Оқулық физика 8 Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі ұсынған
МАГНИТ ӨРІСІНІҢ ТОГЫ БАР ӨТКІЗГІШКЕ ӘСЕРІ
жүктеу/скачать 4.48 Mb. Pdf көрінісі
|
| МАГНИТ ӨРІСІНІҢ ТОГЫ БАР ӨТКІЗГІШКЕ ӘСЕРІ.
ТҰРАҚТЫ ТОКТЫҢ ЭЛЕКТРҚОЗҒАЛТҚЫШТАРЫ ЖӘНЕ ӨЛШЕУІШ АСПАПТАРЫ 1. Тогы бар өткізгіштің төңірегінде магнит өрісінің пайда бола- тынын білдік (§31). Ендеше, басқа бір сыртқы магнит өрісі тогы бар өткізгішке әсер етуі мүмкін деген болжам (гипотеза) ұсынуымызға бо- лады. Кез келген болжам мен теорияның ақиқаттығының әділ сыншысы ретінде тек эксперимент қана жауап бере алады. Жоғарыдағы болжамның ақиқаттығына көз жеткізу үшін мектеп зертханасындағы аспаптар мен жабдықтарды пайдаланып, төмендегі суретте көрсетілгендей, электр тізбегін құрайық та, эксперименттік тәжірибелерге жүгінейік (сурет 6.11). Суреттегі көріністерде доға тәрізді магнит өрісінің күш сызықтары тік төмен бағытталған. Ал АВ кесінді-өткізгіш магнит өрісінің күш сызықтарына перпендикуляр орналасқан. Егер электр тізбегін кілтпен тұйықтайтын болсақ, онда тогы бар АВ кесінді-өткізгіш сол жаққа қарай ауытқиды (сурет 6.11, а). Бұдан кейін ток көзінің оң және сол полюстеріне қосылған сымдардың орындарын ауыстырып, тізбектегі токтың бағытын Все учебники Казахстана на OKULYK.KZ * Книга предоставлена исключительно в образовательных целях согласно Приказа Министра образования и науки Республики Казахстан от 17 мая 2019 года № 217 165 кері бағытқа өзгертсек, онда АВ өткізгіші оң жаққа қарай тебіледі (су- рет 6.11, ә). Сөйтіп, тәжірибе жоғарыда ұсынған болжамның ақиқаттығын дә- лелдейді, яғни доға тәрізді сыртқы магниттің өрісі тогы бар өткіз- гішке белгілі бір күшпен әрекет етеді. 2. Егер АВ өткізгішті магнит өрісінің күш сызықтарына перпенди- куляр орналастырмай, параллель орналастырса, онда оған магнит өрісі әрекет етпейді. Мысалы, төмендегі кескіндемеде (сурет 6.12, а) І тогы бар өткізгіш магнит күш сызығына параллель орналасқан, алайда ол орны- нан қозғалмайды, яғни оған магнит өрісі әрекет етпейді. Ал егер магнит өрісінің сол орнына оның күш сызығына перпен- дикуляр болатын жоғары бағытталған тогы бар нақ сондай өткізгіш орналастырсақ, онда өріс F күшпен әрекет етіп, оны белгілі бір аралыққа ығыстырады (сурет 6.12, ә). Сурет 6.11. Магнит өрісінің тогы бар өткізгішке әрекеті а) ә) Сурет 6.12. Тогы бар өткізгішке әрекет ететін магнит өрісі күшінің бағыты а) ә) б) F І B жүктеу/скачать 4.48 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|