61
О п е р а ц и я л а р – өзге əрекеттер арқылы біртұтас жүйеге
реттелген əрі кері қайтарымы бар
интериоризацияланған ішкі
əрекеттер. Кері қайтарым объектінің
шарты ретінде анықталып,
негізгі қасиеттерінің сақталуына байланысты.
Операция – əрдайым ішкі əрекет болады. Сыртқы əрекет – мате-
риялы, физикалық болғандықтан, операция бола алмайды. Мəселе
мынада, тек интериоризацияланған əрекет қана əрекет сызбасының
алгоритм жəне өңделудің жүйесі
ретінде құрастырылуын бол-
жайды. Əрекеттің сызбасы қисынды
операциялық құрылымды
құрудың негізі болып табылады.
Операциялардың жүйелілігі – олардың ең маңызды қасиеті.
Операция əрдайым əрекеттердің жүйесінен құралады. Жеке əрекет
кері қайтарымды қамтамасыз етпейді. Мəселен, қосу əрекетін (А
+ В = С) ойша жүзеге асырғанымызбен операцияға айналмайды.
Біз қосу əрекетін кері алу əрекеті арылы теңдестіре алсаңыз ғана
ол операцияға айналады.
Кері қайтарым тура жəне кері əрекеттердің теңелуімен,
жүйелілігімен қамтамасыз етіледі. Операциялар – топтасты-
ру қағидасына бағынышты əрекеттердің жүйесі.
Топтастыру
– тұтастыққа біріктірілген барлық
операциялар бес өлшемге
бағынышты болатын тұйық та қайтарымды жүйе:
1. комбинативтілігі (композиция) А + В = С;
2. кері қайтарымдылығы С – В = А;
3. ассоциативтілігі (А + В) + С = А+ (В + С);
4. жалпы ұқсастығы А – А = 0;
5. арнайы ұқсастығы А + А = А.
Кестеде интелекті дамуының
кезеңге жіктелуі ұсынылған
(5-кесте).
5-кесте
Достарыңызбен бөлісу: