Оқулық Техникалық ғылымдар докторы, профессор А. Б. Николаев редакциясымен
жүктеу/скачать 6.03 Mb. Pdf көрінісі
|
| НАВИГАЦИЯЛЫҚ ЖҮЙЕЛЕРІ
5.1 ОРНАЛАСҚАН ЖЕРІН АНЫҚТАУ ЖӘНЕ БАЙЛАНЫС ЖҮЙЕЛЕРІНІҢ МАҚСАТЫ МЕН ПАЙДАЛАНУ САЛАСЫ Соңғы уақытта Ресейде заманауи навигациялық жүйелерді ұялы байланыс жүйелерімен біріктіретін АБЖ сұраныстың өсуі байқалады. Осындай жүйелер түрлі қолданбалы міндеттерді шешу үшін, соның ішінде ЖҚ байланысты ұйымдастыру, олардың ағымдағы координаталарын және орналасқан жерін электронды картада автоматты түрде қадағалау және көрсету мүмкіндігімен кәсіпорынның көлік паркін басқару үшін пайдаланылады. Бүгінгі таңда автомобиль көлігінде, әсіресе дамыған елдерде, арнайы тағайындалған ЖҚ: полицияның патрульдік автокөліктері, жедел жәрдем машиналары, инкассация қызметтерінің автокөліктері және т.б. орналасқан жерін және жағдайын бақылау үшін, орналасқан жерін анықтау (ОЖА) жүйелері кеңінен пайдаланылады. Сонымен қатар, Ресейде ЖҚ жұмысын автоматтандырылған қадағалау кешендерін пайдалану тәжірибесі де бар, алайда жек көліктің ОЖА үшін мұндай жүйелері әзірге қолданылмайды. ОЖА жүйесі көлік құралының бортында оқшауланған күйінде пайдаланылуы мүмкін және ЖҚ автоматтандырылған басқару қызметін орындайтын мобильді объектілер мониторингінің жүйесіне (МОМЖ) қосымша жүйе ретінде кіруі мүмкін (5.1-сурет). МОМЖ функцияларды іске асырудың технологиялық тәсілдерін қарастырамыз. ЖҚ координаттық-уақыттық ОЖА заманауи құралдарына серіктік жайғастыру жүйелері жатады. 15 2 Жайғастыру (жаһандық) — серіктік жүйелерді пайдаланып үш өлшемдік кеңістікте объектінің абсолюттік координаттарын анықтау әдісі. Жайғастыру полигонометрия, триангуляция және трилатерация сияқты, классикалық әдістерді толықтырады және ығыстырады. Осы жүйелердің әсіресе маңызды ерекшелігі олардың геоақпараттық жүйелермен (ГАЖ) ықпалдасуы болып табылады. ОЖА серіктік жүйелерінің бірінші буынына 1970 жылдарға дейін әзірленген және екі он жылдықтан астам пайдаланылған, бастапқы АҚШ Әскери теңіз флотына арналған NNSS (Navy Navigation Satellite System) (АҚШ) жүйесін жатқызуға болады. Кейіннен жүйе TRANSIT атауын алған. ҚСРО осыған ұқсас жүйе ЦИКАДА деп аталды. Сондай-ақ басқалары да болды, мысалы COSPAS-SARSAT халықаралық апатқа ұшырағандарды табу жүйесі және басқалар. Екінші буынға (әзірлемелер 1970 жылдардың ортасында басталды) екі қолданыстағы жүйе жатады: ■ GPS (Global Positioning System), қатар аты NAVSTAR (Navigation Satellite Timing and Ranging) (АҚШ), оның пайдаланушылық дайындағы 1995 жылы басында жарияланды; ■ ГЛОНАСС (Жаһандық навигациялық серіктік жүйе) (ҚСРО — Ресей Федерациясы), ол 1993 жылы ресми түрде пайдалануға қабылданды. «Азаматтық 5.1-сурет. Мобильді объектілері мониторингінің жүйесі |