда талқандадық.
Жиырма бір жасқа келгенде
Чача Сеңұңмен айқастық
Ең ілкі Тадықын Чуырдың,
Боз атын мініп шапты,
Ол ат сонда өлді.
(Марғұлан Ә. «Ежелгі жыр- аңыздар» кітабынан, 63-б.) Ерлік, батырлық туралы өсиеттері Батырдың атының сұлу кес кін-сымбаты, шабыс желісі, ақылдылығы, төзімділігі Мысалы,
Бір жылда бес рет шайқастық,
Ең ілкі Тоғу кентінде шайқастық
Күлтегін Азбан ағын мініп,
Шабуылға ұмтылды.
Алты ерін шанышты,
Шайқаста жетінші ерін қылыш-
тады.
Екінші (рет) Құшлағақта
87
2-тарау. Ғұлама ойшылдардың тәрбие туралы тағылымдық мұралары
Едіздермен шайқастық.
Күлтегін Аз қаракерін мініп,
Шабуылға ұмтылып,
Бір ерін шанышты.