٭ Əтек – еркектік ұрыққабы аласталған құл

жүргенде?
- Мен сенің айтқан сөзіңді əлі ойланып жүрмін,- дедім мен.- Менің
жаным құлдыкы емес екен. Олармен бірге отыра алмаймын,
сондықтан жалғызсырап отырмын.
- Маған да жалғызсырауға тура келеді,- деді ол.- Менің жасауым
орасан мол болды, қожайын сол себепті маған үйленген.Бірақ ол маған
ғ
ашық болған емес. Алайда, əрбір əйел де өзін сүйюді қалайды ғой. Сол
себепті де мен бедеу болдым, ұрпақсызбын, ұлым да, қызым да жоқ.
Ү
йде жалғыз отыруға содан да мəжбүрмін.Егер мен еркек болсам,
құ
лдықтан гөрі өзіме өлімді лайық санар едім, бірақ тайпамыздың
дəстүрі əйелдерді амалсыз күң болуға итермелейді.
- Бұл жолы мен туралы не ойлайсың? – деп сұрадым.- Мендегі рух
кімге лайық – ерікті адамға ма, əлде құлға ма?
- Сен Бабылдағы қарызыңды өтегің келе ме? – деп сұрады əуелі ол.
- Иə, мені сол ой мазалап жүр, бірақ оған мүмкіндік жоқ қой.
- Егер бірнеше жыл өтіп, ал сен оған талпынбасаң, онда сенің жаның
құ
лға тəн болғаны.Ер адам өзінің абыройын ойлауы керек, ал қарызды
ө
темейтін адамда абырой қала ма?
- Менің қолымнан не келеді? Сирияда құлдықта жүрген жоқпын ба?
- Ендеше Сирияда құл болып қала бер, осал неме.
- Мен осал емеспін,- қызбалана ақталдым.
- Онда дəлелде.
- Қалайша?
- Сенің патшаң кез келген жаумен қандай тəсіл болса да, күреспей
ме? Ал сенің дұшпаның – ол сенің қарызың.Сені Бабылдан сол қуды
емес пе? Демек, оның сенен мықты болғаны.Егер сен ерлерге тəн
қ
айсарлықпен онымен күрескеніңде, оны тізе бүктіріп, жерлестерің
алдындағы абыройың артқан болар еді.
Содан кейін мен бұл кінəлауды ойымнан шығара алмай басым
қ
атты, ойша оған қарсы дауласып, жанымның құлға тəн еместігін
айтып өзімді ақтаумен болдым. Бірақ оның бəрін Сираның көзіне тура
айтуға дəрменім болмады.Үш күннен соң, оның күтуші қызы мені
бəйбішеге шақырып келді.
- Анам тағы сырқаттанып қалды. Келенің ішінен ең жақсы екі түйені
тез қомда. Меске толтыра су мен ұзақ жолға азық ал. Қызметші қыз

саған бəрін тауып береді.
Мен жалмажан түйелерді қомдадым да, бірақ қызметші қыздың
жолазықты сонша мол бергеніне қайран қалдым, өйткені, бəйбішенің
анасы бар болғаны бір күндік жерде тұратын. Қызметші артқы түйеге
отырды да, мен бəйбіше жайғасқан алдыңғы түйені жетекке алып,
жаяу жүрдім. Біз бəйбіше шешесінің үйіне келгенімізде, қас қарайған
еді. Сира қызметшіні үйге жіберді де, менен мынаны сұрады:
- Табасар, сендегі жан ерікті адамдыкы ма, құлдыкы ма?
- Еріктінікі,- дедім.
- Ендеше, соны дəлелдейтін сенде мүмкіндік бар. Сенің қожайының
шарапқа масайды, ал оның қызметшілері жалқау. Мына түйелерді мін
де, жолға түс. Мына қоржында қожайынның киімі бар, соны киерсің.
Мен сені «түйелерді мініп қашып кетті» дермін.
- Сенде патшайымның рухы бар екен, - дедім мен оған.- Мен сенің
бақытты болуыңды тілеймін.
- Айдаладағы жат елдегі бөгде біреуге қашып барған əйелде қандай
бақыт болушы еді? – деді ол.- Өз жолыңа түс, шөлдаланың пірлері
саған жар болсын, өйткені, жол ұзақ, бұл далада қорек те, су да жоқ
екенін білесің.
Мені сонша азғырудың керегі шамалы еді. Мен бəйбішеге шын
жүректен алғысымды айтып, түн қойнауына сүңгіп кеттім. Ол ел маған
сонша жат еді, сондықтан да, Бабылдың қай бағытта екенінен де
хабарым болмады.Соған қарамастан, шөлдаланың сайын құмын батыл
кешіп, алға жүре бердім.Түйенің бірін жетектеп, біріне мініп алдым.
Қ
ожайынның мүлкін ұрлап қашқан құлдың алда күткен тағдыры
қ
андай боларын ойлаумен, түні бойы жəне келесі күні тоқтамастан
жүре бердім.
Келесі күні кешке қарай, беймəлім қыратты елсіз жерге тап болдым.
Түйелердің табандарын қырлы да қиыршық тас жаралап болды.Менің
алға басуым мұң бола бастады. Адамды да, аңды да кезіктіру мүмкін
болмады. Мынадай ат байласа, тұрғысыз жарамсыз жерде кім болсын.
Мұндай қатерлі қашқын сапарға шығып, ілу де біреу ғана шыдауы
мүмкін.Күннен күнге алға ілбумен жүрдім.Азық та, су да таусылды.Күн
тас төбеден күйдірумен болды. Тоғызыншы күні мен түйеден
сыпырылып түстім де, оған қайта мінуге күшім жоғын білдім, енді
шөлдалада ажал күтуден басқа амал жоқ еді.
Жерде жатқан күйі ұйықтап кетіппін. Мені таң ата шыққан күн
сəулесі оятты. Сүйретіле тұрдым да, жан жағыма көз салдым.Таңғы ауа

қ
оңыр салқын əрі аздап сыз сезіледі.Түйелерім менен ұзамастан
шөккен күйлері жайбарақат күйіс қайырып жатыр.Айналаны тас
аралас құм басыпты, кей жерлерде тікенді шөп өсіп тұр. Судың иісі де
сезілмейді, адамға да, түйеге де жарайтын қорек болсайшы!
Осындай бетпақ шөлдалада ғұмырымның біткені ме? Менің есім
мұндай айқын ойлы болмаған шығар, ал денем мен үшін маңызсыз
секілденді.Жырылған əрі қанаған ерінде, құрғап, ісінген тілде, аш
қ
арында – ешқандай мəн қалмады.
Алысқа көз салып, өзімнен өзім тағы сұрадым: «Мендегі жан кімге
тəн – құлға ма, ерікті адамға ма?» Дереу басыма айқын ой келді: «Егер
менде құлға тəн жан болса, мен осы мүшкілдікке беріліп, мына
шөлдалада арам қатуым керек.Ол қашқын құлға лайық ажал болар еді.
Ал, егер мен тумысымнан ерікті болсам, Бабылды қалай да тауып,
маған қарызын сеніп тапсырған адамға берешегімді қайтарып, сүйікті
ə
йелім мен туыстарыма аман-есен қайта оралуым керек.»
«Сенің дұшпаның – ол сенің қарызың.Сені Бабылдан сол қуды емес
пе?» - деп еді-ау Сира. Сонысы рас екен. Мен неге ер адамға лайық
қ
орғанбадым? Мен неге əйелімнің төркініне кетуіне жол бердім?
Осы кезде таң қаларлық жайт болды. Дүниенің түсі өзгеріп
кеткендей, мен бұған дейін оған əлдебір түрлі түсті əйнек арқылы
қ
арап келіп, соны көзімнен алып тастағандай, көз алдым айқындалып
кетті. Өмірдің нағыз мəніне көзім енді жеткендей.
Шөлдалада ажалды қарсы алсам ба? Жоға! Не істеу керегім есіме сап
етті. Əуелі Бабылға жетуім керек, қарыздар əр адамға жолығып, оларға
ұ
зақ жылғы қаңғу мен қорлықтан кейін қарызын қайтаратынымды
жеткізуім қажет. Сосын бала-шағама үй салуым керек те, ата-анама
мақтан болардай қаланың абыройлы тұрғыны болуға ұмтылу керек.
Менің қарыздарым маған нағыз дұшпан екен, бірақ маған қарыз
берген жандар менің достарым еді,өйткені, олар маған сенді ғой.
Мен өлермендікпен түрегелдім.Аштыққа да, шөлге де назар
аудармадым.Олар менің Бабылға жету жолымда аяғымнан кері тарта
алмады.Менің
бойымдағы
жанымның
ерік-жігері
ө
зіме
тəн
дұшпандарыммен
қ
арсыласа
отырып,
достарымды
қ
айтаруға
шайқасып бақты.
Қ
ырылдаған даусымнан ерікті адамға тəн қауқарлы дауысты естіген
түйелерімнің тұманданған көздерінде жарқыл пайда болды. Шөккен
түйелерім бірнеше рет ұмтылыстан соң түрегеліп, бойларын тіктеді
де, менің ішкі түйсігімнің бағыттауымен, Бабылдың сол тұста
екендігіне сенімді түрде қарыштап қадам басты.

Біз суға тап болдық. Келген жеріміз барынша құнарлы да, өсімдік
пен жеміске толы маңай екен. Бабылға барар жолды да осы арадан
таптық, өйткені, ерікті жан өмірді мəселелердің кезігуі деп ұғып, оны
шешумен шұғылданады да, құл рухты жан бар болғаны «Құл болғасын
қ
олымнан не келсін?» деп зарлаумен жүріп, қауқарсыздығын əйгілейді
екен.
Ал,сен Тарқат, қалай ойлайсың? Аш қарынға ойлану адамға оңай ма?
Ө
зіңді өзің құрметтеуге түсірер жол іздегің келмей ме? Дүниенің нағыз
түсін айыра аласың ба? Қарыздарыңмен əділетті түрде есеп айырысуға
жəне Бабылдағы абыройлы адамға айналуға құлқың бар ма?
Бозбаланың жанарына жас үйірілді.
- Сен маған жаңа өмір үлгісін көз алдыма əкелдің. Енді мен өзімді
ерікті жанға лайық сезіне бастадым.
- Сонымен, Табасар, Бабылға келгесін не істедің? – деп сұрады
тыңдаушылардың бірі.
- Мақсат болса, оған жетер жол да болады екен,- жауап берді ол.-
Біріншіден, мен қарыз берушілерімді аралап, қарыз қайтаруға мұрсат
боларлық белгілі бір мерзім сұрадым.Көпшілігі мені жайдары қарсы
алды. Əрине, мені балағаттағандары да болды, бірақ көбі маған қол
ұ
штарын беруге əзір еді. Олардың бірі мен зəру болған басты нəрсеге
көмектесті. Ол - өсімгер Матон еді. Менің Бағдатта түйе айдағанымды
естіген ол, сол кездегі шыққан патшаның жарлығына сəйкес əскери
жорыққа қажет мықты да сау түйелер əкелуге саудагер қарт Небатырға
аттандырды. Менің түйе жөніндегі білігім дер кезінде пайдаға жарады.
Көп ұзамай, мен соңғы жез бақырға дейін қалдырмастан, қарызымды
ө
тедім. Осыдан соң ғана мен еңсемді көтеріп, беделді адамдар
санатына абыроймен оралдым.
Табасар асқа тағы да бас қойды.
- Қауысқор, оңбаған жылан екенсің,- айқайлап аспазды шақырды,-
етің суып қалды. Тура қазаннан тағы да ыстығын алып кел. Менің
досымның ұлы Тарқатқа да ет əкел. Ол да аш, менімен тамақтас
болсын.
Ежелгі Бабылдың түйе саудагері Табасардың хикаясы осылай
тамамдалды.Ол өзіне дейінгі данышпандар білген əрі іске жаратқан бір
ғ
ана ақиқатты осылай ұғып, өз жанын жаңғыртқан болатын.
Бұл ақиқат талай замандарда қиындық жолағынан құтқарып,
сəттілікке ұшыратты.Адамдар ол ақиқаттың сыйқырлы күшін ұққанша,
солай бола бермек:

МАҚСАТ БОЛСА, ОҒАН ЖЕТЕР ЖОЛ ДА БАР.

жүктеу/скачать 0.87 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: