Оқулық «Білімді дамытудың федералдық институты»
Жүйені үлгілеуде нысанды-бағытты тәсіл
жүктеу/скачать 2.2 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- UML — әмбебап үлгілеу тілі
Жүйені үлгілеуде нысанды-бағытты тәсілНысанды – бағдарлы тәсілдің болмысы Құрылымдық және нысанды бағдарлы тәсілдер арасындағы түбегейлі айырмашылық, жүйені бөлшектеп байланыстыруға негізделген. Нысанды-бағытты тәсіл нысанды бөлшектеп байланыстыруды қолданады, сонымен бірге жүйе құрылымы нысандар термині және олардың арасындағы байланысты, ал жүйе тәртібі- нысандар арасындағы хабарламалар алмасу терминдерінде сипатталады. Жүйенің әрбір нысаны, ақиқатты өмірдің нысан тәртібін үлгілейтін өз жеке тәртібіне ие болады. Нысанды-бағыттылған тәсілдің тұжырымдамалық негізі нысан үлігіс болып саналады. Оның негізгі элементтері дерексіздендіру, инкасуляция, үлгілік, иерархия болып саналады. Дерексіздендіру (дерексіздік) — үлгіге, өз қызметтер жүйесінің немесе өз нысаналы мақсатын орындауға қатысты тікелей қатынасы бар, жобалайтын жүйе аспектілерін енгізуді ұйғаралды. Сонымен бірге, барлық екінші дәрежелі бөлшектер, алынған үлгіні талдау және зерттеуді үдерісін шектен тыс қиындатпау үшін (сонымен бірге, мысалы, тұрғын үйді жобалау кезінде түсқағаздар таңдауда оның ішкі қабырғаларын желімдеудіге алаңдамаған жөн) шығарылады. Инкапсуляция, оның құрылымыдары мен тәртібін анықтайтын, нысан элементтерін жасыруды көздейді. Инкапсуляциялау ережесі — сенімділікті қамтамасыз ету үшін нысан өрістеріне тікелей кіру орынсыз, олардың құрамындағы оқу және жаңартуды сәйкес әдістер шақыру арқылы жүргізіледі. Дерексіздік және инкапсуляция — өз-өзін толықтыратын түсінік: дерексіздік нысанның сыртқы тәртібін атап көрсетеді, ал инкасуляцияның құрамында іске асыруды жасырады. Инкап- суляция ақпараттық жабықтық арқылы қол жеткізіледі. Әдетте нысандар құрылымы жасырылады және олардың әдістері жүзеге 111
Үлгішеңдік — бұл жүйелер қасиеті, бір қатар үлгілерді бөлшектеп байланыстыру мүмкіндігімен қатысты. Үлгілер физикалық контейнерлер ретінде қолданылады, онда логикалық өңдеу санаттары мен нысандары жарияланады. Үлгіні бөлшектеп байланыстырудағы жалпы мақсат — үлгілерді атап көрсету есебінен, бағдарламалық қамтамасыз ету күрделілігін азайту, ол бір- біріне тәуелсіз жобаланады және өзгереді. Үлгілерді жүзеге асырудың өзгеруі басқа үлгілердің жүзеге асырылуын білмей және олардың тәртібіне әсер етпей жүргізіледі. Иерархия (иерархиялық ұйымдастыру) — бұл дерексіздік иерархиялық құрылымнан қалыптастыру, яғни, оларды деңгейіне қарай орналастыру. Күрделі жүйелерге қатысты иерархиялық құрылымның негізгі түрлері мыналар болып табылады: топтар құрылымы (бір топ, сәйкесінше бір немесе бірнеше топтың құрылымдық немесе атқарымдық бөлігін қолданады); нысандар құрылымы (агрегация, мысалы «жазба» түріндегі құрылым). Нысандық тәсілдің маңызды сапасы — ұйым қызметі үлгілері мен талаптарды құру сатысынан іске асыру сатысына дейінгі жобалаушы ақпараттық жүйе үлгілерінің келісімділігі. Нысан үлгілері бойынша ақпараттық жүйенің нысандары мен топтарындағы үлгілеуші пән салаларының (ұйымдар) ақиқаттағы болмысын бейнелеу қадағалануы мүмкін. Нысанды-бағытталған тәсіл келесі артықшылықтарға ие: нысандық бөлшектеп байланыстыру, мәнерлеу құралдарды қажетті үнемдеуді қамтамасыз ететін жалпы механизмдерді қолдану арқылы көлемі шағын үлгілерді жасауға мүмкіндік береді. Нысанды тәсілді қолдану, әзірлемелерді біріздендіру деңгейі мен қайталап қолдануға жарамдылықы деңгейін біршама арттырады және бұл әзірлеу ортасын құру және үлгіні құрастырып жасауға көшуге алып келеді. Нысанды бөлшектеп байланыстыру күрделі үлгілер жасауды болдырмауға мүмкіндік береді, себебі ол шағын қосалқы жүйелерге қатысты үлгілерді дамытудың эволюциялық жолын шамалайды. Нысанды үлгі шынайы, өйткені әдемді адами қабылдауға бағытталған. Нысанды-бағытталған тәсілдің кемшіліктеріне жоғары бастапқы шығындар жатады. Бұл тәсіл шұғыл қайтарымды талап етеді. Оны қолданудан әсер екі-үш жоба әзірлемесінен кейін және қайталап қолданылған компоненттерді жинақтауға әсерін тигізеді. Нысанды тәсіл ерекшеліктерін бейнелеп көрсететін диаграмманың көрнекілігі азырақ. 112
UML — әмбебап үлгілеу тілі Нысанды-бағытталған тәсілдің қолда бар әдістерінің көпшілігіне үлгілеу тілі және үлгілеу үдерісін сипаттау кіреді. Нысанды тәсілде үлгілеу тілі ретінде UML бірыңғай үлгілеу тілі қолданылады, оның құрамында үлгілеуге арналған стандартты диаграммалар жиынтығы бар. Қазіргі кезде UML, ақпараттық жүйелерді құру және оларды бағдарламалау үдерісін құжаттандырудың жалпы көпшілік мақұлдаған стандарты болып табылады. UML әибебап үлгілеу тілін әзірлеу 1990-жылдары ақпараттық жүйелердің бірнеше нысанды-бағытталған әдістері мен нотацияларын сипаттау басталды. Бағдарламалық қамтамасыз етуді сипаттаудың әмбебап тілін жасауға түрткі болған себеп, жобалаушы ақпараттық жүйелердің тұрақты үдемелі күрделілігі болып саналды, ол өз кезегінде шешілетін міндеттерді күрделендірумен мәжбүрленеді. Ақпараттық жүйе нысандарының саны, жүйелерді жобалау кезінде туындаған, 7-8 (қосымша жазбасыз адамның ақпараттарға сүйеніп әрекет ете алмайтын психологиялық тосқауыл) күрделіліктен аспайды, арнайы құралсыз да еңсеруге болады. Осындай ақпараттық жүйені (бір жұмыс орны немесе шағын компания үшін) бір адам құра алады. Олардың арасындағы нысандар, жағдайлар мен ауысулар саны бірнеше мыңға жетеді, ал онда миллиондар, онда бір маман да, қандай тәжірибелі және білімді болғанымен, тұтастай бүкіл жүйені қамти алмайды. Шешілетін мәселелерді шешуге арналған түсіну үшін жеткіліксіз қысқаша сипаттамаларды қолдану нұасқаларын ұғыну нұсқаларын анықтайды Бұл қағидаттар жоғарыда айтылды. Дерексіздендіру қағидаты жүйенің елеуді аспектілерін атап көрсету және оларды болмашы аспектілерден дерексіздендіруге негізделген. Көпүлгілік қағидаты ешбір үлгі жеткілікті дәрежеде баламалық дәрежесімен күрделі жүйенің әртүрлі аспектілерін сипаттай алмайтындығы туралы пікірді білдіреді. Нысанды-бағытты талдау әдістемесіне қатысты, күрделі жүйенің жеткілікті толық үлгісі кейбір өзара байланысты түсініктер түсініктер көлеміне жол береді, олардың әрқайсысы жүйенің кейбір тәртібі немесе құрылымын балама түрде қамтып көрсетеді. Иерархиялық құрылым қағидаты, белгіленген түсініктер шеңберінде дерексіздендіру немесе бөлшектеудің әртүрлі деңгейлерінде үлгіні құру үдерісін қарастыруды ұйғарады. Сонымен бірге, күрделі жүйенің алғашқы немесе бастапқы үлгісінің анағұрлым жалпы түсінігі (метатүсінік) бар. Осындай үлгі жобалаудың бастапқы кезеңінде құрылады және құрамында 113
UML— бұл сөздіктер мен ережелерден тұратын тіл, оның құрамына кіретін сөздерді құрамдастыруға ықпал ететін және мағыналы құрастырымдар алуға мүмкіндік береді. Үлгілеу тілінде сөздік пен ережелер тұжырымдамалық және физикалық жүйе түсініктеріне бағытталған. UML тілінің сөздігіне үш құрылымды блок кіреді: болмыс, қарым-қатынас, диаграмма. Болмыс — үлгінің негізгі элементі болып табылатын дерексіздік. Қарым-қатынас әртүрлі болмысты байланыстырады. Диаграммалар болмыс жиынтығының ұсынатын мүддесін топтастырады. UML тілі арқылы құрылымдық үлгілер мен тәртіп үлгілерін құруға болады. Кейбір жүйенің болмысы мен компоненттер құрылымына, олардың санаты, интерфейстері, атрибуттары мен қарым- қатынастарын қосқанда, құрылымдық үлгілерін сипаттайды. Тәртіп үлгісі, жүйе нысандарының жүріс тұрысы немесе арқарымын, оған қоса олардың әдістері, өзара іс-әрекеті және олардың арасындағы ынтымақтастықты, сонымен қатар жеке компоненттер мен тұтастай жүйе жағдайының өзгерістер үдерісін сипаттайды. UML тілі шеңберінде, күрделі үлгінің барлық түсініктері диаграмма деген атауға ие болған, арнайы графиктік құрастырымдар түрінде белгіленеді. UML тілдер терминінде келесі диаграмма түрлері анықталған: қолдану нұсқасының диаграммасы (usecasediagram)— ұйымның бизнес-үдерістерін (жүйеге қатысты талаптар) үлгілеуге арналған; санаттар диаграммасы (classdiagram) —жүйелер санатының статикалық құрылымы және олардың арасындағы байланысты үлгілеуге арналған; жүйе тәртібінің диаграммасы (behaviordiagrams): жағдай диаграммасы (statechartdiagram) — бір жағдайдан екінші жағдайға көшу кезіндегі жүйе нысандарының жүріс тұрысын үлгілеуге арналған; қызмет диаграммасы (activitydiagram) — қызметті қолдану және үлгілеудің әртүрлі нұсқаулары шеңберінде жүйе тәртібін үлгілеуге арналған; өзара әрекет ету диаграммасы (interactiondiagrams) — нысандар арасында хабарлама алмасу үдерістерін үлгілеуге арналған— тізбектілік диаграммасы (sequencediagram), қауымдасу диаграммасы (collaborationdiagram); — іске асыру диаграммасы (implementation diagrams): компоненттер диаграммасы (componentdiagram) — жүйенің (қосалқы жүйе) компоненттерін иерархияларын үлгілеуге арналған; 114 өрістету диаграммасы (deploymentdiagram) — жүйенің жеке құрылымын үлгілеуге арналған. Диаграмманны құру құрылыста жоба құрумен бара-бар — оны да айналып өтуге болады, егер, мысалы, саяжай телімінде сарай тұрғызатын болсақ. Бірақ жобаны қолданбай, оның нәтижесі белгісіз болады. UML-диаграммамен сипатталған ақпараттық жүйе, әзірлеушіге жобалау үдерісінде қол жеткізілетін нәтижені көрсетеді. жүктеу/скачать 2.2 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|