Оқулық мәтіндерінің жиілік құрылымының ерекшеліктері 30 Тарау Бастауыш сынып оқушыларының тілдік корын дамыту
жүктеу/скачать 1.45 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Зерттелініп
1.2 Оқулық мәтіндерінің жиілік құрылымының ерекшеліктері Алдыңғы зерттеулер көрсеткендей (Бектаев, Молдабеков), мәтіндердің статистикалық жағынан нақты бір жиіліктегі сөздермен қамтылуы зерттелініп отырған мәтіннің келеміне байланысты. Статистикалық жағынан едәуір аз мағлұмат беретін сөздерді көлемі шағын оқулықтар бсреді. Жиілік сөздіктің бастапқы (едәуір жиі кездесетін) аумақтарында ақпарат көлемі онша болмайды. Өйткені бір ғана "ол" есімдігінің жиілігі 3609 (50 ж. БСО).
7-кесте - Жиі қолданыстағы сөздердің статистикалық сипаттамасы (Ғ>4)
Н
нақтылы бір жиіліктегі жоне нақты бір синтаксистік ақпараты бар түрлі мөлшсрдегі сөздерді анықтау барысында, әр сыныпқа тиісті жиі кездесетін, яғни жиілігі Ғ>4 болатын, мәтіннің 30-40% - ын қамтитын лексикалық бірліктерді таңдап алдық. Енді осындай жиіліктегі сөздердің үзіндісін корейік. Біздің ойымызша, абсолютті жиілігі 4-ке тең немесе одан артық сөздсрдің әрбірі қайталана қолданылу нәтижесінде бала жадында ұзақ сақталады да, бұл сөздерді ол толық меңгереді деп айтуымызга болады. Мысалы, ағат сөзі 50 ж. оқулықтарында 36 рет, 70 ж. оқулықтарында 40 рст, ал БӘ 60 рет қолданылған. Алайда мұндай сөздсрдің көптігі оқушыға берілетін ақпарат көлемінің азаюына жағдай туғызады. Дсмск, сөздсрдің колданылу жиілігі мсн мәтіндердің ақпараттық қызмсті арасында кері қатынас бар деп айта аламыз. Өйтксні, оқушы бір ғана сөзді қайталай бермей, оның орнына мәтінде бұрын кездеспегсн жаңа мәнге ис сөздерді игеретін болса ғана оның танымдық көкжиегі кеңи түседі. Сонымен біргс мүвдай сөздердің тск сандық тұрғыда ғана емес, сапалық түргыда меңгерілуін, яғни оқушының бслсснді сөздік қорында болуын да ескерген жөн. Сонда ғана олардың тіл байлығы молайып, білім дәрежесі артады. Өйткені сөздің лексикалық мағыналары талай рет қайталана қолданылу нәтижссінде санамызға сіңіп қалыптасады. Мұнда олар сол сөз білдіретін зат, не құбылыстың белгілі бір қасиеттеріне негізделіп, ол сөз аталғанда санамызда сол қасиеттср мағынаның басты керсеткіштері, яғни мәндері ретінде көрінеді. Енді қарастырған оқулықтардағы жиі қолданысқа ие сөздерге назар аударсақ, салыстырылушы мәтіндер арасында сөздердің қолданылымындағы мынадай ерскшеліктерді аңгарамыз: 8-кесте - Жалпы жиілігі Ғ>4 болатын 50-70 жылдардағы 1-3 сынып оқулықтарының жиілік сөздігінен көрініс
Әр түрлі тілдердің жиілік сөздіктерін салыстыра отырып, зерттеу нәтижесінде мынаған көзіміз жетті: түрлі тіддер мәтіндеріндегі сирек қолданылатын бірліктердің негізгі бөлігін жиілігі 1 және 2-ге тең болатын сөздер қамтиды. Мәтіннің көлемі үлғайган сайын, Мұндай сөздердің де абсолютті шамасы артқанымен, түрлі тілдердегі олардың жиынтық қатынасты жиілігі 0,60% шамасында болады [16,50]. Сонымен біргс аз қолданыстагы сөздердің молдығы жазушы, немесс ақын тілінің байлығы немесе оның өзіндік ерекшелігін көрсстеді дегі есептелінеді [44]. Бірақ бұл тұжырым таңдама әдісі арқылы алынған мәтіндердің колсмі бірдсй болған жагдайда ғана дұрыс дсп тануымыз керек. Салыстырылып отырган 1950-2000 жылдардағы оқулық мәтіндері мен БӘ (Ғ<4), сонымен бірге орыс тіліндегі жиілік сөздіктер [42] және Абай шыгармаларынан (Ғ<2) байқайтынымыз -таңдама көлсмі үлғайған сайын, аз ксздесетін сөздердің үлесі азаяды (9-кесте). 9-кесте - Сирек қолданыстагы (Ғ<4) сөздсрдің статистикалық сипаттамасы
жүктеу/скачать 1.45 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||