Оқулық «Білім беруді дамытудың федералды институты»
жүктеу/скачать 6.11 Mb. Pdf көрінісі
|
| АҒАШ МАТЕРИАЛДАРЫ
СҮРЕКТІҢ ЖАСАЛУЫ МЕН ҚАСИЕТІ Құрылыс материалы ретінде қолданылатын сүректі әдетте 90% ағаштан жасалатын діңгек береді. Діңгектің жіңішке бөлігі басы деп аталады, ал жуын жағы – комель. Сүректің жасалуын діңгектің үш кесігінде көруге болады: қиық, радиалды және тангенциалды. Ол жасалуы, сыртқы келбеті мен қасиеті бойынша бірегей емес (2.1. сур.). Өзегі бүкіл ұзындық бойынша ағаш діңгегінің ортасында орналасқан. Ол жұмсақ, берік емес және тез шіруге жақын. Ағаштың өсуінде өзек сүрегі зақымданады. Кейбір түрлерде (қарағай, балқарағай, шаған) өзекке жақын орналасқан сүрек бөлігінің түсі қою және ылғалдығы төмен. Бұл сүректің ең бағалы бөлігі ядро деп аталады, ал қабығы жағында орналасқан қалған бөлігі – жұқа сүрек қабат. Ядросы жоқ түрлер болады, олар қиық бойынша сүректің бірдей түсіне ие. Ядро сүрегі жоғары беріктік, тығыздық пен қаттылықпен, сонымен қатар,сүрек тығыздығының төмендігімен ерекшеленетін жас клеткалардан тұратын жұқа сүрек қабатқа қарағанда шіруге қарсыласуы жоғарылығымен ерекшеленеді. Жүрек тәрізді сәулелер мен жылдық қабаттар суреттердің табиғатына сай болатын сүрек текстурасын жасайды.Ол тангенциалды кесікте жақсы көрінеді. Сүрек текстурасы оның бағасын анықтайды. Сүрекке түсті клетка қуысында бар әртүрлі заттар береді. Ол ақтан (көктерек,шырша, жөке) қараға дейін ( қараағаш) болады. Бірақ сүрек тек декоративті қасиеті үшін ғана бағаланбайды.Сүрек құны ретінде 2.1 . 19 2.1 сур. Ағаш діңгегінің кесіндісі (а) мен құрамдас бөліктері (б) кішігірім орташа тығыздық, жеткілікті беріктік, аз жылуөткізгіштік, жоғары ұзақмерзімділік (дұрыс қолдану мен сақтауда) және химиялық тұрақтылық, өңдеу жеңілдігі саналады. Кемшіліктерге құрылыстың әртүрлілігі, шіруден тез бұзылу қабілеті мен оңай жану жатқызылады. Талшықты құрылыс нәтижесінде сүрек анизотропты материалдарға жатқызылады, яғни әртүрі бағыттардағы оның барлық физикалық және механикалық қасиеттері әртүрлі. Гидрофильді табиғат пен талшықты кеуекті құрылымы нәтижесінде сүрек қолданудың температуралық-ылғалды жағдайы өзгеруде ылғалды оңай сіңіріп, береді. Ылғалдыққа қатысты сүрек келесідей бөлінеді:сулы – жаңа кесілген (ылғалдылық 35%-дан жоғары), ауа-құрғақ (ылғалдылық – 15...20%) және бөлмелі – құрғақ (ылғалдылық – 8...12%) .Сүрек ылғалдылығы 12% болса, онда ол стандартты ылғалдылық болып саналады, онда оның қасиетін анықтап, салыстырады. Ылғалдылықтың ауытқуы өнім өлшемі мен формасының өзгеруіне алып келеді. Сүрек әртүрлі бағыттарда бірдей емес кебеді (2.2 сур.), нәтижесінде ол шалыстануға алып келеді, сөйтіп, ішкі кернеу мен өнімнің сынуы пайда болады. Ағаш конструкциялары үшін ол конструкцияда жұмыс істейтін ылғалдықтағы сүргекті қолдану керек. Сүргектің жылуөткізгіштігі 0,16.0,30 Вт/(м • °С) құрайды;талшық бойында ол көлденеңге қарағанда 1.8 есе жоғары. |