С. Б. Балшыкеев
жүктеу/скачать 1.13 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- «халал»
- «тыйым салынатын тоғыз әрекет»
| ханбалиттер (20 млн.). Ӛзара айырмашылықтары болса да, оларды тӛрт
заңды мойындау біріктіреді: Қҧдайдың заңы, тҧлға заңы, қоршаған адамдардың заңы және Қҧдайдың барлық жаратқандары. Мҧсылмандардың міндеттері осы заңдарға негізделеді. Қҧдай заңдарының мәні – адамның тек жалғыз Тәңірге сенуі, Оған және Оның заңдарына қҧлшылық етуі болып табылады. Қҧдай заңдары ҥшін басқа заңдарды және міндеттерді, сонымен қатар, ӛз ӛмірін қҧрбандыққа шалуды шек қою қажет. Тҧлға қҧқықтарының мәні – адамның шектен тыс кетпей, қалыпты ӛмір сҥруінде. Ол жақсы мен жаманды анық айыра білуі және Пайғамбар нҧсқаған жолмен жҥруге міндетті. Басқа адамдардың қҧқығының мәні – осы адамдардың ӛмірі біздің жалған сӛздерімізбен, ӛтірікпен, сӛз тасумен, мазақпен, алдаумен, зина жасаумен кҥңгірттенбеуі қажеттігінде. Шарғиат Мен және Мен емес-басқа адамдар арасындағы ҥйлесімділікке шақырады. Барлық тірі жандардың (адамдардан басқа) бізге ҥстемдік ететін белгілі бір қҧқықтары бар. Сондықтан да, ойын-сауық ҥшін жануарларды ӛлтіруге, оларға залал келтіруге, аш қалдыруға тыйым салынады. Исламда ағашты немесе бҧтақты қажетсіз кесу, суды және басқа да табиғи қорларды ысыраппен пайдалану мақҧлданбайды. Шариғатта «халал» (жақсы зат) және «харам» (жаман зат) тҥсініктері бар, олар таза мҧсылманның ненің дҧрыс, ненің теріс екенін толық баяндайды. Бҧл ережелерді жан-жақты қарастырайық. Жеке ӛмірде келесі тағамдарды пайдалануға тыйым салынады: ӛлексе, қан, шошқа еті, Алладан дҧға тіленбей сойылған басқа жануарлардың еті. Шариғатта мҧсылманның тағамға харам (тыйым салынған затты) заттарды қолдануға болатын жағдайды қарастырады. Бҧл – жағдайға байланысты бір тәулік немесе одан да кӛп мерзімде дінбасыларымен белгіленетін аштық. 91 Мҧсылмандарға иудейлар мен христиандармен бірігіп тамақтануға рҧқсат етіледі, себебі, екі жақтың адамдары «жазу адамдары» болып табылады және бір қҧдайға табынуды ҧстанады. Шариғат бойынша кез-келген спиртті ішімдіктерді ішуге, оларды сатуға және шығаруға тыйым салынады. Кез-келген мас қылатын сусынды ішуге тыйым салынады. Киім әрдайым таза және тартымды болуы қажет. Әйел адамға рҧқсат етілген әшекейлердің ішінде ер адамдарға таза алтыннан бҧйымдарды тағуға және табиғи жібектен киім киюге тыйым салынады. Исламда әйел адамға жҧқа, денесі кӛрініп тҧратын және жабысатын киімді киюге, қасты жҧқарту, жасанды шаш тағуға тыйым салынады. Барлық мҧсылмандарға мҧсылман әйелдеріне ақ шаштарын бояуға тыйым салынады. Тҧрғын ҥй таза болуы қажет, оны жалаңаш дене бейнеленген мҥсіндер мен кескіндерден басқа заттармен безендіруге болады. Балаларға тірі жандар бейнеленген ойыншықтармен ойнау рҧқсат етіледі. Эротикалық қалпындағы тыр жалаңаш және жартылай жалаңаш әйелдерді суретке тҥсіру және салуға тыйым салынады. Қанаушылар мен зинақорларды, қҧдайсыздардың басшыларын және «жҧлдыздардың» кескінін, кез-келген исламнан бас тартқан пҧттар мен тҧлғаларды бейнелеуге тыйым салынады. Рҧқсат етілмеген іс-әрекеттер қатарына мыналар жатады: темекі және қҧрамында наркотикалық заты бар ӛсімдікті ӛсіруге, жезӛкшелікпен айналысуға, сексуалды тақырыптағы билер мен ӛнер тыйым салынады; сауда ісінде алдау, алаяқтық, сатып алушыны жеуге тыйым салынады. Кӛп тыйым салулар әйел адамға қатысты айтылады. Оның денесі бет- әлпеті мен қолдың буынынан басқа киімнің ішінде жасырынуы қажет. Әйел адамның ҧқыптылығы, қарапайымдылығы, момындығы, тазалығы, пәктігі бағаланады. Оның қылымсушылығы айыпталады. Ер адамдарға коммунист әйелдерге, атеистерге, жезӛкшелерге ҥйленуге тыйым салынады. Ең жақсысы – ислам діні ӛкілдерінің некесі, алайда, мҧсылман мен христиан немесе иудейлік арасындағы некеге тыйым салынбайды. Дегенмен, мҧсылман дінінде ер адамға басқа діннің әйеліне ҥйленуге тыйым салынбаса да , мҧсылман әйелдерінің басқа дін ӛкілдеріне тҧрмысқа шығуына рҧқсат етілмейді. Бҧл дінде кӛп некелілік кең қолданысқа ие. Исламда екі жағдайда жҥктілікті тоқтатуға рҧқсат етіледі: егер жҥктілік әйел адамның денсаулығына қауіп тӛндірсе немесе теріс әсерлерін тигізсе. Отбасында ер адам әйелін және балаларын басқарады. Ер адамға әйелін жазалауға рҧқсат етіледі – алайда, оның бетінен ҧрып, қатыгездік кӛрсетуге тыйым салынады. Балалар отбасында ата-аналарының еркіне бой ҧсынулары қажет. Ата-аналарына дауыс кӛтеру, оларға қартайған шақта немесе ауру болған жағдайда қамқорлық жасамау – ҥлкен кҥнә. Исламда ата-ананы тыңдамау 92 және бой ҧсынбау бір ғана жағдайда рҧқсат етіледі – егер ата-аналары Алланы жоққа шығарып, одан бас тартса. Мҧсылманның қоғамдық ӛмірінде шариғат бойынша келесі ҧстанымдар бар: Қҧдайдың алдында барлығы тең және нәсілдік, жыныстық немесе басқа сипаттары жағынан ешкімнің басымдығы болмайды. Шариғатта балгерлер, кӛз бояушылар, абыздар, экстрасенстер және т.б. қатаң айыпталады. Анекдот және әзіл арқылы адамдар мен халықты келекелеуге тыйым салынады. Рҧқсат етілетін ойын-сауық тҥрлеріне жҥгіру және кҥресу, жекпе-жекке шығу және садақтан ату, найза лақтыру мен қылыштасу, шабандоздық, аңға шығу және балық аулау, шахмат ойнау, ән айту, музыкамен айналысу жатады. Сонымен қатар, ислам адамгершілігіне қарсы, шарапты, ақшаны асыра мақтайтын мәтінді әндерді айтуға тыйым салынады. Осындай талаптар кинофильмдерге де қатысты қойылады. Мҧсылман тәртібі бойынша «тыйым салынатын тоғыз әрекет» бар: жүктеу/скачать 1.13 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|