– сабақ Тақырыбы: Атау септiгi көпше түрдегi зат есiмдер

Тақырыбы: Атау септiгi көпше түрдегi зат есiмдер

 
Зат есімнің сөз формасын аламыз

Тектерi Жiктеу	m	f	n
I		ae
II	-i		-a
III	еs	Es	-a ia (e,al,ar-аяқталған зат есiмдер)
IV	us		ua
V		es

Атау септiгi көпше түрдегi сын есiмдердi жасау үшiн,төмендегi жобаны пайдалану керек.

1 2 3 4

Атау септігі көпше түрі жал?ауын қоямыз

Атау септiгi көпше түрдегi сын есiмдер ларын есте сақтаңыздар.

Тегi	I-топ (I-II жiктеу және күшейтпелi шырай)	III Жiктеудегі сын есімдер,	Салыстырмалы шырай
M	-i	s	(ior) -es
F	-ae	es	(ior) -es
N	-a	-ia	(ior) -a

Жоғарыда берiлген таблицаны пайдалана отырып, қалыпты және салыстырмалы шырайдағы сын еciмдерге талдау жасап көрiңiздер.

Атау, жекеше түрлерi	Тобы	Жiктеуi	Тегi	Негiзi	Атау көпше түрлерi
Pilosus Pilosa Pilosum Vertebralis Vertebralis Vertebrale Simplex Simplex Posterior Posterius	I I I II II II II II II II	II I II III III III III III III III	m f n m f n mf m mf n	Pilos- Pilos- Pilos- Vertebral- Vertebral- Vertebral- Simplic- Simplic- Posterior- Posterior-	Pilosi Pilosae Pilosa Vertebrales Vertebrales Vertebra Simplices- Simplicia Posteriores Posteriora

Aa. – arteriae; Bb. – bursae; Gll. – glandulae; Forr. – foramina; Ligg. – ligamenta; Mm. – musculi; Nn. – nervi; Rr. – rami; Vagg. – vaginae; Vv. – venae.

А. Кiшi қанатты шемiршектер, үлкен мидың төменгi веналары, қалталар және синовиальдi қынаптар, кiшi тiластылық ағындар, беткейлiк лимфатиқалық тамырлар, мойынның қылқанаралық бұлшық еттерi, артқы қысқа кiрпiктiк артериялар, кеуделiк жұректiк тармақтар, қосымша мұрын шемiршектерi.

Б. Жамбастық нерв түйiндерi, жұлынның кесiндiлерi, сүт безiнiң бөлiктерi, алдынғы және артқы қарынша, қосалқы ядролар кiшi бүйрек тостағандары, жамбастық сегіздiк тесiктер, тоқ iшектiң ойлы таспалары, ортаңғы бөкшелiк бұлшық еттiң ұршықтық қалталары, аяқ сүйектерi, көлденең самай қатпалары.

С. Кiшi тiластылық ағындар, төменгi ит-тiстер, кiшi тандай өзектерi, жоғарғы және артқы құлақ бұлшықеттерi, көз шандырлары, қосымша мұрын шемiршектерi, сына тәрiздi сүйектiң қанат тәрiздi өсiндiлерi, жоғарғы артқы альвеолярлық тесiктер, үлкен және кiшi мүйiздер, үлкен және кiшi тастақты нервтердіњ сайлары, жоғарғы және төменгi мұрын қалқандары, мандай сүйегiнiң көздiк бөлiмдерi.

милық түбiрлер, жүрек артериялары, молярлы бездер, синовиальды қалталар мен қынаптар, бауырасты батыңқылар (қалталар), жұлын-ми нервтерi, аяқ ұшының фалангаралық буындары, көмей қарыншалары, жұтқыншақ бездерi, жамбастық тесiктер, арқа бұлшық еттерi, асқазанның өзiндiк бездерi, торлы ұяшықтар, қынапралық кеңiстiктер.

Pes, pedis m; cavitalis, atis f; foramen, inis n; unguis, is m; thenar, aris n; dens, dentis m; caput, itis n; fronts, frontis f; paries, etis m; tempus, oris n; canalis, is m; apex, icis m; calcar, aris n; tuberositas, atis, f; cervix, icis f; os, oris n; ars, artis f; stapes, edis m; glans, glandis f; meninx, ngis f.

Frontalis, e; anterior, ius; dentalis, e; orbitalis, e; posterior, ius; molaris, e; infraorbitalis, e; superior, ius; sphenoidalis, e; major, jus; premolaris, e; minor, us.

Nodi (lumbales, lymphatici, pectoralia, epigastrici, pulmonales, dextri, internae, iliaci, occipitales, profunda, mastoidei, regionales); papillae (linguales, concicae, fungiformes, vallatae, filiformes, foliatae, renales, sinistri, lentiformes, minora); ligamenta (interosseae, interspinalia, flava, palmaria, cruciata, intercarpei, alaria, radiata, dorsalia, supraspinalia, costoxiphoidea); dentes (acustici, incisivi, molares, longae, canini, premolares, decidui, permanentes, major, brevia, minores); plexus (iliaci, rectales, inferiores, gastricae, medii, vesicales, medianae, viscerales, vasculares); foramina (ethmoidalia, minora, nervosae).

Musculi subcostales, grandulae labiales, tubercula dentis, dens caninus, pyramides renales, venter posterior, venulae recta, sinus intermedii, cellula anterior, ganglia cardiaca, plicae gastricae, nervi craniales, nervi spinales.

Spatia interglobulalira, nomina anatomica, venae intercostales anteriores, canaliculi dentales, ductus sublinquaeles minores, crura ossea, arteriae ciliares, posteriores longae, vasa sinusoidea lienis, facies articulares, labia oris, juga alveolaria, valvulae venosae, alveoli dentales.
Зат есiмдер мен сын есiмдер сөздiк формасы

I-жiктеудегi зат есiмдер:

Ampulla, ae f – ампула

Apertura, ae f – тесiк

Cellula, ae f – клетка

Fibra, ae f – талшық

Gingiva, ae f – тiс қызыл етi

Glandula, ae f – без

Retina, ae f - торша

Plica, ae f - қабат

Papilla, ae f – емiзiкше

Alveolus, i m – альвеола

Bulbus, i m – пиязшық ()

Bulbus oculi – көз алмасы (қарашығы)

Folium, i m – жапырық

Nucleus, i m - ядро

Ramus, i m – бұтақ

Spatium, i n – кедергi

Metacarpus, i n – бiлезiкше

Metatarsus, i n – білекше

Gyrus, i m - қыртыс

Cilium, i n – кiрпiк

Supercilium, i n - қас

IV-жiктеудегi зат есiмдер.

Manus, us f - қол ұшы

Recessus, us m - қалта

I-топтағы сын есiмдер:

Cavernosus, a, um – үңгіршік

Fibrosus, a, um – талшықты

Gastricus, a, um – асқазандық

Hepaticus, a, um – бауырлық

Lymphaticus, a, um – лимфалық

Mucosus, a, um – кiлегейлi

Nutricus, a, um - қоректiк

Oesophageus,a, um - өңештiк

Pelvinus, a, um – жамбастық

Propius, a, um - өздiк

Accesorius, a, um - қосымша

Flavus, a , um – сары

Glut (a) eus, a, um – бөкселiк

Subcutaneus, a, um – терi асты
II-топтағы сын есiмдер.

Communis, e – жалпы

Corticalis, e - қабықтық

Lumbalis, e – белдiк

Pectoralis, e – кеуделiк

Pulmonalis, e - өкпелiк

  

11 – сабақ

Тақырып. Көпше түрдегi I, II, III, IV, V септеу. Зат есiмдердiң және сын есiмдердiң iлiк септiгi (Genetivuspluralis)

Көпше түрдiң iлiк септiгiндегi терминдердi тез әрi қатесiз түзу үшiн мынаны жасай алуыңыз керек: 1)зат есiмге жататынын анықтау; 2)сөз түбiрiн таба бiлу; 3)жекеше түр, атау септiкке тән жалғаулар арқылы тегiн анықтау; 4)сөздiк түрiне қарап, сын есiмнiң 1-шi немесе 2-топқа жататындығын анықтау; 5)зат есiмнiң бiр текте, түрде және септiкте байланысқан сын есiмнiң үш септеудiң қайсысымен септелетiнiн анықтау.

Сiздiң осы үйренiп, бiлген бiлiмдерiңiз көпше түр iлiк септiктегi терминдердi түзуге және оларды түсiнуге негiздiк, түпкi бiлiм болып табылады. Сiз үшiн жаңалық-барлық септеу түрлері зат есiмдерiнiң және I, II, III сын есiмдерiнiң көпше түрдегi iлiк септiк жалғауларын бiлу.
Тақырыбы: Зат есiмдер мен сын есiмдердiң iлiк септiгi көпше түрлерiнiң жасалуы

1 2 3 4

 
Негізіне ілік септігі көпше түрі жалғауларын жалғау

Жiктеу Iлiк септiгi көпше түрi жалғаулары

I arum

II orum

IV,V erum