Қыл­мыс­тың­құ­қық­тық,­әлеу­мет­тік,­пси­хо­ло­гия­лық­

Заң психологиясы
60
Әр бір қыл мыс күр де лі ерік әре кет тү рін де жа са лы на ды: 
‒ қыл мыс әре кет те рі нің уәжі мен уәж де ме сі, уәж кү рес те рі;
‒ мақ сат ты қыл мыс тық әре кет те рі нің қа лып та суы;
‒ қан дай да бір қыл мыс тық әре кет тер ді жа сау үшін ше шім қа-
был дау;
‒ қыл мыс пи ғы лы ның маз мұ ны мен ба ғыт ты лы ғы;
‒ қыл мыс тық іс тер ді іс ке асы ру тә сіл де рі;
‒ нә ти же ге же ту жә не суб ъек ті нің осы қо ры тын ды ға қа ты на-
сы мен ба ға лауы.
Жо ға ры да көр се тіл ген бар лық күр де лі эле ме нт тер қыл мыс ты 
жа саудың ме ха низ мі мен қо са қыл мыс кер дің жа ғым сыз мі не зі нің 
қа лып тас уына жә не қор ша ған ор та ның ти гі зе тін әсе рін бай қа та-
ды. Қыл мыс тық әре кет тің не гіз гі құ ры лы мы (блок та ры): уәж – 
мақ сат – ше шім – орын дау − қо ры тын ды.
Әр бір іс-әре кет қан дай да бір қа жет ті лі гі мен − қы зы ғу шы лық, 
ұстаным дар, ті лек тер, құш тар лық жә не т.б. ерек ше ле не ді. Са на лы 
түр де қан дай да бір әре кет ті ұйым дас ты ру үшін, бі рін ші ден, мақ сат 
қойыла ды. Адам са на лы түр де өз ал ды на мақ сат ты қой ған кез де әре-
кет тің уә жін­құ рас ты ра ды. Қыл мыс тың уә жін не үшін бі лу қа жет? 
Бі рін ші ден, қыл мыс тық әре кет тің қо ғам ға қан ша ма қа уіп ті екен ді гін; 
екін ші ден, қыл мыс кер тұл ға сы ның қо ғам ға қа уіп ті лі гін; үшін ші ден, 
жа за лаудың мер зі мі мен тү рін анық тау мақ са ты мен біл ген жөн.
Уәж дер әлеу мет тік жа ғым ды жә не қо ғам ға қар сы да бо луы 
мүм кін. Әр бір қыл мыс тың өзі не тән не үшін осы қыл мыс жа са-
лын ды, қан дай түрт кі лер ба сым бол ды деген уәжі бо ла ды. Ше-
шім қа был дау­үшін қан дай да бір әре кет ті са на лы түр де таң дау. 
Қыл мыс тық әре кет ті жа саудың ал дын да қыл мыс кер, қыл мыс ты 
жа сау жо лын тал дайды, қан дай ке дер гі лер кез де суі мүм кін ді гін 
анық тайды. Бұл бар лық әре кет тер сте реотип ті түр де әдет ке айна-
ла ды. Қа лып тас қан сте реотип тер ар қы лы қыл мыс кер дің мі нез-
құл қы жә не ти по ло гия лық-пси хо ло гия лық ерек ше лік те рі анық-
та ла ды. Кри ми нал ды нор ма лар ды ұстану уәжі тек iшкi сен ді ру 
ға на емес, со ны мен қа тар жа за лауға қа тыс ты кор қы ныш се зі мі.

жүктеу/скачать 4.34 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: