Қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі павлодар мемлекеттік педагогикалық институты
жүктеу/скачать 0.88 Mb. Pdf көрінісі
|
| вечер-кеш. Басқа да жағдайларда окказиональді біркелкіліктерді қолдану,
түпнұсқа мен аудармадағы эквиваленттік бірліктердің мағыналық жақындығы мұнда толық емес және осындай аударма тек қана тиісті контексте ғана пайдаланылады. «Дәріхана»- «drugstore» сияқты емес; орыс дәріханаларында тек қана дәрі-дәрмектер мен емдеуге керекті заттар сатылады, ал американдық «драгсторларда» осыған қоса күнделікті заттар: балмұздақ, жейтін нәрселер де сатады. Сондықтан, Food is awful in drugstores деген сөйлемді аудару үшін «дәріхана» сөзі қажет емес. Afternoon,әрине, «кеш» емес, «evening» деген де сөз бар, бұл – күннің екінші жартысыкүннің жартысынан соң, бірақ та конференцияға қатысушылар күніне екі отырыстан өткізсе, «morning session и afternoon session», онда орысша олар «күндізгі» мен «кешкілі» деп аталады. 4. Аудару трансформациясының бір түрінің көмегімен мәтіндегі эквиваленттік емес сөздің мағынасын беруде жасалатын лексиқалық ауысының біркелкілігі. Осында окказиональдік біркелкілік эквиваленттік емес сөз мағынасының семантикалық өзгерістер ендіру жолдарымен жасалады. Ағылшынның exposure (бірдемеге ұшырау, шығарып қою, күннің көзінде, жаңбыр астындақалып қою ж т. б.,) тура біркелкілігі жоқ сөзін әртүрлі жағдайда орыс тіліне аудару, мысалы, Не died of exposure, сөйлемінде кеңдік контекстесәйкес мазмұндық дамудың нақтылануы немесе модульде трансформациялары қолданыла алады: «Ол суықтан қайтыс болды», «Күн тигеннен қайтыс болды», «қарда тонып қалды» және т.б. 5. Эквиваленттік емес сөзді аудару үшін жоғарыдағы көрсетілген түрлерге біркелкілік таба алмайтын жағдайда эквиваленттік емес сөздің мағынасын беретін айқын тіркестер арқылы сипаттау пайдаланылады: landslide – көпшілік дауыспен сайлауда жеңген, brinkmanship – соғыс шегінде саясат өткізу өнері, coroner – күш салып өлтірген немесе оқыс өліп қалған тергеу жүргізу. Эквиваленттік сөзді аудару үшін жиіек транскрипция немесе калькалар қолданылуы арнайы қосымша мен көрсетпеде бұл сөздің мағынасын сипаттауымен қатарлас өтеді. «Бұл сөйлеу құралдарының транскрипция мен калькалауға тән аударма рецептарына сәйкес окказиональдік ұғуды толық қамти ету мен қысқарту, үнемдеуді араластыруға мүмкіншілік беріледі. Аударма единицалар мәнін бір рет түсіндіріп, әрі қарай аудармашы түсініктемесіз транскрипция немесе кальканы қолдана алады. Сонымен, нақты контекстерде эквиваленттік емес сөздердің мағыналары көрсетілген түрлер көмегімен тұрақты немесе варианттық біркелкіліктері болған сөздер мағынасы сияқты соншалықты ұтымды беріледі. 27 Негізгі тілдің эквиваленттік емес грамматикалық бірліктерін аударуы тиісті қиыншылық тұғызбайды. Көрсетілгендей, аударуда грамматикалық форманы таңдау түпнұсқаның грамматикалық формасынан емес, оның лексикалық толығуына бағынышты болып келеді, яғни лексикалық единицалардың айтуда тиісті грамматикалық құрамы болатындай, сипатына, мағынасына сүйенеді. Осындай қалыптасу, ереже бойынша, түпнұсқа мен аудармадағы айту арасындағы эквиваленттік қатынастар қойдыртуға кедергі жасамайды. Аударма тілінде біртиптік, біркелкіліктің болмауы – сол, немесе негізгі тілдің басқа формасы үшін осындай форманы аудару немесе сөзбе-сөз аударуды қолдануға болмайтынын көрсетеді. Бұнда үш негізгі жағдайдарды келтіруге болады: 1. Нөлдік аударма, яғни грамматикалық единицалардың көптігінен оларды беруден бас тарту. Грамматикалық ұғым кейбір лексикалық немесе грамматикалық құралдар көмегімен сөйлемде қайталанады. Осындай жағдайда эквиваленттік емес единица аудармада «нөлдік біркелкілік» орын алады, яғни жойылып келеді: Give me the book that you bought yesterday. – Кеше сен сатып алған кітапты маған бер (Дай мне книгу, которую ты купил вчера). By that time he had already left the country. – Осы кезде ол Англиядан кеткен еді (К этому времени он уже уехал из Англии.) Осы сөйлемдердің біріншісінде тиісті артиклдің мағынасы бағыныңқы сөйлемнің мағынасымен сәйкес келеді, екіншісінде – Past Perfect түрімен көрсетілген алдын ала болған мәнді айтуында, лексикалық алдынғы болған, «бұл мезгілде» «енді» сілтемелердің көптеу болуы көрсетіледі. 2. Мағынасын жақынырақ беретін аудармада берілген контекстің эквиваленттік емес негізгі тілдің грамматиткалық бірлігіне бөлшектеніп аудармада аударма тіліне сәйкес болған грамматикалық бірлігі пайдаланылады. Сонымен, қазіргі ағылшын тіліндегі абсолюттік құрылымның, егер де, оны грамматикалық бірлік ретінде қарастырсақ, орыс тілінде біркелкілік жоқ. Ол жағдайда қатысты қатынастарды білдіретін бөлінбейтін, кешендік мағынаға ие. Бірақ та нақты сөйлемде бірінші қатарғы осындай қатынастардың бір немесе екі түрі (мезгілдік, себеп-салдар, шартты, қарсылықты) шығуы мүмкін, осының өзі түпнұсқаның абсолюттік құрамына орыс құрылымның тиісті окказиональдік түрін теңестіруге жағдай жасайды. Келесі мысалда «абсоттік құрылым уақытша функциясына ие : Business disposed of, Mr. Swiveller was inwardly reminded of its being high dinner-time. – Бұл іс біткен соң, мистер Свивеллердің тұлғасы оған түскі тамақтанудың уақыты жақынырақ екендігін сезіндірді. 3. Трансформациялық аударма – аударма процесін сипаттауда қолданылатын лексикалық трансформациялармен қатар эквиваленттік емес, бірліктер мағынасын бір грамматикалық трансформациясымен берілуі. Келесі мысалда ағылшынның абсолюттік «with» предлогымен жеткізілетін құрылым орысша аудармада тұрақты сөйлеммен (синтаксисиік бөлшектенудің трансформациясы) ауыстырылады. жүктеу/скачать 0.88 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|