Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж



Pdf көрінісі
бет175/441
Дата16.05.2023
өлшемі3.59 Mb.
#473784
түріОқулық
1   ...   171   172   173   174   175   176   177   178   ...   441
Okulik XX kazak adebiet

ІІ БӨЛІМ. Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.)
Сонда ғана тарихи шындыққа сай 
пікір айта аламыз.
С. Мұқанов оқулығында В. И. Ле-
ниннің әр ұлттың мәдениетінде екі 
түрлі мәдениеттің элементі болаты-
ны, мәдени-әдеби мұраны зерттеген-
де қай таптың идеологиясы тұрғы-
сынан жазылғанына ерекше назар 
аудара отырып тексеруді басты мақ-
сат етіп қойғандықтан, «ұлтшылдық-
байшылдық дәуір», «пролетарлық 
дәуір» деп жіктеп әкеткен. Бұлай 
бөлуге сол кездегі қатты өріс алған 
«ұлтшыл-алашордашыларға» қарсы 
күрес ерекше ықпал жасап, ақын-
жазушылардың шығармаларын тал-
дау барысында обьективтілік пози-
ция ұстауға мәжбүр болған. Ленин-
нің әдеби мұра туралы пікірлері мен 
сталиндік социализм жеңген сайын 
тап күресінің күшейе түсетіні ту-
ралы көзқарастың әсерінен туын-
даған көркем әдебиет саласындағы 
қателіктер бұл оқулықта да орын 
алған. «Ұлтшыл-алашордашылар» 
деп жала жабылған дарындарды бы-
лай қойғанда, С. Торайғыров, С. Дө-
нентаев, Б. Күлеев, М. Әуезовтер де 
ұлтшылдық әдебиеттің өкілі ре тінде 
көрсетіліп кеткен. Бүгінге «ұлт-
шыл-алашордашыл» атанған қа-
зақ зиялылары ақталғаннан кейін 
бұл оқулыққа ғылыми дәйексіз пі-
кірлер де айтыла бастады. «ХХ ға-
сырдағы қазақ әдебиетіне» баға 
бер 
генде Қазақстанда «ұлтшыл-
алаш ордашыларға» қарсы күрес 
тек қазақ әдебиеттану ғылымында 
ға на емес, мәдениеттің барлық са-
лаларында жүргенін және оны 
тудырған С. Мұқанов емес екені есте 
ұсталуы қажет. Әдебиеттегі «ұлт-
шыл-алашордашыларды» әшкере леу
сол кездегі барлық мақалаларда
Ғ. Тоғжановтың, Е. Бекеновтің, т.б. 
еңбектерінде, М. Қайыпназаровтың 
баяндамаларында ғана емес, Қа-
зақстан өлкелік партия ұйымының 
қаулы-қарарларында да айтылып 
қалып отырылды. Ендеше бұл кү-
рестің С. Мұқанов оқулығында кө-
рінуін сол дәуірдегі идеологиялық 
күрестің әсерінен, заман ағымынан 
деп түсінген жөн. Бірақ, біздің оқу-
лықтағы артық-кем пікірлерді за-
манға жауып, С. Мұқановты ақ-
тап алайық деген ойымыз жоқ. 
Ең бекте ақын-жазушылардың шы-
ғар ма ларының мазмұны мен идея-
сы бұрмаланып, шектен тыс қаза 
тексеріліп ұлтшылдық сарын із деу 
айқын сезілетіні рас. Тіпті С. То-
райғыровтың «Кедей» поэмасын 
ұлт шылдық көзқараста деп талдауы, 
М. Әуезовтің «Қилы заман» по-
весіндегі он алтыншы жылғы ұлт-
азаттық көтеріліс кейін социалистік 
заманға қарсы күреске жалғасты де-
ген сияқты пікірлерін кейінірек автор-
дың өзі де, басқа әдебиетші-ғалым-
дар да түзетті. Ал А. Байтұрсынов, 
М. Жұмабаев, М. Дулатов, Ж. Айма-
уытов шығармашылығы туралы кел-
сек, олар жайында «ХХ ғасыр басын-
Ре
по
зи
то
ри
й К
ар
ГУ


193


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   171   172   173   174   175   176   177   178   ...   441




©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет