Мазмҧны кіріспе
Бекет Ӛтетілеуов (1883-1949)
жүктеу/скачать 2.17 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Тайыр Жомартбаев (1984-1937).
| Бекет Ӛтетілеуов (1883-1949). Қостанай ӛңірінде дүниеге келген.
Орысша оқып, орыс мәдениетін, орыс әдебиетін жете меңгерген. Орыстың реалистік әдебиетінен нәр алып, аудармамен айналысып, ұстаздық қызметі мен аудармашылықты ағартушылық жолына пайдаланды. А.Пушкин, М.Лермонтов, К.А.Жуковский т.б. аударған ӛлеңдерінде кӛркемдік белгілер бар. И.А.Крыловтан (“Кӛкек пен кӛгершін”, “Мұжықтар мен ӛзен”, “Ысырапқор мен Қарлығаш”, “Бұлбұлдар”, “Бала мысық пен қара торғай”, “Бүркіт пен ӛрмекші”, “Бай мен етікші”, “Түлкі мен жеміс”, “Піл мен қанден”, т.б.), И.И.Хемницерден (“Құмырсқа мен дән”) аударған мысалдарынан ӛзіндік қолтаңбасы танылады. Б.Ӛтетілеуов аудармалары түпнұсқаға ӛте жақын. Аудармаларын кӛбіне қазақы ӛлең жүйесіне салып жасайды. Сондықтан да кӛбіне түпнұсқаның ӛлең құрылысын сақтай бермейді. Б.Ӛтетілеуовтің “Дүние ісі ақыретке кетпес” (Қазан, 1912), “Жиған-терген” (Орынбор, 1914) жинақтарының қазақ әдебиетінен алар ӛзіндік орны бар. Оның тӛл туындыларында ағартушылық бағыт басым боп келеді. Ақын әлеуметтік теңсіздік кӛре білді. Байлардың озбырлығын, надандығын әшкереледі (“Қазақтың байлары мен нашар кӛршілері” т.б.). Елдің қараңғылық күйіне жаны күйзеліп, оқу-білімге шақырды (“Болғанда сыртың бүтін, ішің түтін” т.б.). Жаман, кертартпа қасиеттерден жиренуге, жақсы қасиеттерді үйренуге үндеді (“Данышпан қазы” т.б.). Бір қатар ӛзіндік шығармаларында ой оятар пікір мол кездесіп, кӛркемдік деңгейі жоғары болып келеді (“Ӛмірдің үш басқышы”, “Хат”, “Жалғыздың ӛмірі”, т.б.). Б.Ӛтетілеуов шығармашылығына тән басты белгі – барлық шығармалары ағартушылық оймен ұштасып жататындығы. Ақын Қазан тӛңкерісінен 141 кейінгі алмағайып заманда шығармашылықты біржола доғарып, ұстаздық еңбекпен айналысты. Тайыр Жомартбаев (1984-1937). Абай елінде туып, Абай ӛлеңдерімен ерте танысып, Абай ӛнегесінен үлгі алып ӛскен. Жастайынан Абай поэзиясына сусындап, “болмасаң да ұқсап бақ” үлгісімен еліктеп ӛлең жаза бастаған. Есейе келе қазақтың басқада ақын-жазушыларының, орыс классиктерінің шығармаларын оқып-үйренеді. “Ғалия” медресесінде оқыған. 1912 жылы Семейдегі “Жәрдем” баспасынан “Балаларға жеміс” жинағы, “Қыз кӛрелік” ұзақ әңгімесі басылып шығады. “Балаларға жеміс” жинағының басты тақырыбы – оқу-білімге, ӛнер- ғылымға шақыру. Оның ӛлеңдерінің кӛбі тікелей балаларға арналып жазылып, онда оқудың мәнін түсіндіру басым болып келеді. Ӛлеңдерінің кӛбі (“Мектеп ішінде”, “Мектепке шақыру”, “Балаларға насихат”, “Балаларға ӛнеге”) Ы.Алтынсарин шығармаларымен үндесіп жатады. “Иждиһатты бала”, “Жалқау бала” ӛлеңдерінде балалардың ӛз ӛмірінен ала отырып, салыстырмалы образдар арқылы жақсы мен жаман айырмашылығын ӛте әсерлі бере біледі. Ол Л.Толстойдың балалар тақырыбына жазған ӛлеңдерін де аударған. Т.Жомартбаевтың “Қыз кӛрелік” атты ұзақ әңгімесі бар. Басты кейіпкер – Ғайникамалды білімді, оқыған жан ретінде бейнелеп, сол арқылы жастарды оқу-білімге үндейді. Кӛзі ашық Ғайникамалдың ӛз құрбыларын қараңғылық торын бұзуға, оқу мен ӛнерге шақыруы арқылы жазушы ескілікке, қалың малға қарсы күресте басты қару оқу-білім екендігін дәлелдеуге тырысады. Бұл ұзақ әңгіменің ӛзіне тән кӛркемдік-эстетикалық жетістіктері баршылық. Соның бірі – фантастикалық шығармаларға тән құбылыстардың араласып келуі. Бірақ шығармада ӛмірдің нақты шындығы кӛп кӛрініс таппайды. Толғақты мәселені кӛтере білгенімен, шығарманың ӛнбойында схематизмге бой ұру кӛрініс береді. Образ жасау мен характер ашуда да автор үстірттікке ұрынған. жүктеу/скачать 2.17 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|