СОӚЖ тақырыбы №10. Дара жарнақтылар класы (Mon-

89 
тҧқымдасы 
Негізгі әдебиет: 3, 9, 13, 14, 20, 21. 
Қосымша әдебиет: 36, 39, 43, 45, 46, 49, 54, 60, 63-65. 
СОӚЖ тақырыбы №11. Сиыр және шошқа цепендері 
Адамдардың ішегінде тіршілік ететін паразит қҧрттармен 
танысу. 
Жабдықтар: Сиыр және шошқа цепендарінің дене бӛлімдері 
бар микропрпепараттар, сколекстің, мойының және сақиналардың 
микропрепараттары, лупалар, микроскоптар және таблицалар. 
Тапсырмалар: 1. Сиыпр цепенінің (Taeniarhynchuc 
saginatus) 
бҥкіл 
дене 
бӛлімі 
толық 
кӛрінетін 
микропреператтармен толық танысып, одан сколексін, мойнын 
және бунақталған проглотидтерін ажырату. Байқалған дене 
бӛлімдерінің морфологиялық белгілерін сипаттау.
Дайын 
микропрепетаттан 
қҧрттың 
және 
сколексін 
микраскоптың аз ҧлғайтқыш объективімен қарап, одан 
сколекстегі ірі тӛрт жабысқақ органды анықтау. Онан сон мойын 
бӛлімін кӛріп суретін салу керек. 
Сиыр цепенінің гермафродитті проглотидінің бір сақина 
преператын алып, алдынғы және артқы жағын ажырыту керек. 
Бҧл ҥшін жҧмыртқа безі әрбір сақинаның арт бӛлімінде 
орналасқанын ескеру арқылы тез табуға болады. Сақиналарды 
бойлай орналасқан және олардың ортасын қосып тҧратын зәр 
шығару системасының каналдарын, оның сырт жағында нерв 
систамасының талшықтарын ажырыту. Жҧмыртқа безі екі 
бӛлімнен тҧрады. Әрбір жҧмыртқа безі кӛптеген майда 
тҥтікшелерден тҧрады. Олардың ортасында сақинаны бойлап тік 
созылып жатқан тҥтік тәрізді жатын орналасқан. Жатаның 
тӛменгі ҥшы мен жҧмыртқа безі ортасында дӛңгелке оотип 
кӛрінеді. Бҧдан басқа сақинада шашыраңқа тҥрде ҧрық бездері 
орналасқан. Олардың ҧрық жолдарының қосылуынан ҧрық 
шашқын каналдар тҥзіледі де, олардың ҥшы жыныс клоакасына 
ашылыды. Бҧдан басқа ол арадан сары уыз безі, оотиптен 
шығатын қынап кӛрінеді. Жетілмеген сақинаның суретін салу 
керек.
Жетілген сақинаның қҧрылысын лупамен қарап, одан 
тармақталған жатын және жыныс органдарынан сақталып қалған 

90 
кейбір басқа да бӛлімдерін кӛруге болады. Сонан сон 
микроскоппен қарап, жатын тармақтарының жҧмыртқаға толы 
екенін кӛру. Жетілген сақинаның қҧрылысын кӛріп, оның суретін 
салып сипаттап жазу.
2. Тҧтас микропреператтан шошқа солиттерінің тҥсін, 
пішінін және мӛлшерін қарап, морфологиялық белгісін сипаттап 
жазу. Осы солиттердің(Taenia оlium) сколекісінің боялған 
препаратын микроскоптың аз ҧлғайтқыш объективімен қарап, 
оның тӛрт жабысқақ апараты мен ілмегектерін, бҧлардың пішінін, 
мӛлшерін анықтап, суретін салу.
Штативті лупамен я микроскоппен жетілген гермафродитті 
проглотитті қарап, қҧрылысының сиыр цепенінен аса ерекшелігі 
жоқ екеніне кӛз жеткізу. 
Жетілген сақинаның макропрепараттын алғаш лупамен, 
сонан сон микроскоппен қарап, қҧрамындағы органдардың 
ӛзгерістерін, жатының тармақ сандарын анықтап және редукцияға 
қандай органдардың ҧшырағанын белгілеп, зерттелген препарат 
қҧрылыстарындағы барлық органдарды сипаттап жазу. Жетілген 
сақинаның суретін салу.
Әдістемелік ұсыныстар: берілген тақырып бойынша 
дәрістер тезисіне сҥйену 
Негізгі әдебиеттер: 24, 25, 26, 29. 
Қосымша әдебиеттер:  66-71, 75, 77-82. 

жүктеу/скачать 1.09 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: