Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж



Pdf көрінісі
бет101/441
Дата16.05.2023
өлшемі3.59 Mb.
#473784
түріОқулық
1   ...   97   98   99   100   101   102   103   104   ...   441
Okulik XX kazak adebiet

ІІ БӨЛІМ. Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.)
ша жан-жақты дамуына ықпал еткен 
себептер мен жағдайларға, сырттан 
болған әсерлер мен қазақтарға туыс-
тас халықтардың халық әдебиеттері 
мен өзара ауыс-түйіс мәселелеріне 
де тоқталмаймыз», – деп көрсетеді 
[36, 14]. Қазақ әдебиетінің тарихын 
тексерудегі фольклорлық мұраны 
зерттеудің маңызын, бұл жұмыстың 
өте ұзақ та қиын болатынын ес-
кертіп өтеді. Осы еңбегін жазудағы 
мақсатын:«Біз бұл очеркімізде тек 
қазақ халық әдебиетінің болмыс-
бітімін хатқа түсіріп, қолдан кел-
генше жүйелі де айқын классифи-
кациялап, әрбір бөлімнің мазмұнын 
ашып, бастау-бұлақтарын анықтап 
және оның қазақ, орыс тілдеріндегі 
бар үлгілерін көрсетуді мақсат тұ-
тып отырмыз. Халық әдебиетін 
жүйелеудің тырнақ алды тәжірибе-
сі болғандықтан біздің очеркіміз 
тұтастай, әсіресе оның классифика-
циялау бөлімі кемшіліктерден құр 
алақан болмаса керек, ал оларды 
түзету кейінгі ізденіс зерттеулердің 
міндеті болмақ», деп нақты түрде 
атап айтады. Х. Досмұхамедовтің 
фольклорлық мұраға деген көз-
қарасында «бірыңғай ағым» теория-
сының әсері болғаны да осы алғы 
сөзінде халық әдебиетін жинау, жа-
риялау жұмыстарына байланысты пі-
кірлерінен анық байқалады. ХІХ ға-
сырдың соңынан бастап қазақ да-
ласына кіре бастаған қоғамдық өз-
герістер қазақ фольклорының дамуы-
на тұсау салды, енді төңкеріс дәуі рі 
қазақтардың тұрмыс-тіршілігі не, салт-
санасына, әдет-ғұрпына түп кі лікті 
жаңарулар енгізуде, сондықтан «төң-
керістен кейін барлық халық әдебие-
ті сияқты қазақ халық әдебиеті де 
бірте-бірте тіршілігін тоқтатпақ» де-
ген қате көзқарасты ұстанады. «Ха-
лық әдебиетін жақсы-жаман деп 
бөлмей бәрін жинау керек» деген 
1920 жылдардың алғашқы кезінде 
айтқан пікірі осы ұғымнан туындап 
жатқанын аңғару қиын емес. Төрт 
тараудан тұратын бұл ғылыми очерк-
тің ең негізгісі – «Халық әдебиетінің 
мазмұны» аталатын бөлімі. Автор 
бұл бөлімде еңбектің үшінші тара-
уында тізіп көрсеткен қазақ фоль-
клорына жасаған классификациясы-
ның әр түріне халық өмірінде ала-
тын орнына байланыстыра отырып, 
нақты анықтамалар береді. Со-
нымен қатар, әр жанр түрінен үзін-
ділер келтіре отырып, оларды тал-
дап көрсетуде, ғылыми сипаттағы 
пікірлермен дәлелдеуде өте бай маз-
мұндағы мысалдарды орыс және 
қазақ тілінде қатар алған. Осы та-
рауда автор тек ауыз әдебиеті үлгі-
лерінің анықтамасын бере оты-
рып, шығу себебін түсіндіріп өтуді 
ғана мақсат тұтқан. Мысалы, бесік 
жыры, жарапазан, қоштасу өлең, 
т.б. ешбір топтастыруға қоспай жеке 
қарастырса, қыз ұзату салтына бай-
ланысты өлеңдерді сүйіспеншілік 
әдебиет (любовная литература) деп, 
Ре
по
зи
то
ри
й К
ар
ГУ


118


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   97   98   99   100   101   102   103   104   ...   441




©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет