Оқулық «Білім беруді дамытудың федералды институты»
Аспаптардың көрсетуін тіркеу тәсілдері
жүктеу/скачать 6.25 Mb. Pdf көрінісі
|
| 8.5. Аспаптардың көрсетуін тіркеу тәсілдері
Тіркеу — бұл дегеніміз бірнеше материалдық тасымалдағыштарда (қағаздық, магниттік немесе фотоүлдір және т.б.) орналасқан, көрнекі немесе жасырын бейне формасында өлшеу ақпаратын ұсыну. Қазіргі тіркеу техникасында геометриялық, физикалық және цифрлық таңбаларды пайдаланады. Геометриялық таңба деп сызық кесінділерін, екі нүкте мен бұрыш арасындағы арақашықтықты; физикалық деп — магниттеу қарқындылығы мен түр-түстік бояуын, фотоүлдірдің қараю дәрежесін және т.б.; цифрлық деп — цифрларды, әріптерді, белгілерді және олардың нақты есептеу жүйесі бойынша қисындасуына айтады. Аналогтік тіркеу үшін әдетте жазық тасымалдағыштарда – диаграммаларда орналасқан, геометриялық және физикалық таңбаларды пайдаланады. Тіркеу тәсілдері жаңғыртылған өлшеу нәтижесінің аз қателікті салыстырмалығын бейнелейтін айқын көрінімдігін қамтамасыз етуі қажет. Өздігінен жазатын аспаптарда, алдында белгілі болғандай, тіркеуге жататын функционалдық тәуелділік кесте түрінде ұсынылады. Бұл тіркеуші органның құрастырылымына арналған нақты талаптарды қояды: тасымалдағышта шамалы диаметрлік нүкте түріндегі із алынуы қажет. Тіркеуші органның тасымалдағышқа әсер етуінің негізгі тәсілі зат қабатын түсіру; қабатты алу және тасымалдағыш затының жағдайын өзгерту болып табылады. Өздігінен жазатын аспаптарда негізінен тасымалдағышқа зат қабатын түсіруді; диаграммалық қағазға сиямен, пастамен немесе басумен жазуды тіркеу тәсілдерін кең қолданады. Осы тіркеу тәсілдерінің артықшылықтарына тіркеу құжаттарының төзімділігін, жазба нәтижесінің тікелей көрнекілігін, қолайлы және арзан нұсқасын жатқызуға болады. Қағаз диаграммалары әдетте лента пішінді (лентаның ұзындығы 15-50 м) немесе тікбұрышты немесе координаттары полярлық жүйеде орындалған, (8.7, а, б сурет) градусталатын тормен жабдықталған дискіде болады (8.7-сурет, в). Қисық сызықты тор О жылжымайтын нүкте айналасындағы айналдыру қозғалысын тіркеуші орган жасаған; тікбұрышты- тіркеуші органның тік сызықты орнын ауыстырған жағдайға сәйкес келеді. Диаграммалық лента бумалармен әзірленеді және шетінде тісшелер орналасқан айналып тұратын барабанның көмегімен ауыстырылады. Ленталардың бумалық қаптамаларының орнын, лентаның «сырнай» түрінде жатқызылып, қораппен сомдалып келуі басты ( 8 . 8 - сурет). Аспаптың жұмыс процесінде жазбалы диаграмма бөліктері сондай қорапқа дестеленеді. 145 о 8.7-сурет. Диаграмманың негізгі түрлері: а, б — тік бұрыштармен; в — полярлық координаттармен Қорапқа салынған жазбалы диаграммалық ленталар қолдануға ыңғайлы. Өздігінен жазатын аспаптарда диаграммалық дискілерді кең қолданады. Металл негізінде бекітілген олар айналдыру қимылын сағат тілі бойынша бірге жасайды. Бір параметрден екіншісіне тәуелділігін белгілейтін екі координаттық өздігінен жазатын аспаптарда ақпарат иесі ретінде миллиметрлік торлы диаграммалық парақтарды пайдаланады. Сиямен жазуды негізгі элементі қаламұш, сияөткізгіш және сиясауыт болып табылатын, тіркеуші құрылғының көмегімен жүзеге асырады. Қаламұш диаметрі 0,15-0,2 мм (жазу сызығының қалыңдығы бұл ретте 0,5 мм кем болмауы қажет) болатын тот баспайтын болаттан немесе никельден шығатын түтікті құрайды. 8.9-суретте шамалы айналдыру сәтін (магнитэлектрлік милливольтметрлер) иеленетін сезгіш аспаптарда пайдаланатын басып шығаруды тіркеу тәсілі схема түрінде көрсетілген. Тіркеуші орган ретінде 2 өлшеу аспабының сілтегіш-нұсқағышы қызмет етеді, ол 1 кезеңмен, басып шығару механизмінің көмегімен бояйтын 3 лентаны 4 тасымалдағышқа ығыстырады. Аз диаметрлі металл шыбық 5 сілтегіштің жанасу орнын және тасымалдағыштың нүкте түріндегі бояйтын лентасындағы нүкте ізін қамтамасыз етеді. Әртүрлі түстегі ленталарды қолдану аспапты бір мезгілде бірнеше процестерді жазуға мүмкіндік береді. . 8.8-сурет. Қораптағы қағаз ленталарын қаптау 146 8.9-сурет. Басып шығаруды тіркеу тәсілі: 1 — басып шығарушы механизм; 2 — ИП нұсқағыш; 3 — бояйтын лента; 4 — тасымалдағыш; 5 — аз диаметрлі металл шыбық Өлшеу процесінде тасымалдағыш туралы тіркеуші органның үйкелісінің болмауы тұтынатын қуатты ұлғайтусыз аспаптың дәлдігін сақтауға мүмкіндік береді. Шығу қуаты үлкен аспаптарда да (автоматты потенциометрлер, көпірлер) басып шығаруды тіркеу тәсілін қолданады. Мұндай аспаптарда тіркеуші құрылғы басып шығаратын күймеше болып табылады. Нұсқағыштан басқа күймешеде шығыңқы белгілер (нүктелер немесе нүктелер және цифрлар) түсірілген дөңестермен бірге металл дөңгелектерге бекітілген. Басып шығару бір бояумен немесе әртүрлі түстермен жүзеге асырылуы мүмкін. Басып шығаратын дөңгелекте дөңестер санына байланысты өлшеуді және үш, алты немесе 12 біртекті параметрлермен жазуды жүргізу мүмкін. Бұл ретте өлшеу каналдары аспапқа кезекпен қосылады (ауыстырулар арасындағы аралықта дөңгелек бұрылады). Бір түспен басып шығару кезінде диаграммаға екі белгі: нүкте және цифр түседі. Нүкте өлшенетін мәнді, цифр-қисық нөмірді сипаттайды. Көптүспен басып шығару кеінде диаграммадағы қисықтар нүктені түсі бойынша айырады. 8.10-сурет басып шығаруды жазу қағидасын түсіндіреді. Дөңестер дөңгелегінде 1 ілгерілемелі (басып шығару моментіндегі) және айналмалы қозғалыс (өлшеу тізбегін ауыстыру моментіндегі) қатысады. 8.10-сурет. Көпнүктелі жазбаға арналған басып шығару механизмдерінің сызбасы: а — біртүсті жазба; б — көптүсті жазба; 1 — дөңесті дөңгелек ; 2 —бояғыш білікше3 —тасымалдағыш 147 8.11-сурет. Металданған қағазға арналған тіркеу тәсілінің сызбасы: 1 — жазып алушы электрод; 2 — металл барабан Бояғыш білікше (немесе әртүрлі түстегі білікшелер) 2 және тасымалдағыш 3 сілтегішпен көрсетілген бағытта орналасады. Термиялық тіркеу тәсілі жылу сезгіш қағаздың үстіңгі қабатындағы электрлік қызған элементке («жылулық буы») жылулық әсер ету жолымен жүзеге асырылады. Үстіңгі қабаттың балқуы нәтижесінде онда жылулық қаламұш қозғалысынан анық қара сызық (сызықтың қалыңдығы 0,15 мм).түріндегі із қалады. Сондай –ақ металданған қағазға арналған жазуды пайдаланады (8.11-сурет). Жазып алатын электрод 1 және металл барабан 2 (екінші электрод) Е қуат көзіне қосылады. Электродтар арасындағы тоқ өткізгіштер ретінде металданған қағаз Н (М — металл қабаты) қызмет етеді. Электродтық металл 1 тоқтың әсерімен балқиды және жартылай жанып кетеді, соның нәтижесінде тасымалдағыштың үстіңгі қабатында жұқа сызық нүктелер түріндегі ( 1 электродтың қозғалысы кезінде) анық көрінетін қара із пайда болады. жүктеу/скачать 6.25 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|