Оқулық мәтіндерінің жиілік құрылымының ерекшеліктері 30 Тарау Бастауыш сынып оқушыларының тілдік корын дамыту

жүктеу/скачать 1.45 Mb.

бет	7/12
Дата	15.06.2016
өлшемі	1.45 Mb.
	#137800
түрі	Оқулық

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 12

Осы оқулықтардың мәліметтерін БӘ мәтіндерінің жиілік құрылымымен салыстырып көрейік. БӘ жиі қолданылатын 27901 сөз қолданыстагы лексикалық бірліктердің ішінде таңдаманың 26,68%-ын алатын 50 сөздің 7,3%-ын ол, мен, өз, бұл, сол, осы, не, біз есімдіктері қамтыса, 45,14%-ын бол, кел, ал, е, іпүр, жүр, бар, де, көр, жат, /сет, айт, шық, отыр, кара, біл, өт, бер, қарай, сал етістіктері, І5,33%-ын де, да, мен, ғой, соң шылаулары, 17,57%-ын сөз, күп, жер, көз, үй, бас, адам, ат, кол, жыл секілді зат есімдер, 5,52%-ын бір, он сан есімдері, 3,52%-ын жо/с, ^/^, асөл сөздері, 0,98%-ын алд комскші ссімі, 1,47%-ын барышиа үстсуі қамтиды.

16-кесте - 50 жылдардағы оқулықтардың жиілік сөздігіндегі сөздердің қатар саны мен (рангімен) абсолютті жиілік шамасы арасындагы қатынасты білдіретін кестс көрінісі

Абсолют ті жиілік (Ғ,)	Қатар саны (ранг)	Абсолют ті жиілік (Ң)	Қата Р саны (ранг )	Абсолют ті жиілік (Ғі)	Қатар саны (ранг)	Абсолютт] і жиілік (Ғ,)
1. 2	1	2	1	2	1	2
1. 3609	14	1066	27	749	40	615
2. 3374	15	1007	28	747	41	615:
3. 3142	16	954	29	747	42	601!
4. 2301	17	945	30	742	43	596:
5. 2024	Л8¹	934	31	742	44	596
6. 1769	19	902^	32	726	45	594,
7. 1510	_"іоі	870		720	_46І	584;
8. 1462	₂₁	818	34	717	47	580!
9. 1371	₂₂	802	35	710	48	563
10. 1270	₂₃	801	36	710	49	544 _;
11. 1256	₂₄	779]	37	684	50	539
12. 1190	₂₅	760	38	654
13. 1124	₂₆	751	. 39] 647

Қарастырылған салыстырулар нәтижесінде оқулықтар мсн БӘ тіліндегі жиілігі ең жоғары сөздердің ішінде табиғаттағы заттар мсн құбылыстарды, олардың арасындағы байланыстарды және солардың жай-күйін білдіретін жіктсу есімдіктері, зат есімдер мен етістіктердің және көмекші сөздердің улесі басым екендігін көреміз. Осы категорияларды бір-бірімен байланыстыру арқылы оқушылардык тілінде грамматикалық ерекшеліктер дамып, қалыптасады. Оқулық мәтіндеріндегі жоғары жиілікте колданылған осы лексмкалык, тұлғаларға талдау жасай отырып, болашақта оқулық мәтіндерін түзу барысында сирек қолданыстағы мағыналық құндылығы жоғары сөздерге де назар аударылып, олардың танымдық маңызы, жаңа үғым, түсініктерді берудегі мүмкіндіғі ескерілсе дейміз.

Енді белгілі бір жиіліктегі сөз бен оның жиілік құрылымдағы рсттік нөмірі, яғни рангісі арасындағы байланыстың бар-жоқтығын

тексеріп көрейік:

Жогарыда көрсетілгсн 16-кестені түсіндіретін болсақ, 50 жылдардағы оқулықтардың жиілік сөздігі мәлімсттсрі бойынша мәтіннің жиілік құрылымының үзіндісі (Мұндагы і - ранг, Ғ, — абсолютті жиілік, мәтін көлемі N=185961; түбір сөздің көлемі Ь= 10298; Ғ_тах=3609) рангі мсн жиілік сөздік арасындағы белгілі бір тәуедцілікті білдіреді.

17-кесте - 70 жылдардағы оқулықгардың жиілік сөздігіндегі сөздердің кдтар саны мен абсолютгі жиілік шамасы арасындагы қатынасты білдіретін кесте көрінісі

Қата Р саны (ранг )	Абсолют ті жиілік _№)	Қатар саны (ранг)	Абсолют ті жиілік (Ғ.)	Қата Р саны (ранг )	Абсолют ті жиілік (Ғ,)	Қатар саны (ранг)	Абсолютт і жиілік (Ғ,)
1	2	1	2		2	1	2
1	₄₉₈₂	14	1423	' 27	1102	40	832
2	₃₇₃₆	15	1400	28	1083	41	831
3	₂₉₃₅	16	1315	29	1075	42	820
4	₂₁₈₈	17	1267	30	1072	43	792
5	₂₀₂₉	18	1263	31	1033	44	787
6	₁₉₆₅	19	1255	32	997	45	785
7	₁₈₀₄	20	1249	Зл	972	46	768
8	₁₇₉₈	21	1208	34	970	47	744
9	₁₇₀₇	22	1185	35	964	48	729
10	₁₇₀₅	23	1162	36	926	49	728
11	₁₆₈₁	24	1154	37	922	50	691
12	₁₆₇₇	25	1145	38	893
13	₁₄₄₅	26	11251	391	863	_[

Яғни, сөздердің рангі өсуіне қарай, оның жиілігі кеми береді. Мысалы, 50 жылдардағы оқулықтарда ең томснгі рангіде жоғарғы жиіліктегі "ол" есімдігі түр. Сол секілді 70 жылдардағы БСО ранг-жиілік тәуелділігінің ксстесін салыстырсақ, Мұнда да жоғарыда келтірілген сөздердің кему жиіліғі бойынша орналасу реті мен оның жиілігі арасында кері тәуелділік бар скендігін корсміз.

17-кестеден көрінгендей, 70 жылдардағы оқулықтарда да ранп мен сөздің берілген жиілігі арасында кері тәуелділік бар екенін байқаймыз. Мысалы, ең жоғарғы жшліктегі ол есімдігі рангі бойынша ең төменгі қатарда түрғаны соның дәлелі. Ал одан жиілігі біршама азырақ көрсеткішті білдіретін ал шылауыныц қатар саны жоғарылау (50-ші қатар). Мұндагы і - ранг, Ғ, - жиілік, мәтіннің колемі N=241984; түбір сөз көлсмі Ь=12281; Ғ_тах=4982. Осындай байланысты БӘ мәтіндерінің жиілік құрылымынан да аңгаруға болады: Мұнда жиілігі 1231 сөз қолданысқа тсң болатын бір сан ссімі рангі бойынша бесінші орында түрса, онымсн салыстырғанда жиілігі біршама төмсн он слн есімінің (жиілігі 311 сөз қолданысқа тең) катар саны одан жоғары (37-ші қатар). Осындай ксрсгарлықты 18-кестснің өн бойынан анық байқауга болады:

18-кесте

- БӘ жиілік сөздігіндегі сөздердің қатар саны мен абсолютті жиілік шамасы арасындагы қатынасты бшдіретін кестс көрінісі

Қата Р саны (ранг )	Абсолют ті жиілік (Ң)	Қатар саны (ранг)	Абсолют ті жиілік (Ң)	Қата Р саны (ранг )	Абсолют ті жиілік (Ғ,)	Қатар саны (ранг)	Абсолютт і жиілік (Ғі)
1	2	1	2	1	2	1	2
1	1796	14	596	27	314	40	289
2	1769	15	592	28	369	41	282
3	1702	16	536	■ 29	362	42	278
4	1278	171	5141	30	339	43	274
5	1231	18	468	³¹	336	44	273
6	1107	19	467	32	33 Л	45	268
7	1028	20	439	33	329	46	266
8	1001	21	436	34	326	47	261
9	920	22	411	35	320	48	250
10	752	23	399	36	315	49	250;
_н	728	24"	396¹	37	311	50	247
₁₂	700	25	391	38	304		і
₁₃	597	26	389	39	291		_. 1

жүктеу/скачать 1.45 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 12