Семья indd
жүктеу/скачать 1.23 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Ж дыбысыны
| Ц дыбысы дауыссыз Т мен С дыбысының бірігуінен туын-
дайды. Яғни,–Алдымен тіл үстінің алдыңғы бөлігі альвеоламен бірігеді, - Тіл ұшы төменгі қызыл иекке тіреледі, - Жұмсақ таңдай көтеріледі де, дыбыс перделері ажырайды Осылайша С дыбысының алдына Т қойылса (те, атс, тс-а, тс-а) қажетті Ц дыбысы оңай алынады, ескертетін жайт мұнда тіл ұшы төмеңгі тіске тіреліп айтылады. Ц дыбысының айтылуын бекіткенде оны жабық буындардан, сол буындарға аяқталатын сөздерден бастаған жөн : Ац-ац-ац – атс- атс- атс Оц- оц- оц – отс- отс-отс Эц-эц- эц – этс- этс- этс Уц-уц-уц – утс-утс-утс Себебі ашық буындардан бастап бекітсе, тіл ұшы альвеолаға С дыбысы артикуляциясына тән қалыпқа түседі де, ца- цо орнына са- со пайда болуы мүмкін. Сондықтан ц дыбысын жабық буындардан бастап бекітіп, ашық буындарға біртіндеп көшеміз: Ца-ца-ца – тса- тса-тса Цо-цо-цо – тсо-тсо-тсо Це- це-це – тсе-тсе-тсе Ци-ци- ци – тси- тси- тси Цитруспен толтырды та, Цехтарды, 83 82 Циллюлоза, Цистерналар шет алды Цементке расында Целофан ап жарамас, Центнерлеп тасуда, Цистернадай бола алмас. Циркуль сызан дөгелекті ішінде, Цирк ызы балаайлар шін де. «О» деп жазып, Шіркінні Көрсетеді сиыры, Іс ырларда талтайан Бір көмекшім–... (Циркулім) Аяын жерге тірей алып, Шебер сызды шыр айналып. (Циркуль) Цирктегі жонглер Цойды бкіл ел білген. Ш, Ж, Щ, Ч ДЫБЫСТАРЫНЫҢ АЙТЫЛУ КЕМШІЛІКТЕРІ ЖӘНЕ ТҮЗЕТУ ТӘСІЛДЕРІ Ш дыбысыны жасалуы: - Ерін аздап дөңгеленеді - Тістер аздап бір- біріне түйіскен, не болмаса сәл жақындаған, - Тіл таңдайға «ожауланып» көтеріледі. - Тілдің бүйірлері жоғарғы азу тістерге тиеді. - Тілдің алдыңғы ұшы альвеол артындағы таңдайға көтеріліп, ортасында жарты ай қуысын жасайды. Щ дыбысының жасалуы: - Ерінді дөңгелектеп, шудың шығуын төмендетуге дайындаймыз, - Тілдің ұшын таңдайға көтеріп СЬ (жұмсақ с) дыбысын айтқанда, жұмсақ таңдай кө теріліп, мұрын жолын бітейді де, дем жұтқыншақ пен ауыз қуысына еркін өтеді. - Еліктеу негізінде немесе механикалық тәсілмен тілді таңдайға көтеріп, СЯ және АСЬ буындарын айтқызамыз - Бала дыбыспен толық танысқанда ғана, тіл ұшын астыңғы тістер артына тіреп айтуына үйретеміз. Щ дыбысының Ш дыбысынан айыр машылығы: тіл үстінің жоғарырақ орналасуында, оның ілгері ығысып, тіл мен алдыңғы тіс арасының тарылып, сонын нәтижесінде шыжылдаған шудың күшеюінде. Щ дыбысы С түрінде айтылса зонд немесе шпатель қолданылады. Тілді механикалық құралмен аздап ығыстырып дыбысты дұрыс айтуға қол жеткіземіз, одан соң әуелі механикалық көмектен кейін оны жаттығулармен бекітеміз. Кейін Ш дыбысын буындарда, сөздерде, сөйлемдерде машықтандырамыз. Ша- ша- ша Жерде жатыр алаша Ша- ша- ша Алашамыз тамаша Шы, шы, шы... Ш фонемасыны артикуляциялы көрінісі Щ фонемасыны артикуляциялы көрінісі 85 84 Сен төрге шы! Іш- іш- іш... Ал сен сусын іш! шты- шты т лпар шты шты- шты аз шты шты- шты йрек шты шты- шты бйрек шты шты- шты ша шты шты- шты арба шты Ша- ша етіп шаала, Шаба ілер жаада Шабысты ат, Шалыс шаппас, Шалыс шапса, Алыс шаппас. «Щ»–әрпінен басталан, Щетка ызмет атаран «Щи- щи» «Щука- шортан» деп, «Щедрый- жомарт, мырза»–деп «Щитті» аударды «алан» деп, Щедрин т р риза боп. Щетка деген ажап- а Щетканы әжем матайды, Щеткамен тіс тазалап, Щеткамен й атайды Ащыда бар, ышылда жо. Т щыда бар, Т зды да жо. (Щ ) Ш артикуляциясын меңгерген жағдайда Ж дыбысыны айтылу кемшілігін түзету қиынға түспейді: - Бала Ш дыбысын созып айтып, оған дауыс қоса айтады - Баланың қолын аузына тақаймыз, ауа ағынын сезіну үшін, - Екінші колын тамағына тигізіп ұстаймыз, тербелісті сезіну үшін, - Содан кейін бала өзінің Ш және Ж дыбыстарын айтуын өзі тексере алады. Ш, Ж,Р дыбыстарының артикуляциясын тіл асты сіңірінің қимылын қиындатқан жағдайда, логопедиялық жұмыстан бұрын тіл асты сіңірін кесу операциясын өтуге тиіс. Алайда тәжірибеде бұл операцияны қажет етпейтін балаларға қолдану орын алып жүр. Көбінесе аздап қысқарған желбезегін жаттығу көмегімен де созуға болатынын естен шығармау керек. жүктеу/скачать 1.23 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|