Хабаршы «Арнайы педагогика» сериясы
Keywords: visual impairment, defectology, psychophysiology, method, active method, interactive method
жүктеу/скачать 2.25 Mb. Pdf көрінісі
|
| Keywords: visual impairment, defectology, psychophysiology, method, active method, interactive
method.
Тақырыбымызды қарастыру барысында, негізгі ұғымдарға тоқтап кетейік. Біздің қарастыратын бірінші ұғымымыз – кӛру қабілеті зақымдалған балаларды ағылшын тіліне оқыту. Ағылшын тіліне оқыту және кӛру қабілеті зақымдалған бала түсініктерін қарастырайық. Кӛру қабілетінің зақымдалуы кӛру анализаторының, кӛз бұлшықеттерінің, кӛру функциясының, мидың шүйде бӛлігінің бұзылысымен байланысты. Кӛру қабілеті зақымдалған балаларды екі топқа бӛліп, қарастырамыз. Бірінші топқа, кӛздері нашар кӛретін балалар жатады. Олардың кӛру ӛткірлігі 0,05-0,4. Екінші топқа кӛрмейтін балалар жатады. Олар 2-ге бӛлінеді: практикалық кӛрмеушілік, тотальді кӛрмеушілік. Практикалық кӛрмейтін балаларда жарық сезгіштік функциясы сақталған, ал тотальді кӛрмейтін балаларда ешқандай функция ӛз қызметін атқармайды. Н.Д. Гальскованың еңбектерінде оқыту білім беруші мен білім алушының ӛзара байланысын ескере, қойылған мақсатқа сай белгілігі бір тәжірбиені меңгеруге бағытталған арнайы ұйым- дастырылған үрдіс [6]. И.В. Рахманов Н.Д. Гальскованың кӛзқарасымен толықтай келісе, келесідей ойын білдіреді: оқыту оқушыларға білім мен дағдыны белсенді және саналы түрде меңгерту, сондай- ақ, білім алушылардың бойына біз сіңдіруге тырысатын қасиеттерді тудыру және бекіту үрдісі. И.В. Рахмановтың жазбаларында оқыту – тек ұйымдастырылған үрдіс ғана емес, сонымен қоса, оқытушының шет тілі аясында білім, білік, дағдыны бірегейлі және жүйелі түрде мәлімдеу үрдісі [9].
Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Арнайы педагогика» сериясы №4(59) 2019 ж. 34
А.В. Спиридонова бағдары бойынша бастауыш сынып оқушыларын ағылшын тіліне оқыту «когнитивті, мәдени және эмоционалды компоненттердің бірлігі». Е.В. Зарукина, Н.А. Логинова, М.М. Новик те, бұл оймен келіседі және білім алушылардың оқу үрдісінде белгілі бір мәселені шешу барысында танымдық, шығармашылық әрекеттерін арттыратын оқытудың белсенді әдістеріне негізгі екпіндерін қояды [5]. Г.Л. Кольс ӛз зерттеулерінде ағылшын тілін оқытудың белсенді әдістерін қарастырған. Оның пайымдауынша, оқытудың белсенді әдістері тілді игерудің тәжірбиесіне бағытталған. Екінші, «әдіс» ұғымын қарастыру қажеттілік туындатады. Жалпы методика кітабында «әдіс» термині оқытушы мен оқушының әртүрлі іс-әрекеттерінің байланысына және оқушылардың білім беру мен тәрбие міндеттерінің жетістіктеріне бағытталған жалпы дидактикалық түсінік. Әдістер екі ӛзара байланысқан топқа бӛлінеді: Білім беру әдісі (кӛрсету, түсіндіру, жаттығуды ұйымдастыру, тәжірбиені ұйымдастыру, түзету, бағалау), білім алу әдісі (танысу, ұғыну, жаттығуға қатысу, тәжірбие, ӛзін-ӛзі бағалау, ӛзін-ӛзі бақылау) [1]. Э.Г. Азимов және А.Н. Щукиннің кӛзқарасы бойынша «әдіс» міндетті түрде оқу мақсатына жетудің жолдарын анықтайтын жетекші идеяға ие болу керек. Н.Д. Гальскова жоғарыдағы пайымдаумен келісіп, оған толықтырулар еңгізеді. «Әдіс» ұғымына 2 түсінік береді: «ғылым дамуының нақты тарихи кезеңіндегі пәнге оқытудың кағидалық бағыты немесе әдістемелік жүйесі», «оқыту мен сабақ берудің мақсатына жетудің жолы мен тәсілі ретіндегі – әдіс» [Гальскова 2000: 94]. И.Л. Бим Н.Д. Гальскованың «оқыту әдісінің жаттығу арқылы жүзеге асады» деген ойымен толықтырды. Үшінші, «белсенді тыңдалым» ұғымын да, қарастыру қажет етіледі. Бұл ұғым әдіске психологиядан келді. Психологияда белсенді тыңдалым дегеніміз – екі немесе бірнеше адамның сӛйлесуі барысында әңгімелесуге белсенді қатысу, естігенді анализдеу, ақпаратты тыңдау барысында сұрақ қою, ӛз ойын білдіре алу және талқылау. Алғаш А.М. Кушнир ағылшын тіліне оқытуда табиғи тұжырымға сәкес әдісті ойлап тапты, ӛзгеше айтқанда белсенді тыңдау әдісі. Оның ойынша белсенді тыңдалым дыбыстық мәтіндер негізінде нтегралды үрдіске сүйене ағылшын тіліне оқыту. Оқытудың мұндай әдісі баланың есте сақтау, ойлау қабілетін, тілдік мүмкіндіктерін жеке емес, бірге дамытуға әсер етеді. «Белсенді әдістер» терминін қарастырайық. В.И. Загвязинскийдің кӛзқарасы бойынша белесенді әдістер – бұл оқытушы мен оқушының оқу үрдісінің объектісі емес, субъектісі және сабақтың пассивті емес, белсенді қатысушылары болатын білім беруші мен білім алушының ӛзара байланысының формасы. Сондай-ақ оқытудың белсенді әдістері мен ӛзге әдістердің айырмашылығын қарастырайық. Егер дәстүрлі білім беруде оқытушы бірінші орында болса, белсенді әдістерде оқытушы және оқушы бірдей құқыққа ие бола алады. Егер пассивті білім беру әдістері авторитарлы бағытта болса, белсенді білім беру әдісі демократиялық стильде жүргізіледі. Кӛптеген ғалымдар белсенді әдістер мен интербелсенді әдістерді бірдей деп пайымдайды, бірақ белсенді әдістер мен интербелсенді әдістер арасында біраз айырмашылықтар бар. Интербелсенді әдістер оқу үдерісінде оқушы мен оқытушының ӛзара байланысына ғана бағытталмай, одан – да тереңірек, яғни оқушы мен оқушы және оқытушы (Сурет 2). Сондықтан, интербелсенді әдістерді кӛруінен мүлдем айырылған балалар үшін ағылшын тілі сабағында қолдану қатты тиімді бола алмайды. Оқытудың белсенді әдісі: білім беруші – білім алушы. Білім алушы – білім беруші (Сурет 1), кӛру қабілеті зақымдалған балалар үшін қолдану тиімді.
|