Орындаушы: Сарсенов Шиналиева Диана

Стокс заңы
Фотолюминесценция көрінетін немесе ультракүлгін
электромагниттік сәулеленудің әсерінен байқалады. Оны зерттей отырып, 
1852 жылы Д. Стокс люминесценциялық сәулеленудің толқын ұзындығы 
әрқашан оны тудырған жарық толқынының ұзындығынан артық болатынын 
тағайындады. Бұл Стокс ережесі деп аталады, оны энергияның сақталу заңы 
мен кванттық теория тұрғысынан оңай түсіндіруге болады. Түскен жарық 
квантының энергиясы фотолюминесценциямен қоса басқа да оптикалық 
емес процестерге (мысалы, ортаны қыздыруға) жұмсалады:
hυ =Е + hυ
Бұдан hυ>hυ
люм
немесе λ<λ
люм
, яғни Стокс ережесі шығады. 
Кейбір жағдайда Стокс ережесі бұзылып, фотолюминесценттік жарықтың 
толқын ұзындығы оны тудырған жарықтың толқын ұзындығынан аз 
болады. Мұны антикстік сәулелену дейді. Бұл сәулелену кезінде 
қоздырушы сәулелену квантының hυ энергиясына люминесценцияланатын 
зат атомдарының жылулық қозғалыс энергиясы қосылады υ
люм
>υ болады.
Стокс заңы – тұтқыр сұйықтық ішінде баяу қозғалатын
қатты кішкене шарға әсер ететін кедергі күшін анықтайтын заң: Ғ = 6mprv, 
мүндағы Ғ —кедергі күші, p-m— сұйықтықтың тұтқырлық коэффициенті, 
r— шар радиусы, v— шардың қозғалу жылдамдығы. Бұл формуланы 

ағылшын физигі Дж. Стоке 1851 жылы қорытып шығарған. Стокс заңы 
негізінде байланыссыз грунттардың механикалық құрамы анықталады.
Стокс ережесі – фотолюминесценция сәуленің толқын
ұзындығы оны қоздырған жарықтың толқын ұзындығынан артық 
болатынын тұжырымдайтын ереже . Бұл ереже бойынша люминесценция 
фотондарының энергиясы қоздырушы фотондар энергиясынан кем болады.
9
ҚОРЫТЫНДЫ
Байқағанымыздай, фотобиологиялық және фотохимиялық
реакцияның ДНҚ-ға әсері оның құрылымының өзгерісімен сипатталады. 
260-280 
нм аймағында ақуыздардың жарық сіңіруі хош иісті 
аминқышқылдарына байланысты: тирозин мен триптофан. Бұл 
аминқышқылдары ультракүлгін сәулеленуді сіңіреді және жойылады. Осы 
амин қышқылдарының ыдырауы ақуыздың денатурациясына әкеледі 
Спектрдің ультрафиолет аймағында (260нм) нуклеин қышқылдарының 
азотты негіздері ғана сәулелерді қатты сіңіреді, осы себепті олар 
ультрафиолет сәулелену кезінде фотохимиялық өзгеріске ұшырайды. 
Сәулеленудің жоғары дозасында азотты негіздердің сақиналарының үзілуі 
мүмкін. ДНҚ-ның фотохимиялық түрленуі өз кезегінде бірнеше сатылардан 
тұрады, ол фотохимиялық реакциялар мен құбылыстар негізінде жүзеге 
асырылады. ДНК-ның негізгі хроматорлары нуклеотидтердің азотты 
негіздері болып табылады. Пиримидиндік компоненттер фототүрлендіру 
кванттық шығу пуриндерге қарағанда бір қатар жоғары.

10
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР:
1. 
https://kk.wikipedia.org/wiki/Стокс_заңы

2. 
https://kk.wikipedia.org/wiki/Люминесценция

3. 
https://www.myunivercity.ru/Медицина/ДНК_ны_фотохимиялы_трле 
ну/328478_2907656_страница2.html

11
ҚОСЫМША
1-сурет. Люминценция