Оқулық «Білімді дамытудың федералдық институты»
жүктеу/скачать 2.2 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 4.3.5. Тізбектілік диаграммасы
| 4.3.4. Қызмет диаграммасы
Егер қолдану диаграммасы жүйе атқарымына «жоғарыдан түрін» беретін болса, қызмет диаграммасы, керісінше, қолданудың жекелеген нұсқаларын және оның қойылымдарын толық суреттеуге мүмкіндік береді. Аталған жағдайда, қызмет түсінігімен, қолмен немесе автоматтандыру құралдары арқылы орындау қажет міндеттер (операциялар) түсініледі. Әрбір қолдану нұсқасына өз міндеттер тізбектілігі сәйкес келеді. Қызметтер диаграмасының теориялық жоспарында — қолданудың талданатын нұсқасын жүзеге асыратын алгоритмнің жалпылама көрсету. Қызмет диаграммасында дөңгелеектенген бұрыштары бар тікбұрыштармен белгіленеді (4.18 - сурет, а). Қызмет диаграммысы баламалы әрі параллеьді үдерістері сипаттауға мүмкіндік береді. Балама үдерістерді белгілеу үшін ромб қолданылады (4.18-сурет, б), шарт қасында, ал «иә», «жоқ» баламалары — сәйкес шығыстардың қасында көрсетіледі. Осы блоктың көмегімен кезеңдік үдерісті құруға болады. 4.18-сур. Қызметтер диаграммасының шартты белгілері: а — қызмет; б — таңдау; в — синхрондау сызығы; г — басы; д аяғы 123 4.19-сур. Параллель үдерістерді көрсету арқылы қызмет диаграммасына мысал Қызметтерді белсендірудің көптігін, қызметтерді белсендіру стрелкасы бар қатардағы «*», символымен белгілейді, қажет болған жағдайда «әр жол үшін» түріндегі жазбамен айқындайды. Параллеь үдерістерді белгілеу үшін синхрондау сызғышын қолданады (4.18-сурет, в), бұған қоса синхрондау жағдайын, оны диаграммада көрсете отырып, анықтауға болады (4.19-сурет). 4.20-сурет. Қызмет диаграммасының мысалы 124 4.21-сурет. «Тауарды жеткізу» қолдану нұсқасына арналған қызмет диаграммасы Енді қызмет диаграммасының мысалын қарастырамыз. Өткен мысалда, «Көтерме сауда қоймасы» ААЖ қолдану нұсқасын айқындау үшін мәтіндік қойылым әзірленді. Бұл қойылым, диаграмманы, жүйемен және әртістермен орындалатын әрекеттерді аша отырып толықтырады. 125 4.22-сурет. «Тауар сату» қолдану нұсқасына арналған қызмет диаграммасы Алайда, қолдану нұсқасыну сипттаумен бірге немесе оған қосымша ретінде қызметтер диаграммасын қолдануға болады. Қызмет диаграммасы, талап етілген толықтық дәрежесімен қолдану нұсқасын суреттеуге мүмкіндік береді. Қысқаша мазмұны шешілетін мәселенің болмысын түсіну үшін жеткіліксіз болатын қолдану нұсқаларын нақтылаудың мәні бар. 126 4.23-сур. Жолдармен қызмет диаграммасының нұсқасы Жолдармен қызметтер диаграммасын қолдану нұсқасының мәтіндік сипаттамасымен немесе оны бірге берілген толықтырулармен қолдануға болады. Әзірленетін үлгі шеңберінде, «Тауарларларды сатып алу» және «Тауарды жеткізу» қолдану нұсқаларын жүзеге асыру үшін қызмет диаграмасын саламыз. 4.20-суретте тауарларды жеткіщу кезіндегі әрекеттер тізбектілігін сипаттау үшін қызмет диаграммасының нұсқасы көрсетілген. Алайда, қызмет диаграммасы, әртүрлі толықтық дәрежесімен қолдану нұсқасын сурттеуге мүмкіндік береді және «Тауарды жеткізу» нұсқасына арналған қызмет диаграммасын келесі үлгіде ұсынуға болады ( 4.21-сурет). Проанализировав вариант использования «Продажа товара», построим диаграмму деятельности для варианта использования «Продажа товара» ( 4.22-сурет). Жүйенің толық үлгісі бірнеше қызмет диаграммасынан тұрады, олардың әрқайсысы не анағұрлым маңызды қолдану нұсқаларының жүзеге асыру тізбектілігін (қалыпты оқиғалар барысы мен барлық ерекшеліктер), не болмаса таптаурын емес сыныптар операцияларын сипаттайды. UML стандартты сипаттау нысанынан басқа, «жүзу жолдары» нұқалырн ұсынады. Бұл нысан, қолдану нұсқасында бірнеше қатынасушы тұлғалар қатысатын жағайларды сипаттау кезінде ыңғайлы. Сонымен бірге, қызмет диаграммасындағы барлық әрекет жағдайы, бір-бірінен тік сызықтармен бөліп тұрған жекелеген топтарға бөлінеді (4.23-сурет). Жолдарды қолдану, бизнес- үдерістерін көрнекі түрде көрсете отырып, кәсіпорын бөлімшелерінің қызметін сипаттай отырып, қосымша мүмкіндіктер ашады. (4.24-сурет). Үлгілік жобалау жағдайында, әрекеттерді іске асыру бөлшектерінің көпшілігі, қолда бар жүйелерді талдау немесе прототиптер жүйелерін бұрын өткен әзірлеу тәжірибесі негізінде алдын ала белгілі болуы мүмкін. 127
4.24-сурет. «Тапсырыстарды рәсімдеу» қолдану нұсқасына арналған жолдары бар қызмет диаграммасын қолдану нұсқасына мысал. Үлгілік шешімдерді қолдану әзірлеу уақытын біршама қысқартуға және жобаны әзірлеу кезінде ықтимал қателіктерді болдырмауға мүмкіндік береді. 4.3.5. Тізбектілік диаграммасы Қарастырылған қызмет диаграммасы үйлердің тәртіп динамикасын ерекшелеу үшін қолданылады, уақыта онда анық түрде болмайды. 128
Жүйелердің тізбектілігін құру үшін мыналар қажет: әрбір әрекет етуші тұлғаны (нысан) сәйкестендіру және ол үшін өмір сүру сызығын бейнелеу; қолдану нұсқаларын сипаттаудан көптеген жүйелік оқиғалар мен олардың тізбектілігін анықтау; жүйелі оқиғаларды әркет етуші тұлғалар мен жүйелердің сызықтары арасында стрелкасы бар сызық түрінде аяғында суреттеу, сонымен бірге оқиғалар атауы мен берілетін мәндер тізімін көрсету қажет. Тізбектілік диаграммасында, өзара әрекетке тікелей қатысатын нысандар ғана ерекше суреттеледі, және басқа нысандармен ықтимал статисткалық қаумдастықтар көрсетілмейді. Тізбектілік диаграммасы үшін, негізгі кезең уақыт бойынша нысандардыі өзара іс-әрекетінің дәл осы динамикасы болып саналады. Сонымен бірге, тізбектілік диаграммасының екі өлшемі бар. Бірінші өлшем-солдан оңға қарай тік сызық түрінде, әрқайсысы өзара әрекеттесуге қатысатын жекелеген нысанның өмір сүру сызығын суреттейді. График түрінде әрбір нысан тікбұрышпен суреттеледі және өзінің өсір сүру сызығының жоғарғы жағында орналасады. Тікбұрыштың ішіне нысанның атауы мен қос нүктемен бөлінген сынып атауы жазылады. Сонымен бірге, барлық жазбаның асты сызылған, бұл нысан белгісі болып саналады, белгілі болғандай, сынып данасын білдіреді (4.25-сурет). Нысан атауы тізбектілік диаграммасында жоқ болуы ықтимал жағдайлар да болмай қалмайдв. Бұл жағдайда тек сынып атауы көрсетіледі, ал нысанның өзі жасырын болып есептеледі. Диаграммада сол жақ шетте, өзара іс-әрекеттің бастаушысы болып табылатын нысан суреттеледі (1-нысан). Оңға қарай басқы нысан суреттеледі, ол тікелей біріншімен әрекеттесседі. Осылайша, тізбектілік диаграммасындағы барлық нысандар, осы нысандардың бір-бірімен өзара әрекет етуі кезіндегі белсенділік дәрежесін анықтайтын кейбір тәртіпті қалыптастырады. Тізбектілік диаграммасындағы екінші өлшем — жоғарыдан төмен қарай бағытталған тік уақытша ось. Уақыттың бастапқы мезетіне диаграмманың ең жоғарғы бөлігі сәйкес келеді. Сонымен бірге нысандардың өзара әрекеттесуі бір нысанның екінші нысандарға жіберілетін хабарламалар арқылы жүзеге асырылады. Хабарлама, хабарлама атауымен көлденең стрелка түрінде суреттеледі. Бұдан басқа, оларды өзінің пайда болған уақытына 129 сәйкес белгілі тәртіпте орналастырады. Басқа айтқанда, жоғарыдағы тізбектілік диаграммасында орналасқан хабарламалар, төменде орналасқандардан бұрын бастамашылыққа ие болады. Сонымен бірге уақыт осіндегі масштаб көрсетілмейді, себебі тізбектілік диаграммасы «бұрын-кейін» үлгісіндегі өзара әрекеттердің уақытша реттілігін ғана үлгілейді. Нысанның өмір сүру сызығы, нысанның жүйеде болатын уақыт ішіндегі уақыт кезеңін белгілеу үшін арналған, сәйкесінше оның бырлық іс-әрекеттерне әлеуетті түрде қатыса алады. Өмір сүру сызығы диаграммасында, жалғыз сызықпен топтастырылатын үзік тік сызықпен суреттеледі. Егер нысан жүйеде үнемі болса, онда оның өмірдік кезеңі тізбектілік диаграммасының барлық жазықтыңымен жалғасуы қажет. Тізбектілік диаграммасын құруды, үлгілеу әрекетіне қатысатын осы және өзге барлық санаттарды, нысандарды атап көрсету арқылы мақсатта түрде бастаған. Осыдан кейін барлық нысандар хабарламаларды инсталяциялауда кейбір тәртіптерді сақтау отырып диаграммаға қойылады. Нысандар анықталған кезде, хабарламаларды сипаттауға кірісуіге болады. Сонымен бірге, жүйедегі хабарламалардың ойнайтын рөлдерін есепке алу қажет. 4.25-сурет. Тізбектілік диаграммасының әртүрлі графиктік примитивтері 130 4.26-сур. Тауарларды сату операцияларын үлгілеу үшін тізбектілік диаграммалар нұсқасы. Мысал ретінде, ААЖ «Көтермен сауда қоймасы» «Тауарларды сату» қолдану нұсқасы үшін тізбектілік диаграммасын құрамыз. (4.26-сурет). Аталған диаграмма екі нысаннан және әрістен тұрады. Нысандар тұрақты активтер болып саналмайды, сәйкес деңгей фокустары арқылы көрсетіледі. Хабарлама атауы ретінде сәйкес топтарға ерекшеленген операция атауы көрсетілген. Кейбір хабарламалардың ұсынысы мен жағдайы кәдімгі мәтінмен шаршы юақша жазылған. Бұл жағжай сату үдерісін тармақтандыру және осы қолданк нұсқасына сәйкес ерекше қойылымды орындау, алайда аталған диагрраманың басқа диаграммасыннда көрсетілмеген. жүктеу/скачать 2.2 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|