Жас ғалымдар, магистранттар, студенттер мен мектеп оқушыларының «хxi сәтбаев оқулары»
жүктеу/скачать 4.43 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- ЮМОРДЫң ЛИНГВОМӘДЕНИ АСПЕКТІСІ мАжиновА Э. ж. студент, Павлодар педагогикалық университеті, Павлодар қ.
| «XXI Сәтбаев оқулары»
«СТУДЕНТТЕР» сериясы ӘДЕБИЕТТЕР 1 Сәулембек Г. Р. Қазіргі прозадағы постмодернизм: Филология докторы дәрежесін алу үшін дайындалған диссертация. – Алматы, 2017 ж. – 136 б. 2 Амантай Д. Қарқаралы басында. // Бес томдық шығармалар жинағы. – Алматы: Полиграфкомбинат, 2010. Т.1. – 396 б. 3 Эко У. Заметки на полях «Имени розы» / пер. с итальянского языка Е. Костюкович. – СПб.: Симпозиум, 2007. – 92 с. 4 Құралқанова Б.Ш. Филологиялық талдау: оқу құралы / Б.Ш.Құралқанова. – Павлодар: ПМПУ, 2019. – 141 б. 5 Элиаде М. Священные тексты народов мира / пер. С англ. В.Федорина. – М.: Крон-Пресс, 1998. – 624 с. 6. Амантай Д. Күзгі рандеву. Роман, повестер, әңгімелер – Астана; Елорда, 2004. – 200 б. ЮМОРДЫң ЛИНГВОМӘДЕНИ АСПЕКТІСІ мАжиновА Э. ж. студент, Павлодар педагогикалық университеті, Павлодар қ. еРҒАлиев Қ. С. ф.ғ.к., профессор, Павлодар педагогикалық университеті, Павлодар қ. Тілдің жеке адам мен тұтастай қоғам мәдениетіне әсері, сондай- ақ тілдегі мәдениеттің көрінісі туралы мәселелер зерттеушілерді қызықтыратыны сөзсіз. Юмор мәдениеттің көрсеткіші және ойлау процесінің актуализаторы бола отырып, осы әрекеттесуде маңызды рөл атқарады. Юмордың лингвомәдени аспектілерін А. А. Зализняк (2007), Л. П. Иванова (2007), В. И. Карасик (2002) т.б. зерттеу жүргізгені белгілі. А. А. Зализняк өзінің «Юмор и остроумие в европейской культурной перспективе» атты мақаласында «юмор», «тапқырлық», «күлкілі» сынды ұғымдарды талдап, оларды жалпы еуропалық құндылықтарды көрсететін «мәдени тұжырымдамалар санына» жатқызады. Ғалым «юмор» сөзі (әдебиеттануда және мәдениеттануда) терминге айналып, оның синонимі жуықтап алғанда «күлдіргі» сөзіне сәйкес және оның мағынасы көптеген еуропалық тілдерде бірдей келетінін айтады (тек француз тіліндегі humour сөзі өзінің англосаксондық ізін сақтайды, оның орнына тиісті термин ретінде comique, comisme қолданылады) [1, 554 б.]. Күлдіргі әңгіме – бұл американдық жанр, ал анекдот – француз жанры. Әзіл әңгімесінің әсері оның қалай айтылатынына байланысты, ал күлкілі әңгіме мен анекдоттың әсері онда не туралы айтылғандығына байланысты [7, 10 б.]. Юмор күлдіргінің бір формасы ретінде, соның ішінде тапқырлық, сатира, ирония және сарказмды қарастырады. Кең диапазондағы күлдіргінің әртүрлі формалары сатира мен юмор болып табылады. Қолданыстағы зерттеулерде коммуникативті стратегияның мақсаты, қолдану саласы, қолданудағы негізгі құрал және аудитория сияқты параметрлері әзіл және онымен байланысты ұғымдарды сипаттауға енгізілген. Бұл параметрлерге Кулинич М. А. мыналарды қосуға болады деп санайды: вербалды/вербалды емес сипат; идентификация/антагонизм; авторлық/анонимділік; тікелей/ жанама бағалау. В. И. Карасик «Языковой круг: личность, концепты, дискурс» атты еңбегінде юморды мәдени ұғымдар қатарына жатқызады: «Юмор мәдени ұғым бола отырып, құнды сипаттамаларға ие, яғни негізгі өмірлік бағдарлармен тығыз байланысты. Шын мәнінде, юмор – адамды өзгеретін жағдайларға бейімдейтін ең ыңғайлы тәсілдердің бірі, ол – оқиғалардың күтпеген дамуына реакция, белгілі бір дәрежеде шындықпен татуласу және адам денсаулығын нығайтуға ықпал ететін жағымды эмоция. Осылайша, юмор – бұл адам психикасының органикалық қорғаныс сипаты, адамның түр ретінде өмір сүруімен байланысты өте нәзік және күрделі эмонационалды құбылыс, яғни юмор адамның өмірлік құндылықтарымен байланысты. Өмірлік құндылықтар тұрғысынан (өмір сүру және психологиялық өзін-өзі қорғау құралы ретінде) күлкі қорқынышпен байланысты, бірақ қорқыныш қауіпті оқиғаға дейін теріс эмоционалды шоғырлану тәсілі, ал күлкі қауіпті оқиғадан кейін оң негізде эмоционалды релаксация әдісі болып табылады» [2, 156 б.]. Л. П. Иванованың «Лингвокультурологические аспекты комического (к постановке проблемы)» атты мақаласында күлдіргіні (комическое) лингвомәдениеттанудың объектісі ретінде қарастырады. Алайда автордың пікірінше, бұл проблема жеткілікті түрде дамымаған, дегенмен ол қазіргі антропоцентрлік парадигмаға сәйкес шешілуі керек [3, 561 б.]. Оның айтуынша, күлдіргінің көп жағдайда ұлттық ерекшелігі бар. Күлкілі жағдайды тікелей бақылап, ол туралы айтуға болады. Егер жағдайды күлкілі деп қабылдау автордың белгілі бір мәдениеттану саласына байланысты болса, онда күлкілі оқиға туралы әңгіме лингвомәдениттануға жатады, өйткені тілдің өзі мәдени ақпаратты алып жүреді [3, 562 б.]. |